5.
It-Triq tas-Salib ta’ Ġesù
Testi u meditazzjonijiet ta’ Dun
Mario Pieracci. Traduzzjoni ta’
Francesco Pio Attard
L-Ewwel Stazzjon
Ġesù kkundannat għall-mewt
Saċ Nadurawk, o Ġesù, u
nberkuk.
Kulħ Għax bis-salib imqaddes
tiegħek fdejt id-dinja.
Lettur
Ponzju Pilatu jikkundanna
għall-mewt bniedem bla ħtija.
Kemm hi kbira t-tbatija
tal-innoċenti! Biżżejjed naħsbu
fit-tfal imġewħa u nieqsa mill-ikel
ta’ kuljum, fit-tfal suldati,
fil-morda gravi, fil-vittmi
tal-kunflitti nazzjonali u l-gwerer
bejn il-pajjiżi… kollha
realtajiet tal-ħajja ta’ kuljum
fil-kontinenti kollha. Ġesù,
dak li hu bla ħtija, biex
jegħleb id-dnub u l-mewt,
iwettaq il-pjan ta’ mħabba ta’
Alla l-Missier.
Patri Piju ta’ Pietrelcina kien
iħobb jgħid li l-faraġ waħdieni
li tista’ tagħti lil min qed
ibati hu li “tagħti sens lit-tbatija
tiegħu”. It-tbatija
tal-innoċenti ta’ din l-art
għandha l-istess raġuni tat-tbatija
ta’ Ġesù: dik li tifdi lid-dinja.
Saċ Mulej, bid-dnub tagħna
aħna wkoll ikkundannajniek.
Kulħ Mulej, bid-dnub tagħna
aħna wkoll ikkundannajniek.
Meta ninsewk u ngħixu ħajjitna
bħallikieku int ma kontx teżisti.
Rit.
Meta nonqsu mill-karità u
nagħmlu ta’ bir-ruħna li l-faqar
ta’ ħutna m’hux biċċa tagħna.
Rit.
Meta d-dinja tiċħdek u aħna ma
nsibux il-kuraġġ li nagħtu
xhieda tiegħek. Rit.
Meta ngħixu ħajja medjokri u bla
valuri. Rit.
Meta noqogħdu għall-ħażen u
ninsew dak li hu tajjeb għax
nistħu nistqarru ismek. Rit.
Saċ Nitolbu: Mulej Ġesù,
id-dnub ikkundannak għall-mewt u
aħna nibqgħu passivi quddiem is-sagrifiċċju
tiegħek. Agħmel li nagħrfu l-imħabba
bla tarf li għandek għalina.
Int li tgħix u ssaltan għal
dejjem ta’ dejjem. Ammen.
Christus vincit, Christus regnat,
Christus imperat.
It-Tieni Stazzjon
Ġesù mgħobbi s-salib
Saċ Nadurawk, o Ġesù, u
nberkuk.
Kulħ Għax bis-salib imqaddes
tiegħek fdejt id-dinja.
Lettur
Is-salib hu s-sieħeb naturali ta’
kull ħajja umana: “Min ma jerfax
salibu u jimxi warajja, ma
jistħoqqlux li jkun miegħi”,
jgħidilna Ġesù. Is-slaleb
jistgħu jkunu ftit jew tqal
ħafna; hi l-Providenza ta’ Alla
li tiddetermina l-piż tagħhom
skond il-ħila u l-vokazzjoni
speċifika ta’ kull persuna. In-Nisrani
li, bħal Kristu, jagħraf jerfa’
salibu, isir kredibbli meta
jħobb is-salib li qed jerfa’,
għax hekk isir jixbah
lill-Feddej fuq is-salib, hekk
li jieħu sehem ukoll fil-glorja
tal-qawmien tiegħu u fil-ħajja
ta’ dejjem.
Il-ħajja tan-Nisrani b’xi mod
bil-fors li hi Triq tas-Salib.
Minn Kristu li jġorr fuq
spallejh is-salib jeħtieġ
nitgħallmu s-sens
tas-sagrifiċċju, tat-tbatija
maħbuba u tat-tpattija
għad-dnubiet.
Saċ Mulej, is-salib li qed
inġorru hu tqil, għinna int.
Kulħ Mulej, is-salib li qed
inġorru hu tqil, għinna int.
Meta l-bnedmin jitbiegħdu minnek
u ma jirnexxilniex nuru mħabbtek
lill-oħrajn. Rit.
Meta l-bnedmin iħallu jmexxuhom
liġijiet inġusti u immorali.
Rit.
Meta l-popli jissieltu
bejniethom biex irekknu għalihom
iżjed ġid f’din id-dinja. Rit.
Meta ismek hu mkasbar u l-fidili
tiegħek miġjuba fix-xejn. Rit.
Saċ Nitolbu: Mulej Ġesù,
is-salib li int erfajt għalina
jistedinna nimxu warajk, biex
nerfgħu aħna wkoll is-salib
tagħna warajk b’qawwa u umiltà.
Int li tgħix u ssaltan għal
dejjem ta’ dejjem. Ammen.
Christus vincit, Christus
regnat, Christus imperat.
It-Tielet Stazzjon
Ġesù jaqa’ għall-ewwel darba
Saċ Nadurawk, o Ġesù, u
nberkuk.
Kulħ Għax bis-salib imqaddes
tiegħek fdejt id-dinja.
Lettur
In-Nisrani, għax dgħajjef,
diffiċli jevita li jaqa’
fil-mixja iebsa tal-ħajja. Kull
waqgħa hi ħaġa ta’ wġigħ il-qalb
imma mhux traġika, sakemm hemm
ir-rieda li wieħed jerġa’ jqum u
jkompli tiela’. Kif l-omm
bis-sabar kollu tant drabi terġa’
terfa’ lil binha ċkejken
mill-art, meta jkun qed imidd l-ewwel
passi tiegħu, hekk il-Knisja,
bis-sagrament tal-Penitenza,
il-ħin kollu tqiegħed idha fuq
min waqa’, biex jista’ jerġa’
jqum u jduq il-ħniena ta’ Alla.
Anki aħna jeħtieġ infittxu spiss
din il-grazzja providenzjali
fil-Qrar.
Saċ Mulej, għinna nerġgħu
nqumu mill-waqgħat tagħna.
Kulħ Mulej, għinna nerġgħu
nqumu mill-waqgħat tagħna.
Meta donnu kulħadd sar għadu
tagħna u nibdew naqtgħu qalbna.
Rit.
Meta d-dnub u l-egoiżmu donnhom
saru l-unika triq li fiha
nistgħu nimxu. Rit.
Meta madwarna jittrijonfa l-ħażen
u jidher qisu kien xi ħaġa
normali. Rit.
Meta ngħaddu l-ġranet tagħna
f’monotonija u bla ħeġġa ta’
xejn. Rit.
Meta l-bnedmin ma jilqgħux
id-don tal-imħabba u s-salvazzjoni
tiegħek. Rit.
Saċ Nitolbu: Mulej Ġesù,
il-waqgħat tagħna huma l-kawża
tal-waqgħat tiegħek u t-toqol ta’
dnubietna hu t-toqol tas-salib
tiegħek. Għinna nsiru bnedmin
aħjar biex nagħrfu nibdlu l-qalb
tagħna. Int li tgħix u ssaltan
għal dejjem ta’ dejjem. Ammen.
Christus vincit, Christus regnat,
Christus imperat.
Ir-Raba’ Stazzjon
Ġesù jiltaqa’ ma’ Ommu
Saċ Nadurawk, o Ġesù, u
nberkuk.
Kulħ Għax bis-salib imqaddes
tiegħek fdejt id-dinja.
Lettur
Il-ħarsa ta’ Marija tiltaqa’ ma’
dik ta’ Ġesù. It-tbatija ta’
din l-Omm hi wisq kbira. Dan hu
l-Iben il-waħdieni tagħha li
bħalissa hi ma tistax tgħinu,
ħlief billi ttenni l-kelmiet li
kienet qalet lill-anġlu dak
in-nhar tat-Tħabbira: “Ara,
jiena l-qaddejja tal-Mulej, ħa
jsir minni skond kelmtek” (Lq
1:38). Skond il-profezija, Ġesù
hu l-Qaddej ta’ Jaħweh, u ma
jistax ħlief itenni lil Ommu dak
li kien qal lill-Appostli: “Għal
din is-siegħa ta’ tbatija ġejt
jien”. L-imħabba tiegħu
għall-bnedmin twaħħdu għal
kollox mal-Missier li jsawwab
fuqna l-Ispirtu s-Santu.
Il-laqgħa bejn Ġesù u Marija fuq
il-Golgota hi l-armonija
tal-Ispirtu s-Santu mwettqa
fiż-żewġt iqlub tal-Iben u
tal-Omm, u għalina hi stedina
biex inqiegħdu l-qalb tagħna
f’sintonija mal-qalb ħanina ta’
Ġesù u mal-qalb bla tebgħa ta’
Marija.
Saċ Mulej, agħmilna doċli
bħal Ommok Marija.
Kulħ Mulej, agħmilna doċli
bħal Ommok Marija.
Meta r-rabja, il-mibegħda u
l-vjolenza jaħtfu lil qalbna.
Rit.
Meta l-kburija ma tħalliniex
naraw iżjed il-wiċċ tiegħek
f’dak ta’ ħutna. Rit.
Meta ninsew l-istediniet kollha
mħabba ta’ Marija għat-talb u
għall-penitenza. Rit.
Meta, minħabba fl-egoiżmu
tagħna, nirribellaw kontra
s-superjuri tagħna, ħbiebna u
l-istess familja tagħna. Rit.
Saċ Nitolbu: Mulej Ġesù,
kemm drabi Ommok ġiet lura biex
ittenni mħabbtek lill-bnedmin u
kemm nies ma emmnux kliemha!
Għinna nemmnu u ngħixu l-fidi u
l-imħabba tal-aħwa. Int li
tgħix u ssaltan għal dejjem ta’
dejjem. Ammen.
Christus vincit, Christus
regnat, Christus imperat.
Il-Ħames Stazzjon
Iċ-Ċirinew jerfa’ s-salib ta’
Ġesù
Saċ Nadurawk, o Ġesù, u
nberkuk.
Kulħ Għax bis-salib imqaddes
tiegħek fdejt id-dinja.
Lettur
L-ewwel ħsieb li jiġina f’moħħna
hu li l-Madonna, meta rat l-għeja
terribbli li Ġesù kien qed iħoss
f’ġismu, talbet lill-Missier
tas-Sema biex jibgħat xi
għajnuna lil Binha. Niddejqu
naħsbu li l-unika persuna
xortiha tajba li resqet biex
tgħin lil Ġesù jerfa’ s-salib
tiegħu lejn il-Kalvarju,
iċ-Ċirinew, ġiet imġiegħla
tagħmel dan b’ordni tas-suldati.
Għalina l-Insara hi stedina
kontinwa biex ma noqogħdux
nistennew iċ-ċirkustanzi
jġagħluna ngħinu lil Ġesù jġorr
is-salib tiegħu, imma noffru
lilna nfusna bil-ferħ u hekk
nieħdu sehem fil-missjoni tiegħu,
u ngħaqqdu t-taħbit tagħna mal-ħidma
divina li teħles id-dinja mid-dnub.
Saċ Mulej, irridu nerfgħu
s-salib miegħek.
Kulħ Mulej, irridu nerfgħu
s-salib miegħek.
Imdawrin kif aħna b’dinja
sekularizzata u pagana. Rit.
Meta x-xjenza u t-teknoloġija
jwarrbu u jinsew il-valuri umani
fundamentali tal-umanità. Rit.
Meta l-midja tal-massa
jistednuna għal ħajja komda li
trid tieħu post l-imħabba u
l-ġid veru tagħna. Rit.
Meta kulħadd jitkellem dwar
l-importanza tal-ġisem u r-ruħ
hi minsija. Rit.
Meta m’aħniex kapaċi nħarsu
l-valuri Nsara preżenti
fis-soċjetà tagħna. Rit.
Saċ Nitolbu: Mulej Ġesù,
x’ferħ konna nħossu kieku kellna
nkunu aħna t-twajjeb Ċirinew!
Għinna nifhmu li anki l-lum
nistgħu ngħinuk terfa’ s-salib.
Int li tgħix u ssaltan għal
dejjem ta’ dejjem. Ammen.
Christus vincit, Christus
regnat, Christus imperat.
Is-Sitt Stazzjon
Il-Veronika tixxutta wiċċ Ġesù
Saċ Nadurawk, o Ġesù, u
nberkuk.
Kulħ Għax bis-salib imqaddes
tiegħek fdejt id-dinja.
Lettur
Dik il-mara żgur kienet taf li
kienet qed tistieden xi daqqa ta’
ħarta mis-suldati, imma l-qalb
nobbli tagħha ma setgħetx
tissaporti iżjed id-dehra
tal-istat li fih kien wiċċ l-ikkundannat,
Ġesù ta’ Nazareth. Imbiċċer
mid-daqqiet li laqqat waqt l-interrogatorji
ripetuti li kellu fis-Sinedriju
u quddiem Pilatu, wiċċ Ġesù
bil-ġrieħi jnixxu d-demm jiġi
xxuttat minn din il-mara
qalbiena li toffrilu ġest ta’
ħlewwa u ta’ mħabba qalb tant
vjolenza u mibegħda. Dan
il-wiċċ, li dwaru l-profeta qal:
“Ħarsu sewwa u araw jekk hawnx
hemm bħal tiegħi”, hu bħall-wiċċ
tal-umanità miġruħa mid-dnub
oriġinali u bid-dmija ħierġa
minħabba fil-ħażen tal-bniedem.
Il-Veronika ġabret magħha x-Xbieha
tal-wiċċ sofferenti ta’ Kristu
l-Feddej li baqgħet stampata fuq
il-maktur. In-Nisrani jġorr ix-xbieha
ta’ Kristu batut li l-marka
tagħha fil-qalb tiegħu ma tistax
titħassar. Jalla l-wiċċ ta’
Kristu ma jiġix imbiċċer għal
darb’oħra mid-dnubiet tagħna!
Saċ Mulej, stampa l-wiċċ
tiegħek fuq qalbna.
Kulħ Mulej, stampa l-wiċċ
tiegħek fuq qalbna.
Meta ninsew li wiċċek jinsab
f’wiċċ ħutna. Rit.
Meta l-wiċċ tiegħek jibqa’ jiġi
anki l-lum imsawwat u mbiċċer
kollu dmija. Rit.
Meta l-wiċċ tiegħek li jidher,
li hi l-Knisja, hu mgħajjar u
żżuffjettat. Rit.
Meta l-istorja tagħna hi mimlija
bl-inġustizzji, l-uġigħ, l-abbuż
tal-poter u t-tbatija. Rit.
Saċ Nitolbu: Mulej Ġesù,
il-wiċċ tiegħek kollu dawl, li
ġibed lejh tant ġmiegħi, issa hu
mimli bid-dmija, imma xorta
jibqa’ jiġbed erwieħ għatxana
għall-imħabba. Int li tgħix u
ssaltan għal dejjem ta’ dejjem.
Ammen.
Christus vincit, Christus
regnat, Christus imperat.
Is-Seba’ Stazzjon
Ġesù jaqa’ għat-tieni darba taħt
is-salib
Saċ Nadurawk, o Ġesù, u
nberkuk.
Kulħ Għax bis-salib imqaddes
tiegħek fdejt id-dinja.
Lettur
Spiss jiġri lilna wkoll li
ngergru: “Minkejja
l-intenzjonijiet tajba kollha
tiegħi, nispiċċa nerġa’ naqa’
dejjem fl-istess żbalji jew
saħansitra fl-istess ħtija”.
Anki Ġesù jaqa’ għat-tieni darba
u mbagħad anki għat-tielet, taħt
it-toqol tas-salib. Ma rridux
naqtgħu qalbna dwar
il-ġejjieni. Inħarsu lejn Ġesù,
u fih insibu l-kuraġġ li nerġgħu
nqumu u nissoktaw bil-mixja
tagħna.
Is-suldati ġagħlu bid-daqqiet
tal-frosta lill-Feddej tagħna
jerġa’ jqum. Anki l-waqgħat
tagħna huma għalina kawża ta’
umiljazzjonijiet u penitenzi
ġodda, u ħa jkunu fuq kollox
kawża ta’ proponimenti u impenji
ġodda fil-ħajja tagħna.
Saċ Mulej, aħna l-ħin kollu
naqgħu, għinna int.
Kulħ Mulej, aħna l-ħin kollu
naqgħu, għinna int.
Meta t-tentazzjoni donnha trid
tegħleb ir-rieda u l-fedeltà
tagħna. Rit.
Meta l-ħajja turina toroq ħfief
u li jaqblilna, imma li huma
mibnija fuq il-ħażen. Rit.
Meta l-vjolenza u l-abbuż jidhru
li qed jerfgħu rashom fuq it-tajjeb.
Rit.
Meta nibżgħu nkunu Nsara veri u
nonqsu milli nagħtu xhieda sħiħa.
Rit.
Saċ Nitolbu: Mulej Ġesù,
aħna nemmnu fik u fil-kelma
tiegħek, imma d-dinja qed turina
toroq oħra komdi u ħfief biex
nimxu fihom. Għinna nagħrfu
nagħżlu b’koerenza u kuraġġ.
Int li tgħix u ssaltan għal
dejjem ta’ dejjem. Ammen.
Christus vincit, Christus regnat,
Christus imperat.
It-Tmien Stazzjon
Ġesù jfarraġ in-nisa ta’
Ġerusalemm
Saċ Nadurawk, o Ġesù, u
nberkuk.
Kulħ Għax bis-salib imqaddes
tiegħek fdejt id-dinja.
Lettur
Anki jekk l-intenzjoni tan-nisa
fit-Triq tas-Salib żgur li
kienet waħda tajba, huma ma
kienx qed jirnexxielhom jaraw
lil hemm minn dak li jidher, ma
kellhomx il-ħila jaqraw x’kienet
ir-raġuni vera tas-sagrifiċċju
tal-Feddej; għalhekk Ġesù
jwiddibhom u jitfa’ ħarstu fuq
uliedhom biex għalihom ma jkunx
sar għalxejn is-sagrifiċċju li
hu qed iwettaq b’rieda ta’ Alla
l-Missier.
Fuqna l-Insara jaqa’ d-dmir li
naraw li s-sagrifiċċju ta’
Kristu jħalli l-frott. Dan l-istazzjon
tat-triq ta’ tbatija hu għalina
lkoll stedina għal eżami
tal-kuxjenza fuqna nfusna u fuq
is-soċjetà li biha aħna mdawra
biex nifhmu aħjar fuq min
għandna nibku u fuq min għandna
nixħtu l-ħarsa tagħna ta’ ħniena.
Saċ Mulej, farraġ il-qalb
imħabbta tagħna.
Kulħ Mulej, farraġ il-qalb
imħabbta tagħna.
Meta fina hemm tant dlam u ma
nistgħux naraw it-triq li
toħroġna mid-dalma. Rit.
Meta l-għedewwa tagħna marru
minn fuq u fuqna reġa’ waqa’
r-riħ tal-kalunnja u
l-malafama. Rit.
Meta ħbiebna telquna u kulħadd
sar barrani għalina u jdawwar
wiċċu minna. Rit.
Meta d-dalma tal-lejl hi qawwija
u nibdew naħsbu li l-istorja
tagħna waslet biex tintemm.
Rit.
Saċ Nitolbu: Mulej Ġesù,
int biss tista’ tfarraġ lil
ruħna, int tagħmlilna ħaqq, int
iċ-ċertezza tagħna. Għinna biex
ma nitbiegħdu qatt minnek. Int
li tgħix u ssaltan għal dejjem
ta’ dejjem. Ammen.
Christus vincit, Christus
regnat, Christus imperat.
Id-Disa’ Stazzjon
Ġesù jaqa’ għat-tielet darba
taħt is-salib
Saċ Nadurawk, o Ġesù, u
nberkuk.
Kulħ Għax bis-salib imqaddes
tiegħek fdejt id-dinja.
Lettur
Kemm hu minnu dak li qal Santu
Wistin: “Peccare humanum est,
perseverare diabolicum”!
Nistgħu ngħidu li hu uman li
taqa’ u terġa’ taqa’ taħt is-salib
tiegħek; imma Kristu l-Bniedem-Alla
jgħallimna nerġgħu naqbdu t-triq
b’mod divin, jiġifieri nerġgħu
nqumu fuq saqajna u nkomplu t-telgħa.
Dan hu dmir li għandna quddiem
l-identità tagħna bħala Nsara u
quddiem tant erwieħ li l-Mulej
iqiegħed quddiemna fl-istorja
tagħna. Hu anki dmir li għandna
lejna nfusna, biex il-ħażin ma
jirbaħx fuq it-tajjeb u l-istorja
tagħmel ħaqq ma’ min żamm sħiħ
fil-fidi u fil-fedeltà.
Saċ Mulej, għinni
nitbiegħed mid-dnub.
Kulħ Mulej, għinni nitbiegħed
mid-dnub.
Meta l-ħajja tħajjarna biex
naqblu mal-ħażin. Rit.
Meta d-dinja titbiegħed mill-verità.
Rit.
Meta l-ħażen jiġi ppreżentat
bħala tajjeb u d-dnub bħala xi
ħaġa konvenjenti. Rit.
Meta ħajjitna hi miġjuba fix-xejn
mill-bnedmin u nkunu rridu
nirribellaw. Rit.
Meta kulħadd jitkellem kontrina
u s-setgħat tal-ħażen jidhru li
ħa jirbħu l-battalja. Rit.
Saċ Nitolbu: Mulej Ġesù,
id-dnub ikompli jitturmenta r-ruħ
tagħna u jipprova jbellagħhielna
li hu biss jista’ jagħtina l-ferħ.
Għinna negħlbu l-waqgħat tagħna
u nagħrfu kif nerġgħu nqumu
mill-ġdid. Int li tgħix u
ssaltan għal dejjem ta’ dejjem.
Ammen.
Christus vincit, Christus regnat,
Christus imperat.
L-Għaxar Stazzjon
Ġesù mneżża’ minn ħwejġu
Saċ Nadurawk, o Ġesù, u
nberkuk.
Kulħ Għax bis-salib imqaddes
tiegħek fdejt id-dinja.
Lettur
Qabel ma ġie msammar mas-salib,
il-Feddej ġie mneżża’ mill-umanità
li hu rċieva mill-Verġni Marija.
Meta tneżża’ minn ħwejġu, hu
wettaq is-sagrifiċċju sħiħ
tiegħu u stedinna, bl-eżempju
tiegħu, biex ninżgħu l-ħwejjeġ
ta’ din id-dinja, inwarrbu kull
mod ta’ ħsieb sekularizzat, biex
inkunu “fid-”dinja imma mhux
“tad-”dinja. Aħna biss ta’ Alla!
Dmirna ta’ ħbieb u aħwa ta’ Ġesù
hu li ninħelsu mill-imbarazz
żejjed kollu tal-umanità u
tal-ħażen.
Saċ Mulej, irridu nkunu
tiegħek biss.
Kulħ Mulej, irridu nkunu
tiegħek biss.
Meta niġu mċaħħda minn kull
dritt tagħna. Rit.
Meta kull ħaġa li għandna
tidhrilna bla siwi. Rit.
Meta l-inġustizzji soċjali
jfaqqru lill-popli. Rit.
Meta l-Knisja tistedinna nagħmlu
l-għażla tal-faqar. Rit.
Meta l-ġustizzja u l-paċi huma
mkasbra u mormija. Rit.
Meta l-jien tagħna jiġi umiljat
u offiż. Rit.
Saċ Nitolbu: Mulej Ġesù, l-umanità
tiegħek sfat miġruħa qabel ma
ġie mislub il-ġisem tiegħek.
Għinna nagħrfu negħlbu l-offiżi
u t-tkasbir li sal-lum għadhom
isiru kontra ħafna minn uliedek.
Int li tgħix u ssaltan għal
dejjem ta’ dejjem. Ammen.
Christus vincit, Christus regnat,
Christus imperat.
Il-Ħdax-il Stazzjon
Ġesù msammar mas-salib
Saċ Nadurawk, o Ġesù, u
nberkuk.
Kulħ Għax bis-salib imqaddes
tiegħek fdejt id-dinja.
Lettur
Ġesù jagħżel l-aktar mewt kiefra
li qatt ingħatat fl-istorja
tal-umanità, il-mewt tas-salib.
Hu l-misteru tal-idejn u tar-riġlejn
minfuda li mbagħad hu kellu juri
lill-Appostli u lil San Tumas,
dubjuż, biex imissuh, bħala
prova tal-Qawmien tiegħu.
Bil-ġisem glorjuż tiegħu Ġesù
kellu jidħol fiċ-Ċenaklu minn
ġol-bibien magħluqa, biex jurina
li fis-Sema, fuq il-leminija
tal-Missier, kien qed iġorr
il-pjagi tal-idejn u tar-riġlejn,
li hu kien ġarrab fit-tislib
tiegħu, bħala prova tar-rebħa
tiegħu fuq il-mewt u tal-Fidwa
defenittiva tal-bnedmin kollha.
Minn ġot-toqob li ħallew l-imsiemer
fl-idejn u r-riġlejn ta’ Ibnu,
Alla l-Missier jista’ jħares
lejn kull bniedem, u hekk hu
jidher bħala Missier il-ħniena
li hu. Anki aħna, ulied ta’
mħabba hekk ħanina, għandna
nħarsu lejn kull wieħed u waħda
minn ħutna minn ġo dawn
il-ġrieħi tas-salvazzjoni. Din
hi l-ħarsa li għad teħodna l-Ġenna.
Saċ Mulej, ħa jkunu l-pjagi
tiegħek il-fidwa ta’ ruħna.
Kulħ Mulej, ħa jkunu l-pjagi
tiegħek il-fidwa ta’ ruħna.
Meta nikkontemplaw it-tbissima
ta’ wiċċek. Rit.
Meta nħarsu lejn it-toqob ta’
jdejk u ta’ riġlejk. Rit.
Meta naraw il-ġerħa tal-kustat
tiegħek. Rit.
Meta nilmħu l-kuruna tax-xewk,
sinjal tar-regalità li biha
fdejtna. Rit.
Saċ Nitolbu: Mulej Ġesù li,
imsammar mas-salib, toħroġ
dirgħajk biex tiġbor u tħaddan
miegħek lil kull bniedem, għinna
nkunu missjunarji tal-Vanġelu
fir-rabta ta’ merħla waħda u
taħt it-tmexxija ta’ ragħaj
wieħed. Int li tgħix u ssaltan
għal dejjem ta’ dejjem. Ammen.
Christus vincit, Christus regnat,
Christus imperat.
It-Tnax-il Stazzjon
Ġesù jmut fuq is-salib
u mill-kustat tiegħu jnixxu demm
u ilma bħala xhieda tal-Akbar
Imħabba
Saċ Nadurawk, o Ġesù, u
nberkuk.
Kulħ Għax bis-salib imqaddes
tiegħek fdejt id-dinja.
Lettur
Ġesù jidħol fl-agunija. Jagħti
ħajtu u jerħi ruħu f’idejn
il-Missier, imut jaħfer
lill-qattiela tiegħu. Jiġi
minfud minn lanza u d-dinja hekk
tagħraf l-imħabba bla tarf
tal-Qalb ta’ Ġesù li għall-fidwa
tal-bnedmin lesta li toffri
kollox, sa l-aħħar qatra ta’
demmu.
Bħalma fil-Ġenna tal-Art, mill-kustat
ta’ Adam, Alla jnissel lil Eva,
“omm il-ħajjin”, hekk il-kustat
minfud ta’ Ġesù jnissel
lill-Knisja biex anki hi tnissel
għall-grazzja lil kull min jgħix.
Hekk nifhmu l-valur sħiħ
tal-kelma ta’ Ġesù lil Pietru
f’Ċesarija ta’ Filippu: “Inti
Pietru, u fuq din il-blata jiena
nibni l-Knisja tiegħi”. Il-Knisja
tkun kollha kemm hi tiegħu għax
tnixxi mill-Qalb tiegħu. Tkun
Knisja umana u divina fl-istess
ħin, għax tnixxi mill-Qalb ta’
Ġesù, bniedem u Alla. Inħobbuha
lill-Knisja u ngħixu għaliha
billi ningħataw kollna kemm aħna.
Saċ Mulej, aħna l-Knisja
tiegħek.
Kulħ Mulej, aħna l-Knisja
tiegħek.
Meta nħossuna waħidna u minsija.
Rit.
Meta ma nifhmux il-firdiet li
jeżistu madwarna. Rit.
Meta nfakkru l-preżenza tiegħek
fiċ-Ċenaklu. Rit.
Meta l-mewt tiegħek tmiss
il-qalb ta’ xi persuna. Rit.
Saċ Nitolbu: Mulej Ġesù,
il-mewt tiegħek fuq is-salib hi
biss il-bidu tas-salvazzjoni.
Għinna ningħataw kif għamilt int
u nkunu ħabbâra qawwija tal-mewt
tiegħek li biha fdejt id-dinja.
Int li tgħix u ssaltan għal
dejjem ta’ dejjem. Ammen.
Christus vincit, Christus
regnat, Christus imperat.
It-Tlettax-il Stazzjon
Ġesù mniżżel mis-salib
f’dirgħajn Ommu
Saċ Nadurawk, o Ġesù, u
nberkuk.
Kulħ Għax bis-salib imqaddes
tiegħek fdejt id-dinja.
Lettur
Qatt ma nistgħu nixbgħu nammiraw
biżżejjed il-fidi ta’ Marija li,
hi u żżomm fi ħdanha l-ġisem bla
ħajja u hekk terribbilment
imbiċċer ta’ Binha, qatt ma
ġieha dubju mill-Qawmien tiegħu.
Ġesù kien qal: “Fit-tielet jum
nerġa’ nqum”. Mhux ta’ b’xejn
Eliżabetta kienet karbet
bil-ferħ dak in-nhar taż-żjara
tagħha: “Hienja int li emmint
kull ma bagħat jgħidlek il-Mulej”
(Lq 1:45).
Aħna msejħin nitrawmu fl-istess
fidi billi ntennu: “Hienja int
li emmint”. Ġesù għadu fid-dirgħajn
tiegħek kollha mħabba, Marija, u
ħarstek tistrieħ fuq il-membri
bla ħajja tal-ġisem tiegħu, imma
int taf li l-ħajja ta’ Alla ma
tmut qatt, u int l-ewwel waħda
li, bil-fidi tiegħek, sa minn
qabel tħabbar lid-dinja li l-Irxoxt
għad jimla l-istorja
bil-preżenza tiegħu, li għad
jagħti sens lil kull ħaġa, biex
tirbaħ il-ħajja u l-mewt
tintrebaħ għal dejjem.
Saċ Mulej, int irbaħt fuq
il-mewt.
Kulħ Mulej, int irbaħt fuq
il-mewt.
Meta jidher li l-ħażen rebaħ
l-aħħar battalja. Rit.
Meta d-dubju u t-tentazzjoni
jimlew il-ħsibijiet tagħna.
Rit.
Meta l-ħajja tintemm u donnu
m’hemm xejn iżjed warajha. Rit.
Meta l-għeżież tagħna jħalluna
waħidna. Rit.
Saċ Nitolbu: Mulej Ġesù,
id-dirgħajn ta’ Ommok Marija,
għal darb’oħra, dawruk bi mħabba
u għożża. Għin lilna lkoll biex
inkunu doċli għar-rieda ta’ Alla
l-Missier u ġenerużi fit-twettiq
tal-pjan tiegħu ta’ mħabba għal
kull bniedem. Int li tgħix u
ssaltan għal dejjem ta’ dejjem.
Ammen.
Christus vincit, Christus
regnat, Christus imperat.
L-Erbatax-il Stazzjon
Ġesù midfun fil-qabar
Saċ Nadurawk, o Ġesù, u
nberkuk.
Kulħ Għax bis-salib imqaddes
tiegħek fdejt id-dinja.
Lettur
Il-fidi ta’ Marija tgħaddi minn
prova iktar qalila. Blata kbira
tgħatti d-daħla tal-qabar.
Is-siġilli tas-Sinedriju u
s-suldati ta’ Pilatu jitqiegħdu
fid-daħla. Spiċċa kollox? Hekk
jibdew jaħsbu l-Appostli,
mimlijin biża’ u qalbhom
maqtugħa. L-għada ma’ sbiħ
il-jum in-nisa twajba jmorru
ħdejn il-qabar biż-żjut
prezzjużi tagħhom. Għall-ewwel
darba l-Madonna m’hix magħhom;
hi taf li l-qabar hu diġà vojt.
San Karlu Borromeo, l-ewwel
wieħed li daħħal fl-Ewropa l-Via
Crucis, li tradizzjonalment
kienet ilha sekli sħaħ tinżamm
f’Ġerusalemm bl-erbatax-il
stazzjon, immedita fit-tul fuq
dan l-erbatax-il wieħed.
F’ħafna pajjiżi tal-Ewropa
twaqqfu santwarji bl-isem ta’ “Calvaria”,
li kont tasal għalihom b’telgħa.
Il-Qdusija Tiegħu Ġwanni Pawlu
II, li meta kien għadu żgħir
missieru kien ħadu
f’Kalwaria-Zebrzydowska, baqa’
sa l-aħħar, fil-kappella privata
tiegħu, jagħmel l-erbatax-il
stazzjon tal-Via Crucis,
tal-inqas darba fil-ġimgħa.
Ejjew nimitawh, għax il-Kalvarju
hu skola ta’ sagrifiċċju, hu
skola ta’ identità, hu skola ta’
qdusija.
Saċ Mulej, irridu nkunu
qaddisin.
Kulħ Mulej, irridu nkunu
qaddisin.
Meta kollox ikellimna dwarek.
Rit.
Meta nħallu din il-ħajja u niġu
biex nidhru quddiemek. Rit.
Meta l-ħwejjeġ tad-dinja ma
jibqgħalhomx valur. Rit.
Saċ Nitolbu: Mulej Ġesù,
il-qabar deher bħallikieku kien
l-aħħar għamara tiegħek, imma ma
kienx hekk. Nitolbuk li tgħix u
tgħammar dejjem fina u f’kull
min jemmen fik. Int li tgħix u
ssaltan għal dejjem ta’ dejjem.
Ammen.
Christus vincit, Christus regnat,
Christus imperat.
Il-Ħmistax-il Stazzjon
Ġesù jqum mill-mewt
Saċ Nadurawk, o Ġesù, u
nberkuk.
Kulħ Għax bis-salib imqaddes
tiegħek fdejt id-dinja.
Lettur
In-nisa raw li ġisem il-Mulej ma
kienx għadu hemm u ħasbu li kien
serqu xi ħadd. Marija ta’
Magdala talbet lil wieħed li
ħasbitu l-ġennien biex iġibilha
lura l-ġisem ta’ Ġesù, imma kien
sewwa sew hu l-Mulej u wrieha
lilu nnifsu. Imma l-aktar
esperjenza qawwija għexha l-Appostlu
Ġwanni, li meta wasal fil-qabar,
daħal wara Pietru u “ra u emmen”.
Il-Ġisem tal-Mulej ma kienx
insteraq; fil-qabar kollox kien
f’postu, imma fuq ġewwa
tal-faxex bħal donnu kien vojt.
Dak li kien idawwar il-ġisem
tal-Mulej kien baqa’ bla minsus,
imma b’għaġeb kbir kien vojt,
mitluq fuq il-ġebla tal-qabar.
L-Irxoxt jegħleb il-limiti
taż-żmien, tal-materja u
tal-ispazju.
“Nemmen fil-qawma mill-imwiet u
fil-ħajja ta’ dejjem”. Aħna l-Insara
għandna nixxennqu li nkunu
f’dirgħajn din l-Omm li tana
Ġesù mis-Salib biex nistgħu
b’qalbna kollha ngħidulha:
“Totus tuus ego sum!”.
Saċ Mulej, qalbna hi kollha
għalik.
Kulħ Mulej, qalbna hi kollha
għalik.
Meta bl-ilma tal-Magħmudija
nsiru ħlejjaq ġodda. Rit.
Meta nisimgħu l-kelma tal-ħajja
tiegħek. Rit.
Meta tagħtina l-grazzja
tal-ħniena tiegħek. Rit.
Meta nitrejqu bil-ġisem u d-demm
tiegħek. Rit.
Meta nimtlew bid-don tal-Ispirtu
Qaddis tiegħek. Rit.
Meta tidlikna biż-żejt
tal-konsagrazzjoni. Rit.
Meta tilqa’ l-iva tagħna ta’
mħabba eterna. Rit.
Meta taqbdilna jdejna u
twassalna għandek. Rit.
Saċ Nitolbu: Mulej Ġesù,
il-qawmien tiegħek fetaħ beraħ
il-bibien tal-Ġenna u tana ċ-ċertezza
li int ma titlaqniex, li tridna
qrib tiegħek u li int Alla li
tgħix u ssaltan għal dejjem ta’
dejjem. Ammen.
Christus vincit, Christus regnat,
Christus imperat.
6.
It-Triq tas-Salib tal-bniedem
Testi u meditazzjonijiet ta’ Dun
Mario Pieracci. Traduzzjoni ta’
Francesco Pio Attard
L-Ewwel Stazzjon
Il-bniedem ikkundannat
għall-mewt mill-ħażin
Saċ Nadurawk, o Ġesù, u
nberkuk.
Kulħ Għax bis-salib imqaddes
tiegħek fdejt id-dinja.
Lettur
Il-ġmiel tal-ħolqien mixtieq
minn Alla, il-meravilji li ħalla
f’idejn il-bniedem, l-intelliġenza
u r-ruħ maħluqa fuq is-sura u x-xbieha
ta’ Alla u mqiegħda fil-bniedem,
inisslu l-għira qalila ta’
Luċifru li, għalkemm kien l-aktar
intelliġenti fost l-anġli, ma
riedx jaċċetta l-limiti
tal-essenza tiegħu u ħaseb li
seta’ jiġġudika l-għemil ta’
Alla u ppretenda li jaf
il-misteru kollu tiegħu.
Il-kburija tiegħu għamietu u r-ribelljoni
tiegħu kissret ir-rabta bejn
Sema u art. Issa hu għaraf l-iżball
etern tiegħu, u jrid ikaxkar
miegħu kull ħaġa oħra fl-abbiss
tal-ħażen, speċjalment
lill-bniedem. Jekk jirnexxielu
f’dan, ikun qed juri bl-ogħla
mod ir-ribelljoni u l-wirja l-aktar
ċara tal-mibegħda li għandu lejn
Alla.
Saċ Il-ħażen m’hux sa
joħroġ rebbieħ.
Kulħ Il-ħażen m’hux sa joħroġ
rebbieħ.
Meta l-qawwiet tal-ħażen donnhom
jegħlbu lil ħajjitna u kollox
jidher ġej fix-xejn, fakkarna li:
Rit.
Meta l-istess bnedmin
jiġġustifikaw ruħhom
għall-abbużi u l-vjolenzi li
jagħmlu, fakkarna li: Rit.
Meta l-popli jagħmlu gwerer
bejniethom u kollox madwarna
jidher maħkum mit-terrur u l-biża’,
fakkarna li: Rit.
Saċ Nitolbu: Mulej Ġesù, l-umanità
hi l-ħin kollu mġarrba u
kkundannata mill-ħażin. Eħlisha
darba għal dejjem
mit-tentazzjonijiet u mill-preżenza
tad-dnub. Int li tgħix u
ssaltan għal dejjem ta’ dejjem.
Ammen.
Christus vincit, Christus regnat,
Christus imperat.
It-Tieni Stazzjon
Il-bniedem mogħti d-don
tal-libertà:
biex jagħżel bejn it-tajjeb u l-ħażin
Saċ Nadurawk, o Ġesù, u
nberkuk.
Kulħ Għax bis-salib imqaddes
tiegħek fdejt id-dinja.
Lettur
“Intom qiskom bħal Alla, tistgħu
tagħżlu bejn it-tajjeb u l-ħażin,
bejn il-ħajja u l-mewt, bejn
il-ferħ u n-niket, bejn il-paċi
u l-gwerra, bejn l-imħabba u l-mibegħda”.
Nista’ nagħżel, nista’ nħaddem
b’mod sħiħ il-libertà tiegħi,
nista’ nuri li jien neżisti u,
jaħsbu x’jaħsbu l-oħrajn, nista’
ngħid kif naħsibha jien, imma
nista’ wkoll nikkundizzjona l-istorja
tiegħi u tal-oħrajn.
Imma l-libertà tiegħi tieqaf
hemm fejn tibda dik tal-ieħor,
il-libertà ta’ min għandi
maġenbi. Mela l-libertà tiegħi
trid tgħix mal-libertà
tal-bnedmin l-oħra kollha. Mela
m’hux veru li nista’ nagħmel dak
kollu li jidhirli, dak li
jogħġobni l-iżjed jew dak li
rrid. Jekk dan nagħmlu bla ma
nagħti kas ta’ xejn u ta’ ħadd,
inkun infieri l-libertà
tal-oħrajn.
Matul l-istorja, kemm rajna
eżempji ta’ vjolazzjoni
tal-libertà tal-oħrajn: l-iskjavitù,
ir-razziżmu, l-ittraffikar
sesswali, il-klandestinità.
Jekk fl-għażliet ħielsa li
nagħmel ma jkunx hemm
il-ġustizzja ta’ Alla, dawn
m’huma għażliet ħielsa xejn!
Saċ Il-libertà hi li
nagħżlu lilek, li int l-ogħla
ġid.
Kulħ Il-libertà hi li nagħżlu
lilek, li int l-ogħla ġid.
Meta l-libertà tidher imxejna
minn dawk ta’ madwarna, Mulej,
fakkarna li: Rit.
Meta l-ubbidjenza u t-tiġrib
jiswewlna prezz għoli, Mulej,
fakkarna li: Rit.
Meta diffiċli nħobbu l-proxxmu
tagħna, Mulej, fakkarna li:
Rit.
Saċ Nitolbu: Mulej Ġesù,
il-libertà hi don tiegħek, imma
anki responsabbiltà fuq
il-bniedem. Agħmel li kull
bniedem jirrispetta dan id-don u
jħabrek biex jgħix kull
responsabbiltà li ġejja minnu.
Int li tgħix u ssaltan għal
dejjem ta’ dejjem. Ammen.
Christus vincit, Christus regnat,
Christus imperat.
It-Tielet Stazzjon
Il-bniedem jaqa’ taħt it-toqol
tal-ewwel qtil ta’ ħuh
Saċ Nadurawk, o Ġesù, u
nberkuk.
Kulħ Għax bis-salib imqaddes
tiegħek fdejt id-dinja.
Lettur
Adam u Eva taw il-ħajja lil żewġ
ulied: Kajjin u Abel;
il-karattru tagħhom, il-mod ta’
kif kienu jaħsbuha kien kważi
identifikazzjoni ta’ wieħed mal-ħażin
u tal-ieħor mat-tajjeb. Kajjin:
għajjur, iħobb il-ġlied, ribelli,
vjolenti u xħiħ. Abel:
trasparenti, ġeneruż, ferrieħi u
rikonoxxenti. Kajjin il-ħażin.
Abel it-tajjeb. Il-ħażin joqtol
lit-tajjeb għax b’hekk jaħseb li
jista’ jiġġustifika l-kefrija
tiegħu. Kajjin iqaċċat lil Abel
biex jevita li kull darba
joqgħod jikkonfronta ruħu miegħu.
Il-ħażin m’għandux pjaċir
bil-preżenza tat-tajjeb għax hu
jrid li jidher hu bħala tajjeb,
bħala l-unika realtà possibbli u
għalhekk l-unika waħda li l-umanità
tista’ tgħix.
Saċ Imġarrba mill-ħażin,
nafdaw fik, Mulej.
Kulħ Imġarrba mill-ħażin,
nafdaw fik, Mulej.
Meta l-ħażen donnu jidher l-unika
triq li nistgħu nterrqu,
fakkarna li: Rit.
Meta l-ħażin joqtol lit-tajjeb,
fakkarna li: Rit.
Meta kull ma għandna madwarna
jħajjarna għall-mibegħda u l-għira,
fakkarna li: Rit.
Meta t-triq tal-ħażin tidher
eħfef minn dik tat-tajjeb,
fakkarna li: Rit.
Saċ Nitolbu: Mulej Ġesù, l-umanità
sfat vittma tal-għira u l-mibegħda.
Agħmel li dejjem nagħrfu naraw
it-tajjeb f’kull ħaġa u niskopru
dak li hemm tajjeb f’kull wieħed
u waħda minn ħutna. Int li
tgħix u ssaltan għal dejjem ta’
dejjem. Ammen.
Christus vincit, Christus regnat,
Christus imperat.
Ir-Raba’ Stazzjon
Il-bniedem jiltaqa’ ma’ Marija
medjatriċi ta’ kull grazzja
Saċ Nadurawk, o Ġesù, u
nberkuk.
Kulħ Għax bis-salib imqaddes
tiegħek fdejt id-dinja.
Lettur
Ġesù fdana lkoll f’idejn Ommu
Marija meta, x’ħin urieha lil
Ġwanni, qalilha: “Mara, hawn hu
ibnek”. Aħna lkoll miġbura u
rrappreżentati fi Ġwanni.
Marija hi l-bieb tas-Sema, l-ankra
tas-salvazzjoni tagħna,
il-medjatriċi ta’ kull grazzja u
ma tehda qatt twissi lilna
wliedha u tistedinna bil-ħlewwa
biex nimxu wara Ġesù.
F’Fatima l-Madonna stqarret lit-tlitt
itfal li “ma kienx qed
jirnexxielha iżjed iżżomm id
Binha milli ssawwat l-umanità”.
Marija tinsab magħna, dejjem
tiddefendina u trid issalvana.
Hi t-triq tal-grazzji
impossibbli li niksbuhom minn
għand Alla. Hi l-Omm tagħna, li,
bħal fit-tieġ ta’ Kana, Binha
Ġesù ma jafx jgħidilha le.
Saċ Marija, int l-Omm
tas-salvazzjoni tagħna.
Kulħ Marija, int l-Omm
tas-salvazzjoni tagħna.
Meta niddispraw u kollox jidher
qed jitfarrak, fakkarna li:
Rit.
Meta t-tbatija ddgħajfilna r-rieda
tagħna u l-ħajja donnha spiċċat,
fakkarna li: Rit.
Meta naraw il-ħażen jittrijonfa
u s-sinjali tal-fidi mkasbra u
mxejna, fakkarna li: Rit.
Saċ Nitolbu: Mulej Ġesù,
int tajt lil Marija bħala don
lill-bnedmin, biex bil-ħlewwa
tagħha ta’ Omm, iċċanfar
l-iżbalji tagħna u tqabbadna
mill-ġdid it-triq tiegħek. Int
li tgħix u ssaltan għal dejjem
ta’ dejjem. Ammen.
Christus vincit, Christus regnat,
Christus imperat.
Il-Ħames Stazzjon
Il-Knisja terfa’ s-salib fuq
il-passi ta’ Ġesù
Saċ Nadurawk, o Ġesù, u
nberkuk.
Kulħ Għax bis-salib imqaddes
tiegħek fdejt id-dinja.
Lettur
Kristu ried li warajh, xi rġiel
fqajra, l-Appostli, jissoktaw
itennu lid-dinja li Alla jħobbha.
Dinja u umanità li riedu tliet
sekli biex jilqgħu l-Vanġelu.
Kemm martri taw ħajjithom f’isem
Ġesù, kemm ġew imsallba bħalu,
kemm ġew imbiċċra mill-bhejjem,
kemm imħaġġra! Imma l-vjolenza
u l-kefrija umana ma lissnux l-aħħar
kelma. Id-don tal-ħajja u d-demm
li xarrab l-art nisslu
lill-Knisja xhud ta’ Kristu li
sal-lum għadha terfa’ s-salib
tal-Mulej. Hi taf tagħti
ħajjitha għax-xandir tal-Vanġelu.
Intemm it-tieni millennju u
marru miegħu l-martri li dawlu
l-istorja tiegħu. Għadu kemm
beda millennju ġdid u d-demm
tal-Insara għadu jaħsel l-art u
jiċċarċar għall-imħabba ta’ Ġesù.
Il-qawwa tal-martri hu Ġesù
Ewkaristija li jimla lil
ħajjithom bil-preżenza tiegħu u
huma jsiru ħaġa waħda miegħu.
Saċ Fejn insibu paċi u tama
żgura jekk mhux madwar il-mejda
tal-Mulej?
Kulħ Fejn insibu paċi u tama
żgura jekk mhux madwar il-mejda
tal-Mulej?
Qalb it-tbatija kkawżata minn
dinja li l-ħin kollu titlobna
nagħtu raġuni tal-fidi tagħna:
Rit.
Fil-ħajja ta’ kuljum mimlija
b’inkoerenza u dubji: Rit.
Qalb il-paganiżmu li dejjem
jikber madwarna: Rit.
Saċ Nitolbu: Mulej Ġesù,
anki l-lum il-Knisja terfa’ s-salib
tiegħek biex id-dinja temmen.
Agħmel li kull sforz għax-xandir
tal-Vanġelu jiġi ppremjat bit-twaħħid
ta’ iktar erwieħ tajba mar-rieda
tiegħek. Int li tgħix u ssaltan
għal dejjem ta’ dejjem. Ammen.
Christus vincit, Christus regnat,
Christus imperat.
Is-Sitt Stazzjon
Il-Fraternità Universali
tixxutta wiċċ il-bniedem
Saċ Nadurawk, o Ġesù, u
nberkuk.
Kulħ Għax bis-salib imqaddes
tiegħek fdejt id-dinja.
Lettur
Umanità li tbati, umanità li
ġġarrab inġustizzji fis-skiet u
fil-moħbi, umanità bil-ġuħ u l-għatx
tal-ġustizzja u tal-ħobż ta’
kuljum, umanità li qed tfittex
lil Alla, dan hu li qed jimla d-dinja
tal-lum. Ftit għonja u ħafna
foqra, ftit bl-abbundanza
f’idejhom u miljuni kważi b’xejn,
ftit sidien u ħafna lsiera. Il-ftit
li jiddeċiedu x-xorti tal-ħafna,
ftit li jiddikkjaraw gwerra u
ħafna li jmutu bla ma biss jafu
għaliex. Dan hu l-wiċċ
tal-umanità li qed tgħajjat
vendetta quddiem Alla.
L-imħabba universali tal-aħwa
biss tista’ ġġib il-paċi u l-ġustizzja
f’kull rokna tad-dinja.
Iċ-ċiviltà tal-imħabba biss
tista’ tħażżeż mill-ġdid l-istorja
tal-bniedem. Il-maħfra
reċiproka u l-kollaborazzjoni
inkundizzjonata biss jistgħu
jagħtu mill-ġdid it-tama
lill-umanità.
Saċ Ilkoll qaddisin, ilkoll
aħwa.
Kulħ Ilkoll qaddisin, ilkoll
aħwa.
Kemm tkun ħaġa sabiħa kieku l-bnedmin
kollha kellhom jinħabbu! Rit.
Kemm tkun ħaġa li timla l-qalb
kieku l-ġid tad-dinja kellu
jinqasam indaqs bejn kulħadd!
Rit.
Kemm tkun ħaġa rivoluzzjonarja
kieku l-imħabba kellha tkun it-tweġiba
tal-bniedem kull meta jsib min
ma jifhmux! Rit.
X’milja ta’ hena kieku Alla
kellu jkun maħbub u mfaħħar minn
kull qalb! Rit.
Saċ Nitolbu: Mulej Ġesù, l-inġustizzji
soċjali qed jgħajtu vendetta
quddiemek. Għinna nikbru fl-imħabba
tal-aħwa kollha bejniethom u
noħolqu dinja ta’ ġustizzja u ta’
paċi. Int li tgħix u ssaltan
għal dejjem ta’ dejjem. Ammen.
Christus vincit, Christus regnat,
Christus imperat.
Is-Seba’ Stazzjon
Il-bniedem jaqa’ għat-tieni
darba taħt it-toqol tal-ħażin
Saċ Nadurawk, o Ġesù, u
nberkuk.
Kulħ Għax bis-salib imqaddes
tiegħek fdejt id-dinja.
Lettur
Piju XII appella lill-Ġnus u
qalilhom: “Bil-paċi kollox
possibbli, bil-gwerra kollox
mitluf”. Kemm gwerer bdew u
ntemmu, kemm demm iċċarċar, kemm
ħajjiet tfarrku, kemm dmugħ
xtered! U dan kollu għaliex?
Għall-bilanċ bejn il-popli?
Għall-poter?
Għall-affermazzjoni tal-ideat
filosofiċi ta’ naħa jew oħra?
Għall-pussess taż-żejt?
L-ebda waħda minn dawn
il-motivazzjonijiet m’hi valida
quddiem ħajja waħda biss li
tintilef. Anki l-lum id-dinja
għadha maħbuta minn gwerer u
vjolenza: f’isem
il-fundamentaliżmu jinqerdu
ħajjiet umani, popli sħaħ huma
taħt it-terrur. F’isem
il-ġlieda kontra t-terroriżmu
jinqatlu ħajjiet innoċenti. Il-lum
il-gwerra saret familjari u
tidħol fil-djar tagħna b’mod
puntwali waqt ħin l-ikel permezz
tal-midja, imma ma tantx
tmissilna qalbna. Għall-bidu
tqanqal fina sentiment ċkejken
ta’ ħniena, imma ftit wara…
ninsew kollox. Il-ħajja tibqa’
għaddejja bil-ġlidiet tagħha,
bit-telliefa u r-rebbieħa tagħha.
Saċ Id-dgħufija, jekk
ngħixuha fi Kristu, issir
il-qawwa tagħna.
Kulħ Id-dgħufija, jekk
ngħixuha fi Kristu, issir
il-qawwa tagħna.
Meta madwarna kollox jitkellem
dwar vjolenza. Rit.
Meta l-ħażen u l-inġustizzja
nħossuhom jagħfsu fuqna. Rit.
Meta jiġġudikawna bla ħila u
dgħajfa għax ma niddefendux
ruħna. Rit.
Saċ Nitolbu: Mulej Ġesù,
il-vjolenza u l-gwerra m’humiex
is-soluzzjoni għall-kontroversji
tal-istorja. Għin lill-bniedem
jgħix il-paċi li tiġi biss
minnek. Int li tgħix u ssaltan
għal dejjem ta’ dejjem. Ammen.
Christus vincit, Christus regnat,
Christus imperat.
It-Tmien Stazzjon
Il-bniedem, hu u jibki lil
uliedu, hu mfarraġ min-nies ta’
Alla
Saċ Nadurawk, o Ġesù, u
nberkuk.
Kulħ Għax bis-salib imqaddes
tiegħek fdejt id-dinja.
Lettur
“Ir-rivendikazzjoni tagħna
laħqet il-quċċata tagħha, 1,200
persuna sekwestrati, fosthom
mijiet ta’ tfal fl-ewwel jum
tal-iskola tagħhom”. Beslan
fir-Russja l-lum hu sinonimu
mal-mibegħda, mal-ġenn u l-attroċità.
L-ommijiet ta’ Beslan jibku lil
uliedhom u ma jridux min
isabbarhom. Uliedhom m’għadhomx
iżjed, kienu innoċenti mjassra
mill-vjolenza, ittorturati sa l-aħħar
nifs, maqtula huma u jippruvaw
jaħarbu mit-terrur.
Imma din hi l-unika vjolenza li
l-bnedmin sal-lum użaw fuq it-tfal?
Nistgħu ninsew il-miljuni ta’
aborti li saru grazzi għal liġi
immorali? Jew it-tifi tal-magna
li żżomm ħajja persuna innoċenti?
Jew twelid bi prova wara li tkun
ġiet immanipulata n-natura? Is-suldati
tfal jew it-tfal użati għas-sess?
L-umanità ma tirrispettahomx
lit-tfal, ma tħobbhomx lit-tfal
u tużahom għax-xewqat baxxi
tagħha.
Saċ X’futur, x’umanità hemm
għal uliedna?
Kulħ X’futur, x’umanità hemm
għal uliedna?
Meta naraw it-tfal ivvjolentati
u mitluqa, nistaqsu: Rit.
Meta m’humiex rikonoxxuti d-dinjità
u d-dritt għall-ħajja ta’
tarbija ġdida, nistaqsu: Rit.
Meta l-liġijiet ma jgħinux
lill-familja tikber u tagħti l-ħajja,
nistaqsu: Rit.
Saċ Nitolbu: Mulej Ġesù,
int għidt: “Ħalluhom it-tfal
iż-żgħar jiġu għandi”. Agħmel
li d-dinja tagħraf id-dinjità
tat-tfal u tħabrek biex huma
jikbru f’familji mimlija mħabba.
Int li tgħix u ssaltan għal
dejjem ta’ dejjem. Ammen.
Christus vincit, Christus regnat,
Christus imperat.
Id-Disa’ Stazzjon
Il-bniedem jaqa’ taħt it-tentazzjoni
għat-tielet darba
Saċ Nadurawk, o Ġesù, u
nberkuk.
Kulħ Għax bis-salib imqaddes
tiegħek fdejt id-dinja.
Lettur
L-istess bħall-ewwel darba, l-umanità
ċċedi mill-ġdid taħt it-tentazzjoni
tal-egoiżmu tagħha. It-tentazzjoni
li taħkem id-dinja, li tmexxi hi
l-futur tal-univers kollu, li
tafferma l-qawwa tagħha u
timponiha bl-armamenti tal-qerda
tal-massa u bl-armi kimiċi. Mod
ġdid ta’ kif tagħmel gwerra, mod
qarrier kif toqtol u teqred
popli u pajjiżi sħaħ: virus
qerriedi li joqtol fis-skiet u
ma jidhirx. Battalja bla ebda
possibbiltà ta’ rebħa, battalja
li tista’ ssejħilha: finali.
Forsi din għad tkun il-kawża ta’
tmiem id-dinja? Tmiem li
jikkawżawh il-bnedmin għax ma
jifhmux lil xulxin. F’seklu
fejn il-komunikazzjoni tidher
bħala t-triq li qed tmexxina,
fejn il-mowbajls jagħmlu kollox,
jiġbdu r-ritratti, jieħdu l-vidjows,
iżommulek id-djajru, l-indirizzi
u n-numri, jagħtuk l-aħbarijiet,
fejn b’għafsa waħda fuq
il-kompjuter tista’ tibgħat
il-posta lid-dinja kollha issa
stess, il-bniedem, fir-realtà,
m’għadux jitkellem ma’ ħuh li
jinsab maġenbu. Sar diġitali,
jikklikkja, jinnaviga u juża
magni dejjem iżjed sofistikati,
imma m’għadux jaf jitkellem
b’xufftejh u b’qalbu ma’ min hu
bħalu.
Saċ Int it-tama tagħna,
Mulej.
Kulħ Int it-tama tagħna,
Mulej.
Meta d-dinja titkellem
b’lingwaġġi li ma jinftehmux
mill-bniedem tal-fidi. Rit.
Meta ċ-ċertezza tal-ħajja qed
titbandal daqshekk. Rit.
Meta nitolbu għal paċi fit-tul u
minflok jagħtuna ftehim li
jgħodd biss għal ftit żmien.
Rit.
Saċ Nitolbu: Mulej Ġesù,
dik li jmiss, forsi, għad tkun
l-aħħar gwerra li naraw fuq din
l-art. Għin lil kull bniedem
jifhem id-don tal-paċi li hu
d-don tal-progress tal-popli u
n-nazzjonijiet. Int li tgħix u
ssaltan għal dejjem ta’ dejjem.
Ammen.
Christus vincit, Christus regnat,
Christus imperat.
L-Għaxar Stazzjon
Il-bniedem imneżża’ mill-istess
umanità tiegħu
Saċ Nadurawk, o Ġesù, u
nberkuk.
Kulħ Għax bis-salib imqaddes
tiegħek fdejt id-dinja.
Lettur
“X’inhu l-bniedem biex taħseb
fih?”.
Misruqa minn darhom stess,
mifruda mill-għeżież tagħhom,
imqiegħda fuq karrijiet
tal-bhejjem b’destinazzjonijiet
mhux magħrufa, ġimgħat ta’
stennija u fl-aħħar tasal id-destinazzjoni:
“Ix-xogħol jagħmilna ħielsa”.
Auschwitz! Tined tal-injam,
xogħol sfurzat, doċċi tal-mewt,
fran għall-ħruq tal-katavri.
Il-bniedem neża’ l-umanità
f’isem razza pura li kellha
taħkem lid-dinja. Jew tagħmel
parti minn din ir-razza pura
fejn kulħadd superman, jew
m’hemmx post għad-dgħajfa qalb
il-bnedmin ta’ din id-dinja.
Ta’ kull sena nfakkruhom is-sitt
miljun Lhudi li mietu
fil-kampijiet Nażisti, is-sitt
miljun oħra żingari li mietu
bl-istess mod; ma nistgħux
ninsew lanqas it-tliet miljun
Armen immassakrati minn popli
oħra. Kollha mqanqla mill-istess
ġenn kollettiv li kultant
idallam il-moħħ tal-bnedmin.
Bnedmin li jinsew li huma
bnedmin u mhux allat, bnedmin li
jisfidaw l-istorja u li ħadd ma
jwaqqafhom, bnedmin li jħossuhom
feddejja tal-umanità imma li
fir-realtà jġibu t-tmiem tagħha.
Anki l-lum il-bniedem nesa l-umanità
tiegħu, ibda mil-livelli l-aktar
elementari: l-imġiba,
il-lingwaġġ, il-ħsieb, il-lum
il-bniedem m’għadux jaf li hu
bniedem.
Saċ X’nitolbu lill-Mulej li
jibqa’ jiswa għal dejjem?
Kulħ X’nitolbu lill-Mulej li
jibqa’ jiswa għal dejjem?
Meta aħna mneżżgħin mid-dinjità
tagħna. Rit.
Meta l-mexxejja tal-popli
jeħduna f’toroq li jwasslu
għall-mewt. Rit.
Saċ Nitolbu: Mulej Ġesù,
ħafna huma l-inġustizzji u l-abbużi
ta’ poter li twettqu kontra l-umanità.
Qajjem fostna ħabbâra
tal-ġustizzja u tat-tama. Int
li tgħix u ssaltan għal dejjem
ta’ dejjem. Ammen.
Christus vincit, Christus regnat,
Christus imperat.
Il-Ħdax-il Stazzjon
Il-bniedem imsammar mas-salib
tal-ħażin
Saċ Nadurawk, o Ġesù, u
nberkuk.
Kulħ Għax bis-salib imqaddes
tiegħek fdejt id-dinja.
Lettur
Għaliex il-ħażen, għaliex
il-vjolenza, għaliex il-mewt?
It-tweġiba hi waħda: għax id-Demonju
jibqa’ jsawwat lill-bnedmin u
jrid ineżżagħhom mill-imħabba
ħanina ta’ Alla li dehret fi
Kristu msallab.
Iva, dak hu, id-Demonju! Ħafna
jgħidu li ma jeżistix u meta
jgħidu hekk ma jkunu jagħmlu
xejn ħlief jilagħbu l-logħba
maħmuġa tiegħu: jippruvaw
ibellgħuha li ma jeżistix. Min
jaħseb hekk ikun jinjora wkoll
(u dan hu gravi) il-verità
tal-Vanġelu fejn ħafna drabi
nsibu kif Ġesù keċċa d-demonji,
ħeles minnhom lill-bnedmin u
ddikjara li hu ġie biex jeħles
lill-bniedem sewwa sew mill-qawwa
u l-preżenza tiegħu. Ix-Xitan
hu l-kawża tal-mewt, tal-mard,
tal-atroċitajiet,
tal-inġustizzji, tal-abbużi,
tal-ġuħ li jeżisti fid-dinja u
tal-gwerer bejn il-popli. Hu li
jħeġġeġ l-imħuħ u l-qlub ta’
ħafna biex jingħalqu għat-tajjeb
u għall-maħfra u jaqbdu triq
il-ħażen.
Hu, il-qarrieq li, fl-aħħar
tal-istorja tagħna, sa jixlina
quddiem Alla għax inkunu smajna
u qgħadna għal-leħen qarrieqi
tiegħu. Il-bniedem hu msammar
mas-salib mix-Xitan, imma dan
m’hux sa jirbaħ l-aħħar battalja.
Saċ Il-ħażin jiġbidna, imma
ruħna tittama fil-Mulej.
Kulħ Il-ħażin jiġbidna, imma
ruħna tittama fil-Mulej.
Meta l-qawwa tal-ħażin donnha
tkun rebħitna. Rit.
Meta kollox iħajjarna nilqgħu l-kompromessi
tal-ħażen. Rit.
Meta nħossuna bla siwi u
mgħaffġa. Rit.
Saċ Nitolbu: Mulej Ġesù,
għin lill-umanità msammra
mas-salib tad-dnub biex tinħeles
u tgħix biss fik. Int li tgħix
u ssaltan għal dejjem ta’ dejjem.
Ammen.
Christus vincit, Christus
regnat, Christus imperat.
It-Tnax-il Stazzjon
Il-bniedem imut. Id-dnub u
l-mewt donnhom rebħu
Saċ Nadurawk, o Ġesù, u
nberkuk.
Kulħ Għax bis-salib imqaddes
tiegħek fdejt id-dinja.
Lettur
Mgħaffġa mill-fanatiżmu, mill-illużjonijiet
u mill-arroganza tal-ħażin, l-umanità
tmut imkissra taħt it-toqol
tal-vjolenza, tal-abbuż, tat-terroriżmu,
tal-fundamentaliżmu,
tal-idolatrija u tan-nuqqas ta’
valuri. Il-ftit li baqgħu
fidili lejn Alla huma ppruvati
bħad-deheb imdewweb fil-forġa u,
imsoffija, ixerrdu demmhom biex
jagħtu xhieda ta’ Kristu u
tal-messaġġ tiegħu ta’ mħabba u
maħfra.
Il-ħażen ittrijonfa! Id-dinja
issa hi tiegħu! Ix-Xitan rebaħ
fuq Alla u qed iħares madwaru
jitgħaxxaq bi tmiem il-ġusti u
l-fidili tal-Mulej. Għal
darb’oħra: “Kollox mitmum”.
Imma, hekk kien fil-bidu
tal-Knisja, hekk sa jkun fit-tmiem,
wara t-taħbit il-kbir: id-demm
imxerred fl-art iġib frott ġdid
u minn qalb għadam il-mejtin
iqumu ulied ġodda għal Alla.
Saċ Il-mewt hi l-bidu ta’
ħajja ġdida.
Kulħ Il-mewt hi l-bidu ta’
ħajja ġdida.
Meta madwarna naraw jittrijonfaw
biss il-ħażen u l-abbuż,
fakkarna li: Rit.
Meta l-mewt donnha tkun ħassret
kull tama, fakkarna li: Rit.
Meta l-ħajja umana tasal fi
tmiemha u ma nkunux irridu
nitilquha, fakkarna li: Rit.
Meta d-dinja tispiċċa u l-aħħar
xhieda ta’ Alla tingħata
mill-fidili tiegħu biċ-ċarċir
tad-demm, fakkarna li: Rit.
Saċ Nitolbu: Mulej Ġesù,
il-mewt ma tistax tifridna
minnek, għax id-dnub biss
ibegħidna għal dejjem minn
imħabbtek. Agħmel li kull min
jgħix, jagħraf jeħodha kontra
l-ħażen u jagħżel lilek, li int
l-ogħla ġid. Int li tgħix u
ssaltan għal dejjem ta’ dejjem.
Ammen.
Christus vincit, Christus
regnat, Christus imperat.
It-Tlettax-il Stazzjon
Il-bniedem u l-Knisja mqiegħda
f’dirgħajn Marija
Saċ Nadurawk, o Ġesù, u
nberkuk.
Kulħ Għax bis-salib imqaddes
tiegħek fdejt id-dinja.
Lettur
Fl-isbaħ waqtiet tal-istorja,
dejjem iqumu dwal ġodda u
deċiżivi, li ma nkunux
nistennewhom, u li juru
lill-bniedem it-triq li għandu
jimxi fiha. Huma l-qaddisin,
il-bnedmin kbar tal-fidi li
bil-kuraġġ u kontra l-kurrent
jerġgħu jqabbdu lill-bniedem it-triq
it-tajba. Franġisku ta’ Assisi,
Tereża ta’ Lisieux, Ġwanni
Marija Vianney, Patri Piju,
Madre Teresa ta’ Calcutta huma
biss ftit minnhom. Id-dawl
tal-qdusija sħiħa u totali jiġi
minn Marija Immakulata, Omm Ġesù.
Hi reġgħet ġiet fid-dinja,
dehret u tkellmet ma’ erwieħ
magħżula u umli li f’idejhom
fdat xi messaġġi għall-umanità:
Fatima, Lourdes, Sidtna ta’
Bonaria, Siracusa, Medjugorje,
Guadalupe u ħafna postijiet oħra,
għadhom qed itennulna l-lum
ukoll il-messaġġ fundamentali li
Marija tixtieq twassal
lill-bnedmin: “Ikkonvertu,
erġgħu lura għand Ibni Ġesù,
agħmlu penitenza, itolbu u ħallu
warajkom il-ħażen”. Messaġġ li,
jekk il-bniedem jisma’ minnu u
jwettqu, ikun jevita gwerra
dinjija, id-diżastri u l-vjolenza,
u jagħti ħajja lil ċiviltà
tal-imħabba mwaqqfa fuq
il-ġustizzja.
Saċ Induru lejn Marija, Omm
tagħna.
Kulħ Induru lejn Marija, Omm
tagħna.
Meta nħossuna mirbuħa mill-ħażen.
Rit.
Meta kollox jidher spiċċa. Rit.
Meta umanament ma fadalx tama.
Rit.
Meta anki ħbiebna telquna u
ċaħduna. Rit.
Saċ Nitolbu: Mulej Ġesù,
Ommok, il-Verġni Marija, hi
dejjem qrib tagħna u bħala Omm
tal-bnedmin kollha tfittex bla
heda li twissina fl-iżbalji
tagħna u terġa’ twassalna
għandek. Agħmel li hi trossna
dejjem mal-qalb ħanina tagħha.
Int li tgħix u ssaltan għal
dejjem ta’ dejjem. Ammen.
Christus vincit, Christus
regnat, Christus imperat.
L-Erbatax-il Stazzjon
Il-bniedem midfun u minsi
Saċ Nadurawk, o Ġesù, u
nberkuk.
Kulħ Għax bis-salib imqaddes
tiegħek fdejt id-dinja.
Lettur
“Alla ma jeżistix! Qatt ma
eżista! Hu l-loppju tal-popli.
Din kollha impostazzjoni
qarrieqa tal-ħajja maħluqa
b’ċerta arti minn min ried
jikkontrolla l-kuxjenzi tan-nies
għall-interessi tiegħu. Imma
x-xjenza, il-politika,
il-progress, il-kultura,
il-moderniżmu u s-sekulariżmu
reġgħu xeħtu dawl fuq il-verità:
il-bniedem hu alla!”.
Dan hu l-kredu ġdid tat-tielet
millennju, dawn ir-raġunijiet
biex naffermaw il-jien tagħna
nfusna u l-egoiżmu tagħna, dan
il-ħsieb filosofiku li jgħarrex
fil-mentalità tal-ħajja ta’
kuljum u mingħajr ma spara ebda
kolp daħal fil-qalb u anki
fil-moħħ tal-umanità.
Il-bniedem spiċċa midfun taħt
l-istess irmied tiegħu,
il-bniedem mgħaffeġ mill-istess
kliem tiegħu, il-bniedem miżmum
ħabsi fil-ktajjen tal-istess
idea tiegħu ta’ libertà,
il-bniedem jgħix fid-dlam u
jobgħod id-dawl. Il-blata issa
diġà tgerrbet fuq id-daħla
tal-qabar tal-umanità u
l-egoiżmu jikxef il-vanaglorji
kollha tagħha: l-edoniżmu,
il-flus, il-karriera, il-libertà
inkudizzjonata, il-pussess
tal-ġid, is-sess, l-arroganza u
l-vjolenza. Allura ntemmet għal
kollox l-avventura tal-bniedem
imsawra minn valuri u fidi
fil-verità?
Saċ Jekk il-ħabba tal-qamħ
ma taqax fl-art u tmut, ma
tagħmilx frott.
Kulħ Jekk il-ħabba tal-qamħ
ma taqax fl-art u tmut, ma
tagħmilx frott.
Meta kollox madwarna jiċħad
il-validità tal-valuri u
tal-fidi, fakkarna li: Rit.
Meta hu impossibbli mqar li
nittamaw f’bidla tas-soċjetà,
fakkarna li: Rit.
Meta nbatu għax naraw kull valur
mgħaffeġ u mkasbar, fakkarna li:
Rit.
Saċ Nitolbu: Fis-skiet u d-dalma
tal-qabar donnu kollox spiċċa u
għad-dinja hekk hu. Agħmel, o
Mulej, li fi qlubna jibqa’
mixgħul il-musbieħ tal-fidi u
tal-verità ta’ dejjem. Int li
tgħix u ssaltan għal dejjem ta’
dejjem. Ammen.
Christus vincit, Christus regnat,
Christus imperat.
Il-Ħmistax-il Stazzjon
Il-bniedem iqum għal dejjem għal
ħajja ġdida
Saċ Nadurawk, o Ġesù, u
nberkuk.
Kulħ Għax bis-salib imqaddes
tiegħek fdejt id-dinja.
Lettur
Ma setgħetx tintemm hekk l-istorja
tal-bniedem! Ma setax ikun li
l-ħażin jirbaħ il-battalja
aħħarija! Ma setax ikun li sar
għalxejn is-sagrifiċċju ta’
Kristu fuq is-Salib! Anki jekk
minn barra l-ħażen deher li
għeleb it-tajjeb, dan kien biss
fil-ġrajjiet tal-bnedmin u
għaż-żmien li tah Alla, biex
seta’ jipprova l-fidi ta’ wliedu.
Imma issa l-ħajja tittrijonfa u
l-bniedem jitnissel għal ħajja
ġdida. “Smewwiet u art ġodda”
fejn il-Mulej hu li jmexxina,
fejn m’hemmx iżjed dmugħ jew
dwejjaq, fejn hemm biss
ġustizzja u sliem. Umanità
ħielsa għal dejjem mid-dnub li
lil Alla waħdu għandha jmexxiha,
il-karità hi l-istendard tagħha,
u l-imħabba l-liġi tagħha.
Umanità li qamet mid-dnub u fl-aħħar
tista’ tiddi bil-ġmiel, safi u
qaddis, li qatt iżjed m’hu ħa
jitteħdilha.
Il-Knisja għad tkun
igglorifikata u wliedha jgħannu
għal dejjem: “Qaddis, Qaddis,
Qaddis il-Mulej Alla tal-Eżerċti”.
Saċ Jiena nemmen, għad
inqum!
Kulħ Jiena nemmen, għad inqum!
Il-ħajja tittrijonfa u Alla
jsaltan. Rit.
L-umanità hi mġedda fil-fidi.
Rit.
Il-mewt ġiet mirbuħa għal dejjem.
Rit.
Il-Knisja: merħla waħda taħt
Ragħaj wieħed. Rit.
Saċ Nitolbu: Mulej Ġesù,
int biss stajt tagħmel dan l-għaġeb
kollu, minn midinbin kif konna
għamiltna ħutek u qaddistna
f’Alla. Agħmel li l-kontemplazzjoni
ta’ wiċċek fil-ħajja ta’ dejjem
tkun id-don tiegħek lill-bnedmin
kollha. Int li tgħix u ssaltan
għal dejjem ta’ dejjem. Ammen.
Christus vincit, Christus regnat,
Christus imperat.
7.
Is-Seba’ Duluri ta’ Marija
Kav. Joe M. Attard
Jekk l-Imgħallem Divin kellu
jara Passjoni sħiħa sakemm ruħu
nfirdet minn ġismu wara tliet
sigħat ta’ agunija fuq għuda ta’
salib imsammar u mgħolli bejn
żewġ ħallelin, xejn inqas ma
batiet Ommu Marija tishar u tara
lil Binha bla ma tista’
tagħmillu xejn.
Anzi forsi nistgħu ngħidu li
jekk it-tbatija ta’ Ġesù bdiet
mat-tliet snin tal-ħajja
pubblika tiegħu fuq din l-art u
laħqet il-quċċata tagħha mal-kelmiet
“consumatum est” – “kollox
mitmum” – dik ta’ Marija kellha
l-bidu tagħha ferm u ferm qabel.
Għalhekk ma niskantawx li din l-Omm
tagħna ngħatawlha daqstant
ismijiet għad-duluri li kellha
tara.
Forsi għalina tas-seklu wieħed u
għoxrin, l-isbaħ isem li nistgħu
nagħtu lil Marija huwa “Salus
Infirmorum” – “Saħħa tal-Morda”
– u dan bir-raġun, għaliex
il-bniedem ta’ żmienna huwa
marid sewwa. Iżda għalkemm
ninsabu mdawrin b’tant tobba,
ħadd minnhom għadu ma sab tarf
din il-marda li mhix waħda
ekonomika bħalma jaħsbu ħafna.
Lanqas mhi waħda soċjali inkella
politika, bħalma jemmnu xi wħud.
Il-bniedem modern huwa marid
b’marda ferm iktar fonda u serja
milli juru dawn is-sintomi li
għadna kemm semmejna.
Għalkemm jidher li l-bniedem ma
jonqsu xejn, u sab tarf ta’
kollox, għal kuntrarju huwa
jonqsu l-aqwa ħaġa. Il-bniedem,
fil-fond ta’ qalbu, jixtieq isib
is-sigriet tal-vera paċi u
tal-veru ferħ. Il-bniedem
jixtieq jaf il-verità u għandu
għatx kbir għal dak kollu li hu
sabiħ. Il-bniedem ta’ żmienna
jixtieq isib lil Alla li huwa l-għajn
ta’ kull grazzja u ġid.
Jekk aħna ma ninżgħux il-bniedem
il-qadim u nilbsu l-bniedem
il-ġdid, m’aħniex sa naslu biex
niltaqgħu mal-Feddej tagħna. Il-mediċina
tal-vera paċi tahielna darba dak
li llum huwa msejjaħ missier
ir-relattività; il-bniedem li
ħoloq il-bomba atomika. Il-Professur
Albert Einstein qal li l-problema
li qed iħabbat wiċċu magħha l-bniedem
modern mhijiex dik tax-xjenza,
iżda kif sa jirnexxilu dan
il-bniedem ibiddel moħħu u qalbu.
Dak li ġie biex jagħmel il-Battista;
dak li ġie biex jagħmel Kristu
nnifsu; dak hu li rnexxielu
jagħmel l-ewwel Papa, San Pietru,
meta mibdul kif kien, wara li
niżel l-Ispirtu s-Santu fuq l-Appostli,
ħareġ minn ġewwa ċ-Ċenaklu u
għamel l-ewwel prietka tiegħu u
kkonverta eluf ta’nies.
L-Omm tagħna Marija mhux forsi
l-istess qed titlob minna?! Hija
tixtieq tarana ninbidlu
kompletament biex inkunu nistgħu
nogħġbu lil Binha. Fid-dehriet
tagħha ġewwa Pariġi fi Franza
fl-1830 lil Katerina Labourè;
ġewwa La Salette lil dawk it-tfal;
ġewwa l-grotta ta’ Massabielle
f’Lourdes fis-sena 1858;
f’Pontmain 12-il sena wara u
issa wkoll fis-seklu li għadu
kemm ħalliena ġewwa l-Portugal –
mhux l-istess ħwejjeġ dejjem
talbet il-Verġni Mbierka?!
Din l-istess mara kellha wkoll
iġġarrab duluri l-iktar kbar u
profondi meta kienet għadha
tgħix bejn l-erba’ ħitan ta’
darha flimkien ma’ Ġesù u l-mastrudaxxa
Gużeppi, l-għarus kastissimu
tagħha u l-missier putattiv ta’
Ġesù. Seba’ duluri kellha u li
fnewha sal-aħħar. Dawn id-duluri
kienu ta’ tliet xorta. Marija
sofriet fil-ħsieb tagħha għaliex
kienet dejjem tistenna l-agħar
li għandu jiġi. Li tgħix
f’tensjoni kontinwa hi xi ħaġa
li tista’ twassal għal ġenn, li
therri n-nervi, li tkisser u
ġġib fix-xejn il-qlub anke ta’
l-iprem azzar. Marija, imbagħad,
sofriet fil-qalb tagħha għax
kellha mħabba perfetta lejn
binha Ġesù. It-tama tagħha
kienet kollha fih; għaliha dan
binha, kien l-alfa u l-omega,
il-bidu u t-tmiem ta’ kollox.
Marija sofriet ukoll fir-ruħ u
r-rieda tagħha, għaliex hija
kienet marbuta ħaġa waħda mal-volontà
ta’ Alla. Il-fiduċja tagħha
kienet biss fih u ma setgħet
issib l-ebda faraġ fil-bnedmin,
huma min huma.
Jeħtieġ li aħna naħsbu ta’ spiss
fuq it-tbatijiet tagħha ħalli
jkollna s-sabar u nsibu l-faraġ
u l-hena fit-tbatijiet tagħna.
Induru lejha fis-siegħa tat-tiġrib
u tad-dwejjaq tagħna għaliex
żgur li ħadd daqsha ma jista’
jifhimna u jagħdirna, hi li
għaddiet minn baħar ta’ niket u
hemm, u nitolbuha tgħinna kif
għamel darba dak l-imnikket
tal-poeżija fil-versi tal-poeta
Rużar Briffa:
O Madonna tad-Duluri
Mhux il-ward
Jien fittixt ħa nsebbaħ darek
U nfewwaħlek lil altarek,
Imma x-xewk minn qalb ix-xagħri
U l-għollieq marrad, musfari,
O Madonna tad-Duluri,
Dana biss.
O Madonna tad-Duluri
L-oħrajn ġew
U bid-deheb għammru lil darek,
U bil-ħaġar sawwru altarek –
Jiena biss kont il-barrani,
Mingħajr ward u deheb il-għani,
Jiena biss!
O Madonna tad-Duluri
Ma stmerrejtx
Int l-imnikket ġewwa darek,
’Mma tbissimt minn fuq altarek,
Kollok ħlewwa, kollok ħniena,
Serraħt int lill-qalb għajjiena,
Inti biss!
Bir-raġun immela, fi tmiem
il-purċissjoni tal-Ġimgħa l-Kbira,
insibu tiddomina l-istatwa
simpatika tad-Duluri, għaliex
hija din l-Omm Imnikkta li
torbot kollox; hija din l-Omm li
ġarrbet waħidha t-tbatijiet
ħorox ta’ Binha, seba’ duluri li
raw il-bidu tagħhom ma’għeluq l-erbgħin
jum mit-twelid taċ-ċkejken Ġesù
sal-mewt u d-difna ta’ Kristu
f’qabar li mank biss kien tiegħu.
Fil-ġżira Għawdxija, matul
il-ġimgħa tad-Duluri, isiru
iktar minn purċissjoni waħda
bl-istatwa tal-Addolorata,
xhieda sħiħa f’din l-Omm
imnikkta. Fil-belt Victoria
toħroġ waħda mill-knisja qadima
ta’ San Ġakbu fejn insibu statwa
tassew devota tagħha. F’din
il-purċissjoni jieħu sehem l-Isqof
Djoċesan u l-Fratellanza antika
tad-
Duluri flimkien ma’ għadd kbir
ta’ Nsara, ħafna minnhom mexjin
ħafjin, sinjal ta’ penitenza
inkella b’riżultat ta’ grazzji
maqlugħa. Fix-Xewkija mbagħad,
din il-Purċissjoni tieħu s-sura
ta’ pageant, bid-daqq tal-banda,
u tiġbed nies minn kull rokna
tal-gżira. Naturalment dak li
jgħodd għal Għawdex jgħodd ukoll
bla dubju għall-gżira oħtna l-kbira,
Malta. Darba nzertajt hemm u
bqajt mistagħġeb bit-turija ta’
fidi u mħabba li għandhom ħutna
l-Maltin lejn id-Duluri meta
fil-purċissjoni bl-istatwa
tagħha fil-Belt Valletta in-nies
ma kontx tgħoddha.
Il-Ġiżwita Raoul Plus, fil-ktieb
tiegħu “Mary, our Soul Life”,
jirrakkonta leġġenda dwar
“it-tmien dulur tal-Madonna”.
Huwa jgħid li kien hemm raġel
żagħżugħ li kellu drawwa li jżur
id-Duluri kuljum. Darba fost l-oħrajn,
disgrazzjatament, kien jinsab
fid-dnub il-mejjet. Meta
bħas-soltu mar iżur
lill-Addolorata, ħa l-qatgħa ta’
ħajtu – lemaħ stallett ieħor
f’sider Marija biswit is-sebgħa
l-oħra. Bilġri mar jistqarr
ħtijietu fi ħdan il-konfessur.
Kbir kien il-ferħ tiegħu meta
reġa’ lura f’riġlejn il-Madonna
u sab li dak it-tmien dulur kien
għeb.
Din hija biss storja iżda kemm
għandha messaġġ qawwi għalina l-insara
tas-Seklu 21! Għandna nagħmlu
minn kollox biex lil din l-Omm
tagħna mhux biss ma nżidulhiex
mad-duluri tagħha, iżda nagħmlu
ħilitna biex dawk li għandha
nnaqsuhomlha jew talinqas
intaffuhomlha mill-aħjar li
nistgħu.
Ninsbu resqin lejn tmiem din
il-kitba u għalhekk ħa nissellef
xi ftit mill-vrus tal-poeta
Rużar Briffa li huwa kiteb
fl-1957 fil-poeżija tiegħu
“Mater Dolorosa”, biċċa xogħol
li tiddeskrivi t-triq imwiegħra
li kellha tterraq Marija wara
Binha sakemm ratu arbulat fuq
salib tal-għuda f’agunija l-aktar
ħarxa:
Fil-ħemda ta’ ġnejna mudlama
Taħt kenna ta’ xwejħa żebbuġa
Qed togħtor, bil-għaja miksura
Il-qalb minn ta’ bniedem mifluġa.
Kemm bogħod qiegħed jidher is-Sema
Fejn qiegħed isaltan Missieru
Fuq l-art qed tinfena Qalb Ommu
Dik l-Omm li għażillu Missieru.
U l-bniedem, li twieled bħal
Bniedem,
Fil-ġuf minn tal-Mara magħżula
Xtaq jerġa’ ġol-kenna ta’ ġufha
Imbiegħed mis-slaleb u l-ħbula.
’Mma l-bniedem sab mewtu bħal
bniedem
Imqaċċat mill-Omm li ħabbitu
Ħa jifdi lid-dinja qarrieqa
Li f’ġenn ta’ mibegħda sallbitu.
U l-Omm li minn dejjem magħżula
Biex twelled il-Bniedem bla
dnub,
Għad-dnub ta’ ħaddieħor tilfitu
Imżeblaħ, għarwien u Mislub.
Din is-sena jien ukoll ktibt xi
ftit vrus lid-Duluri waqt li
darba minnhom kont mixħut
quddiem l-istatwa tagħha li
nsibu fil-knisja ta’ San Ġakbu
fi Pjazza Indipendenza, Victoria
mnejn f’jum il-festa, joħroġ
pellegrinaġġ penitenzjali mmexxi
mill-Isqof Djoċesan b’din
l-istatwa merfugħa fuq
l-ispallejn. U allura se nagħlaq
din il-kitba billi naqsamha
magħkom! Semmejtha Marija
Addolorata!
Min qatt jista’ jasal jifhem
X’ħasset l-Omm tagħna l-bnedmin
Meta rat lil Binha mdendel
Bejn dawk iż-żewġ ħallelin!
X’qatt kien għamel dana l-Iben
Sabiex tawh mewta bħal dik!
Kellu bżonn Passjoni jġarrab
Biex ikun jista’ jifdik!
Hekk pattietlu dik il-folla
Li lilha m’għamilx ħlief ġid
Billi ma’ salib dendlitu
B’dawk l-imsiemer tal-ħadid.
U l-Omm li wellditu f’Betlem
Ma fdatux għal mument wieħed;
Baqgħet miegħu sal-Qorriegħa
Fejn ratu għan-nifs jissielet.
Ma’ xi nisa baqgħet sejra
U ma’ Gwanni l-maħbub
Sa ma l-ġebla l-qabar tebqet –
Minn quddiemha ratu jdub.
O Marija Addolorata
Għall- kenn tiegħek aħna ġejna;
Miegħek naqsmu dad-duluri –
Fid-dmugħ jgħumu dawn għajnejna.
Inwiegħduk illi lil Ibnek
M’aħniex iktar ser nonqsuh
Fuq il-Għolja tal-Kalvarju
Ma rridux illi nwassluh!
Għinna nindmu minn ħtijietna
Biex ngħixu ta’ vera nsara;
Kun int li ddawwal ħajjitna
U dlonk begħidna minn kull ħsara.
L-Ewwel Dulur
Sebgħa kienu d-duluri
Illi tertqu qalb Marija,
Illi fnewha u kagħbruha
U ġarret fis-skiet mifnija.
Mill-ewwel din l-Omm bdiet tbati
B’dit-tarbija ta’ ftit xhur
Kif daħlet biha fit-tempju
U qalbha b’niket bdiet tfur
Xħin Xmuni beda jtarrfilha
Minn xiex kellu jgħaddi binha –
Fuq salib jispiċċa msammar
U lilha fil-hemm jidfinha.
X’ma tibkix din l-omm imnikkta
Ma’ Ġużeppi l-Patrijarka
Meta semgħet dal-kliem iebes,
F’ħadd ma sabet l-ebda tarka!
Żgur li ħarġet minn ġot-tempju
B’qalb maqsuma, b’sejf minfuda;
Kif ser jirnexxilha torqod
Fuq l-imħadda b’ras mimduda!
F’ġieħ dan l-ewwel dulur tiegħek
O Marija, inwiegħduk
Sejrin nagħmlu l-almu tagħna
Biex qatt iktar ma nonsquk.
It-Tieni Dulur
Wara illi twieled f’Betlem
F’lejla kiesħa u xitwija
Ġesù beda għajnejh ibexxaq
Jara ‘l-anġli ferreħija.
Dan il-ferħ ma damx isaltan
Fil-qalb ta’ ommu Marija
Għax fil-ħolm Ġużeppi tnebbaħ
Sabiex jaħrab bit-tarbija
U jerħulha lejn l-Eġittu
Biex jeħilsu minn Erodi
Illi ried liċ-ċkejken joqtol
Bix-xwabel kiefra u sodi!
Kien vjaġġ twil u b’ħafna sogru
Qalb għoljiet, mergħat, widien
Fuq id-dahar ta’ ħmara ġwejda
Illi żgur ħa ħafna żmien.
Ruħhom sabu f’art stranġiera
Fejn ma kienu jafu ‘l ħadd;
Stil ta’ ħajja differenti
Illi żgur ma bassru qatt!
F’ġieħ it-tieni dulur tiegħek
Li minn darek ġagħlek taħrab
Ma’ Ġużeppi tbati ħafna
U ħaddejk bid-dmugħ ixxarrab,
Tina grazzja li minn ibnek
Naraw li ma ninfirdux
L-almu tagħna nżidu nagħmlu
Biex miegħu ma niġġildux!
It-Tielet Dulur
Kif Ġesù beda jitfarfar
U għalaq it-tnax-il sena
Sar tfajjel sabiħ u għaqli
Wiċċu jixhed ferħ u hena.
Ma’ ommu u ma’ missieru
Kien wasal issa iż-żmien
Li magħhom imur fit-tempju -
L-ewwel darba f’dan l-imkien!
F’dawk il-folol hekk imdaqqsa
Ħin bla waqt ‘l Ġesù tilfuh;
Tlett ijiem għamlu mbikkija
Bla ma setgħu isibuh!
Fl-aħħar fit-tempju lil binhom
Imdawwar sabuh bl-għorrief
Iċċassati lejh iħarsu
Kif mar-ragħaj iduru l-ħrief!
Dritt ħarġet il-mistoqsija:
Għaliex għamiltilna hekk!
Dritt weġibhom bl-akbar kalma:
X’għamilt jien ħażin b’daqshekk!
Ma tafux li ta’ missieri
Jiena ġejt ir-rieda nwettaq!
Kellmuh hekk għax dawn
l-imsejkna
Qalbhom kienet kollha dwejjaq!
Magħhom lejn id-dar inġabar
Bla dewmien, bla telf ta’ ħin;
Kien jobdihom u iħobbhom
Sakemm hawn għalqulu s-snin.
Għinna Inti O Marija
Lil Ġesù ma nitilfuhx;
Jekk tmissna din id-disgrazzja
Għinna sabiex insibuh.
Ir-Raba’ Dulur
Matul il-Passjoni tiegħu
Lil binha ma ħallitux
Warajh imxiet bit-tbatija
Mument wieħed ma fdatux!
U f’ħin minnhom irnexxielha
Wiċċ imb wiċċ hi tiġi miegħu
Kelma ta’ faraġ tlissinlu
U tħaddan is-salib tiegħu.
Din il-laqgħa hekk qasira
Qatgħu ħesrem is-suldati
U lil omm firdu minn binha
Illi b’mewtu kienu fdati!
Min jaf x’ħasset din l-omm
twajba
Meta rat din il-moħqrija
Illi binha kellu jġarrab
Għad li kien bla ebda ħtija.
Ma’ xi nisa baqgħet miexja
It-triq kollha tas-salib;
Pass pass wara dana binha
Li sqietu l-itjeb ħalib!
B’dan ir-raba’ dulur tieghek
Nissel fina rieda sħiħa
Sabiex wara Ġesù nimxu –
Tal-midinba balzmu w fwieħa!
Il-Ħames Dulur
Għiduli dlonk x’jibqa’minnek
Meta fost l-eħrex tbatija
Imdendel ma’ salib aħrax
Wara tlett s’għat t’agunija
Ibnek imut mewta kerha
Fost l-insulti tal-bnedmin
Illi żgur ma kenux jafu
Lil min sallbu dak il-ħin!
Din hi x-xena li Marija
Kellha tħabbat wiċċha magħha
Ma’ xi nisa w id-dixxiplu
Tħares lejn dan l-iben tagħha!
Dan il-ħames dulur naħseb
Kien jispikka fost is-sebgħa;
U jekk s’issa ma bkietx bosta
Xerrdet hawn iktar minn demgħa!
Sigħat sħaħ taħt dik il-għuda
Fost tbatija minn tal-ġenn
Imkien din l-Addolorata
Ma setgħet issib ftit kenn!
Dad-dulur kellu ifisser
Tmiem Ġesù fuq dina l-art;
Illi triegħdet, dlam fis-sema -
Kulħadd ħass tkexkixa bard!
Bħal Marija, Mulej ‘tina
Li bis-sabar kollu nġarrbu
Is-slaleb u l-hemm tal-ħajja –
Mit-tbatija le naħarbu!
Is-Sitt Dulur
Dad-dulur hu mfisser tajjeb
Fil-knisja tal-Vatikan -
Michelangelo fl-irħam naqqxu
Min jaf żmien kemm ħadlu dan!
Tidher l-omm imnikkta, imbikkma
Qegħda żżomm lil binha mejjet;
B’qalb maqsuma qegħda tingħi,
Qegħda tgħid: ‘issa biżżejjed!
Ma niflaħx inġarrab aktar
Dan ibni ma jkellimnix;
B’fomm mitbuq, ġisem imbenġel
Kelma waħda ma jgħidlix!’
Għalxejn issa lilu tgħannaq
Ġisem sħun, iżda bla ħajja,
Pjaga waħda bid-demm miksi
Minn fuq s’isfel mimli tbajja’!
Gużeppi d’Arimathea
U t-twajjeb Nikodemu -
Mis-salib lil Ġesù niżżlu
Mill-ewwel lil Kristu fehmu
U minn sħabhom fis inqatgħu
U mxew wara n-Nazzarenu
Għax fih sabu l-vera ħajja
U il-grazzja bdew itiegħmu.
F’ġieħ is-sitt dulur, Marija,
Waħidna la titlaqniex;
Għinna nġorru s-slaleb tagħna
U nogħtru la tħalliniex!
Is-Seba ’ Dulur
Wara tlieta w tletin sena
Issa kien wasal il-ħin
Li minn binha l-omm tinfired
U tarah sejjer għad-dfin.
Minn ħdanha zewġt irġiel twajba
Gezwruh sewwa ġo lizar
Imxew bih dlonk lejn il-qabar
B’qalb mimlija mrar sax-xfar!
Min qatt jista’ hawn ifisser
X’ħasset l-omm addolorata
Illi f’Lourdes ferħana lissnet:
“Jiena jien l-Immakulata!”
Hawn il-ferħ kollu sparixxa
F’dal-mument ta’ qsim il-qalb;
Donnok titlef int kull tama
Anke fil-qawwa tat-talb!
Ta’ Kristu il-ġisem mejjet
Issa jinsab ġewwa l-qabar
Waqt li ommu tingħi, tolfoq –
Fejn sa ssib xi ftit tas-sabar!
O kemm kellha din l-Omm tbati
F’din id-dinja tal-bnedmin;
Pass pass hi mxiet ma’ binha
Sabiex jifdi ‘l-midinbin!
F’ġieħ dawn is-seba’ duluri
O Marija inwiegħduk
Li lil ibnek sejrin ngħozzu;
Lilek f’qalbna indaħħluk.
U kif int b’rassenjazzjoni
Ġarrabt das-seba’ duluri;
Kif tal-ħajja nġorru s-slaleb
Bil-paċenzja lilna uri.
Konklużjoni – Id-duluri ta’
Marija
Sebgħa kienu d-Duluri
Illi tertqu qalb Marija
Qalb minfuda b’sejf in-niket
Qalb li tnixxi dmugħ u dmija.
O kemm kellha issofri, tbati,
Din il-Omm Adddolorata
Taħt salib Binha, imdendel
Minn kulħadd abbandunata!
Xejn ma beżgħet timxi, tterraq
Wara binha fit-tbatija
Fost l-insulti w l-għadab kiefer
U kull xorta’ ta’ moħqrija.
Min jaf x’ħasset din l-Omm
tagħna
B’Binha mejjet ġo dirgħajha
Wiċċu mbenġel, kollu ġrieħi
Ġisem sħun, iżda bla ħajja!
Minn fuq is-salib imperreċ
Hekk kif kien bejn sema w art
Lil Marija tana b’Ommna
Biex tfejjaqna minn kull mard.
O Marija tad-Duluri
B’rieda soda inwiegħduk
Li dan-niket intaffulek
U b’qalb niedma inħobbuk.
Lil Ġesù ibnek waħdani
Le ma nżidu noffenduh;
Bibien qalbna inberrħulu
Hemm għal dejjem inqiegħduh.
8.
Riflessjonijiet għal waqt
il-ħruġ tal-purċissjoni
tal-Ġimgħa l-Kbira
Fr. Simon Mario Cachia
Introduzzjoni
Lettur 1: Fl-isem
tal-Missier u tal-Iben u
tal-Ispirtu s-Santu.
Lettur 2: Ammen.
Lettur 1: Illum, jum
il-Ġimgħa tal-Ġimgħa Mqaddsa hu
jum ta’ skiet. Skiet kbir. Skiet
miksur biss min-noti kiebja ta’
baned vistuża, mill-ħoss
tal-ktajjen imkaxkra u mill-karba
tal-Knisja sajma, tal-Maħbuba li
tteħdilha l-Għarus (ara Mk 2,
20). Illum inbierku u naduraw
lil Kristu li b’salibu u b’mewtu
feda lid-dinja kollha.
Lettur 2: F’dan
il-kuntest qaddis ta’ skiet u
talb, wara li ħadna sehem
fil-Liturġija Solenni u l-Adorazzjoni
tas-Salib, ser nagħtu bidu
għall-Purċissjoni tal-Ġimgħa l-Kbira.
L-istatwi u s-simboli, li juru
l-mumenti tal-Passjoni ta’ Sidna
hu u jagħti ħajtu għalina,
għandhom iservuna bħala
“il-messaġġ tal-Evanġelju li l-Iskrittura
twassal bil-kliem” għax “xbiha u
kelma jdawlu ’l xulxin” (ara
Katekiżmu tal-Knisja Kattolika,
1160).
Lettur 1: Il-ħruġ ta’
kull vara ser ikun akkumpanjat
minn silta mill-Evanġelju u minn
siltiet minn poeżiji
tal-poetessa Mary Mejlak u ta’
neputiha, il-Kanonku Joe Mejlak.
Niftħu għalhekk din
il-meditazzjoni fit-toroq tagħna
bi kliem il-Kanonku Joe Mejlak,
fil-poeżija tiegħu: Crucifige
Eum.
Lettur 2: U għajtet
il-kotra bla rażan:
“Jissallab! Jissallab!”
u heżhżet kemm felħet
idejha magħluqa,
bla ħniena, għajjura.
Jissallab il-bniedem li bl-akbar
imħabba
fejjaqha,
għallimha,
xabbagħha b’dak l-Ikel
li jaħji lir-ruħ.
Jiem qabel
laqgħetu,
għollietu,
xejritlu
bil-friegħi tal-palm.
Issa għajtet il-kotra mitlufa:
“Jissallab! Jissallab!”
Riditu fuq għolja jintemm
mas-salib.
Statwa/sinjal tal-bidu: Is-Salib
Lettur 1: Il-purċissjoni tiftaħ bis-Salib
glorjuż li mal-ewwel tfakkarna
li ma tistax tifred il-Ġimgħa
l-Kbira mill-Għid tal-Qawmien.
Qalbna timtela bit-tama għax
mill-ġdid niftakru li
s-Sagrifiċċju ta’ Kristu li ser
nimmeditaw f’din il-purċissjoni
wassal għal rebħa kbira, u aħna,
minn ilsira tal-ħażin sirna
wlied Alla. Dan is-Salib, li
aħna adurajna llum fil-Liturġija
solenni, mhuwiex strument ta’
qerda u disprament imma sar
strument ta’ rebħa: rebħa li
Kristu ġab bil-Qawmien glorjuż
tiegħu. Din ir-rebħa ma żammhiex
għalih imma taha lilna lkoll.
Missierna Pawlu jgħidilna:
“Indfinna miegħu fil-mewt
permezz tal-magħmudija sabiex
kif Kristu kien imqajjem
mill-imwiet permezz tal-qawwa
glorjuża tal-Missier, hekk aħna
ngħixu ħajja ġdida.” (Rum 6, 4)
Lettur 2: O Alla
ta’dejjem li tista’ kollox, int
lilna l-bnedmin tajtna eżempju
ta’ umiltà meta ridt li
s-Salvatur tagħna jsir bniedem
bħalna u jieħu l-mewt tas-salib;
fil-ħniena tiegħek, agħtina li
s-sabar tiegħu jkun ta’ tagħlima
għall-ħajja. Bi Kristu Sidna.
Lettur 1: Ammen.
L-ewwel vara: L-Agunija
fil-Ġetsemani
Lettur 1: Imbierka
l-Passjoni u l-Mewt ta’ Sidna
Ġesù.
Lettur 2: Mulejja ħenn
għalina u l-maħfra ta’ dnubietna
agħtina.
Lettur 1: Mill-Evanġelju skont San
Luqa (Lq 22, 39-45)
Imbagħad ħareġ u mar bħas-soltu
fuq l-Għolja taż-Żebbuġ, u
d-dixxipli wkoll marru miegħu.
Kif wasal hemmhekk qalilhom:
“Itolbu li ma tidħlux
fit-tiġrib”. Imbagħad tbiegħed
minnhom daqs tefgħa ta’ ġebla u
xteħet għarkopptejh jitlob u
jgħid: “Missier, jekk inti trid,
warrab minni dak il-kalċi! Iżda
tkun magħmula r-rieda tiegħek u
mhux tiegħi.” Deherlu anġlu
mis-sema biex jagħmillu l-qalb,
imma hu ħass dwejjaq tal-mewt
fuqu u beda jitlob b’ħerqa
akbar. L-għaraq sarlu bħal qtar
tad-demm iċarċar sal-art.
Lettur 2: Mill-poeżija
Il-Kalċi ta’ Mary Mejlak:
Imnikket, waħdu, mwarrab –
mitluq mill-istess ħbieb,
kull faraġ minnu tbiegħed –
għalaq f’wiċċu l-bieb.
Xejn ħlief dwejjaq, tbatija – u
fuqu t-tagħbija
tad-dnub tagħna l-bnedmin.
Imlibbes l-eħmeġ libsa – ta’
ħtija u ta’ xbihat
ta’ sriep, t’uħux, ta’ mostri –
ta’ ħama u kruhat,
Ġesù l-Ħaruf bla ħtija – ġo
baħar ta’ moħqrija
ipatti ta’ kulħadd.
Lettur 1: Nadurawk o
Ġesù u nberkuk
Lettur 2: Għax
b’salibek u l-mewt tiegħek inti
fdejtna.
It-tieni vara: Ġesù marbut
mal-kolonna u fflaġellat
Lettur 2: Imbierka
l-Passjoni u l-Mewt ta’ Sidna
Ġesù.
Lettur 1: Mulejja ħenn
għalina u l-maħfra ta’ dnubietna
agħtina.
Lettur 2: Mill-Evanġelju skont San
Mark (Mk 15, 8-15)
In-nies telgħu u bdew jitolbuh
jagħmel kif kien jagħmlilhom
dejjem. Qabad Pilatu u qalilhom:
"Tridux nitilqilkom is-sultan
tal-Lhud?" Għax hu għaraf tajjeb
li l-qassisin il-kbar kienu tawh
lil Ġesù f'idejh minħabba
l-għira. Iżda l-qassisin il-kbar
bdew ixewwxu n-nies li aħjar
jitilqilhom lil Barabba. Pilatu
raġa' staqsiehom u qalilhom: "U
x'nagħmel imbagħad b'dak li
intom issejjħulu s-sultan
tal-Lhud?" Iżda huma nfexxew
jgħajjtu mill-ġdid:
"Sallbu!" Qalilhom Pilatu: "Imma
x'għamel ħażin?" Huma aktar bdew
jgħajjtu: "Sallbu!" Pilatu
mbagħad, biex jogħġob lin-nies,
telqilhom lil Barabba, u lil
Ġesù, wara li tah is-swat,
tahulhom biex isallbuh.
Lettur 1: Mill-Poeżija
Is-Swat ta’ Mary Mejlak
Ma seta’
qatt li bniedem – jgħix taħt dak
l-eħrex swat,
flaġelli, kollha msiemer –
kulħadd kelb irrabbjat.
Kulħadd
iniżżel fuqu – u ‘l fuq
bil-herra jsuqu,
agħar
wisq milli kien bhima.
Imbenġel,
Ġesù wasal – miġruħ minn
kullimkien,
u dmija,
marċa w ilma – iċarċru bħal
widien.
Imfarrak
u ċedut – sa għadmu wkoll
magħdud,
kif ħabbar il-Profeta.
Lettur 2: Nadurawk o
Ġesù u nberkuk
Lettur 1: Għax
b’salibek u l-mewt tiegħek inti
fdejtna.
It-tielet vara: Ġesù inkurunat
bix-xewk
Lettur 1: Imbierka l-Passjoni
u l-Mewt ta’ Sidna Ġesù.
Lettur 2: Mulejja ħenn
għalina u l-maħfra ta’ dnubietna
agħtina.
Lettur 1: Mill-Evanġelju
skont San Ġwann (Ġw 19,
2-6)
Is-suldati nisġu kuruna tax-xewk
u qegħduhielu fuq rasu, u
libbsuh mantar aħmar skur. U
bdew ġejjin quddiemu u jgħidulu:
"Is-sliem għalik, ja sultan
tal-Lhud!" U bdew jagħtuh bil-ħarta. Għal
darb' oħra Pilatu ħareġ barra
jgħidilhom: "Araw, se nġibhulkom
quddiemkom hawn barra, biex
tkunu tafu li jien ma nsib ebda
ħtija fih." U Ġesù ħareġ hemm
barra, liebes il-kuruna tax-xewk
u l-mantar aħmar; u Pilatu
qalilhom: "Arawh, hawn hu l-bniedem!" X'ħin
rawh, il-qassisin il-kbar u l-għases
bdew jgħajjtu u jgħidu: "Sallbu!
Sallbu!"
Lettur 2: Mill-Poeżija
Il-Porpra ta’ Mary Mejlak
Libbsuk
il-porpra l-ħamra – rabtuk
mn’idejk it-tnejn,
kuruna tax-xewk f’rasek – u int
ma tkellimt xejn.
Madwarek kien min kien –
jgħaddik beda biż-żmien.
Jgħajrek u jinsultak.
Il-porpra xeddewhielek – w int
ħiemed biha bqajt,
iddieħku bik kemm riedu – w
għaddewk b’sultan taċ-ċajt.
Int lilhom kollha għadirthom –
titniegħed li teħlishom
Mid-dwiefer ta’ l-infern.
Lettur 1: Nadurawk o
Ġesù u nberkuk
Lettur 2: Għax
b’salibek u l-mewt tiegħek inti
fdejtna.
Ir-raba’ vara: Kristu jaqa’ taħt
toqol is-salib
Lettur 2: Imbierka l-Passjoni
u l-Mewt ta’ Sidna Ġesù.
Lettur 1: Mulejja ħenn
għalina u l-maħfra ta’ dnubietna
agħtina.
Lettur 2: Mill-Evanġelju
skont San Mattew (Mt 27,
31-34)
U ħaduh magħhom biex isallbuh. Huma
u sejrin sabu raġel minn Ċireni,
jismu Xmun, u ġagħluh jerfagħlu
s-salib. Meta waslu f'post
jgħidulu Golgota, jiġifieri post
il-Qorriegħa, tawh jixrob inbid
b'taħlita morra; hu daqu, imma
ma riedx jixorbu.
Lettur 1: Mill-poeżija
Is-Salib ta’ Mary Mejlak
U mhux
talli ħaddantu – x’ħin is-Salib
tawhulek,
talli
wkoll qbadt u bistu – minn qabel
m’għabbewhulek.
U sieket, kollok sabar – bdejt
miexi t-triq tal-qabar,
mat-telgħa tal-Kalvarju.
Salib, int kont is-sodda –
b’mibegħda mħejjija,
biex ruħ Ġesù tispira – u toħroġ
minn ġo fiha;
miġruħ u demm iċarċar – u nifsu
beda jħarħar
x’ħin wasal ħin il-fidwa.
Lettur 2: Nadurawk o
Ġesù u nberkuk
Lettur 1: Għax
b’salibek u l-mewt tiegħek inti
fdejtna.
Il-ħames vara: Il-Veronika
Lettur 1: Imbierka l-Passjoni
u l-Mewt ta’ Sidna Ġesù.
Lettur 2: Mulejja ħenn
għalina u l-maħfra ta’ dnubietna
agħtina.
Lettur 1: Mis-salm
27 (27, 8-9)
“Ejja,” għedt f’qalbi, “fittex
’il wiċċu”. Jien wiċċek infittex,
Mulej. La taħbix wiċċek minni,
la twarrabx bl-herra l-qaddej
tiegħek. Inti l-għajnuna tiegħi;
tħallinix u titlaqnix, Alla
tas-salvazzjoni tiegħi.
Lettur 2: Mill-poeżija
Il-Maktur tal-Veronika ta’ Mary
Mejlak
Veronka
kienet taħsel – x’ħin tilmaħ
mill-bogħod ġejja
il-kotra bla lġiem mgħaddba –
bir-ragħwa f’ħalqha għaddejja.
Imbiċċer wasal hemm – u wiċċu
kollu demm,
imkasbar kollu trab.
Veronka ’n-Nazzarenu – ġo
nofshom daħlet tfittxu,
maktur xarrbet mill-banju – u
resqet ħaslet wiċċu;
xbihietu tfuħ ħallielha – u
lilha u ’l missierha,
għamilhom qaddisin.
Lettur 1: Nadurawk o
Ġesù u nberkuk
Lettur 2: Għax
b’salibek u l-mewt tiegħek inti
fdejtna.
Is-sitt vara: Il-mewt ta’ Kristu
fuq is-Salib
Lettur 2: Imbierka l-Passjoni
u l-Mewt ta’ Sidna Ġesù.
Lettur 1: Mulejja ħenn
għalina u l-maħfra ta’ dnubietna
agħtina.
Lettur 2: Mill-Evanġelju skont San
Mattew (Mt 27, 45-50)
Mis-sitt siegħa 'l quddiem
waqgħet dalma kbira fuq
il-pajjiż kollu sad-disa' siegħa.
U madwar id-disa' siegħa Ġesù
għajjat b'leħen qawwi u qal:
"Eli, Eli, lema sabaqtani?"
Jiġifieri, 'Alla tiegħi, Alla
tiegħi, għaliex tlaqtni?' Xi
wħud minn dawk li kienu hemm,
kif semgħuh, qalu: "Lil Elija
qiegħed isejjaħ dan!" U minnufih
wieħed minnhom mar jiġri, qabad
sponża mimlija bil-ħall,
waħħalha f'tarf ta' qasba u tah
jixrob, waqt li l-oħrajn qalu: "Stenna,
ħa naraw jiġix Elija jsalvah!" Imma
Ġesù reġa' għajjat għajta kbira
u radd ruħu.
Lettur 1: Mill-poeżija
Il-Lanza ta’ Mary Mejlak
Għaliex
lanza daqs vleġġa – feriet
il-qalb divina?
... Biex
l-aħħar demm u ilma – jingħata
mħabba fina.
Lonġinu
ntebaħ fis – u sar ukoll qaddis
bid-demm
li tar għalih.
Lanza li
nfidt qalb Kristu – inħoss biss
xi ftit sabar,
li naf
li xejn ma ħassek – kien mejjet
lest għall-qabar.
Lonġinu, kbir suldat – li ftaħt
lilna l-kustat
sabiex nistkennu fih.
Lettur 2: Nadurawk o
Ġesù u nberkuk
Lettur 1: Għax
b’salibek u l-mewt tiegħek inti
fdejtna.
Is-seba’ vara: Ġesù midfun
Lettur 1: Imbierka
l-Passjoni u l-Mewt ta’ Sidna
Ġesù.
Lettur 2: Mulejja ħenn
għalina u l-maħfra ta’ dnubietna
agħtina.
Lettur 1: Mill-Evanġelju skont San
Mattew (Mt 27, 57-61)
X’ħin sar fil-għaxija, ġie raġel
għani, minn Arimatija, jismu
Ġużeppi, li hu wkoll kien sar
dixxiplu ta' Ġesù; mar għand
Pilatu u talbu l-ġisem ta' Ġesù.
Mbagħad Pilatu ordna li
jingħatalu. Ġużeppi ħa l-ġisem u
keffnu f'liżar nadif, qiegħdu
fil-qabar ġdid tiegħu li kien
ħaffer fil-blat, gerbeb ġebla
kbira fid-daħla tal-qabar, u
telaq. Iżda Marija ta' Magdala u
Marija l-oħra baqgħu hemm
bilqiegħda biswit il-qabar.
Lettur 2: Mill-poeżija
Il-Qabar ġdid ta’ Mary Mejlak
Ningħaqdu l-ġnus tad-dinja –
madwar l-imqaddes Qabar,
nixegħlu ż-żejt ta’ qalbna –
kull ħlejqa ’l hawn tinġabar.
Bħall-anġli nitbaxxaw – u ’l
Kristu naduraw
li miet minħabba fina!
Inżejnu l-Qabar tiegħu –
nixegħlu d-dawl tax-xema’,
w għajnejna bi tpattija –
nisiltu mqar biss demgħa
u nsabbru lil Marija – il-qalb
tagħha mifnija,
u ntuh is-sliem u l-ħajr.
Lettur 1: Nadurawk o
Ġesù u nberkuk
Lettur 2: Għax
b’salibek u l-mewt tiegħek inti
fdejtna.
It-tmien vara: Marija addolorata
Lettur 2: Imbierka
l-Passjoni u l-Mewt ta’ Sidna
Ġesù.
Lettur 1: Mulejja ħenn
għalina u l-maħfra ta’ dnubietna
agħtina.
Lettur 2: Mill-Ewwel
ittra ta’ Pietru l-Appostlu
(1 Pt 2, 21-25)
Kristu wkoll bata għalikom u
ħallielkom eżempju biex timxu
fuq il-passi tiegħu. Hu li ma
kien għamel ebda dnub, meta
għajjruh ma weġibx bit-tagħjir;
meta bata ma heddidx imma ħalla
f'idejn l-Imħallef ġust. Hu
tgħabba bi dnubietna sa fuq is-salib,
biex aħna mmutu għad-dnubiet u
ngħixu għall-ġustizzja.
Bil-ġrieħi tiegħu intom fiqtu. Intom
kontu bħal nagħaġ mitlufa, imma
issa rġajtu lura għand ir-Ragħaj
u l-Għassies ta' ruħkom.
Lettur 1: Mill-poeżija
Għaliex tal-Kanonku Joe Mejlak.
Jien naf
għaliex dad-dmugħ, għalfejn qed
tibki
u taħsel
dawk ħaddejk b’qatriet safjin;
jien naf
il-għala qalbek hija mnikkta
u naf ukoll għax leħnek qed
inin.
Il- ħarsa ħelwa tiegħek fuq
id-dinja
tinsab imwarrba għal kollox
mill-bnedmin;
Kulħadd insiek, kulħadd fil-ġenb
iżommok,
bidluk ma’ hena fieragħ,
imsejknin!
Lettur 2: Nadurawk o
Ġesù u nberkuk
Lettur 1: Għax
b’salibek u l-mewt tiegħek inti
fdejtna.
Konlużjoni:
Lettur 2: “Kristu bata
għalikom u ħallielkom eżempju
biex timxu fuq il-passi
tiegħu. Hu li ma kien għamel
ebda dnub, meta għajjruh ma
weġibx bit-tagħjir; meta bata ma
heddidx imma ħalla f'idejn
l-Imħallef ġust. Hu tgħabba bi
dnubietna sa fuq is-salib, biex
aħna mmutu għad-dnubiet u ngħixu
għall-ġustizzja. Bil-ġrieħi
tiegħu intom fiqtu.” (1 Pt 2,
21-24)
Lettur 1: Mill-poeżija
Ego Vinci Mundum tal-Kanonku Joe
Mejlak.
Elfejn
sen’ilu ġewwa d-dinja mkankra
feġġ
Bniedem li ried jeħles
lill-imsejkna
mill-qilla tas-setgħat tad-dlam
u l-qirda;
u meta
ż-żmien intemmlu w reġa’ telaq
minn fejn kien ġie, seta’
bil-qawwa jgħajjat:
“Irbaħt id-dinja!” għaliex
bil-ħlewwa tiegħu
saħħar warajh lil min, bla kien
intebaħ,
bil-qajla l-qajla ħaj kien qed
jindifen.
Lettur 2: Filwaqt li
nkomplu nassistu
għall-purċissjoni, hi u ddur ma’
toroq il-komunità tagħna,
inkomplu nżommu s-skiet u l-ġabra
f’atmosfera ta’ talb. F’qalbna
nroddu ħajr lil Kristu
għall-ħniena infinita tiegħu
magħna u nuru l-gratitudni
tagħna lejn Marija, li bid-duluri
tagħha saret omm tagħna.
Inkomplu wkoll is-sawm u l-penitenza
ħa nkomplu nħejju ruħna biex
għada billejl, niċċelebraw
flimkien u bil-ferħ il-Velja l-Kbira
tal-Qawmien.
9.
Riflessjoni għal Żmien ir-Randan
Mons. Lawrenz Sciberras
ID-DNUB U L-INDIEMA TA’ DAVID
“Ġara li fil-bidu tas-sena, meta
s-slaten soltu joħorġu
għall-gwerra, David bagħat lil
Ġowab u l-qaddejja tiegħu, u
Iżrael kollu għall-gwerra; wara
li ħarbtu l-art tal-Għammonin,
dawru l-belt ta’ Rabba. Imma
David baqa’ Ġerusalemm” (2 Sam
11,1). Minn dan il-kliem wieħed
jista’ jikkonkludi li David kien
żgur ħafna minnu nnifsu li xejn
ma jimporta għaliex jittarrf.
Dan il-vers iservi ħafna bħala
daħla għar-rakkont li jiġi wara
dwar id-dnub tas-sultan.
Il-kuntest tal-ġrajja
L-awtur sagru, b’għaqal u
finezza kbira fil-kitba tiegħu,
iwassal biex juri li kollox beda
b’ħarsa ta’ kurżità, ħarsa mhix
mgħakksa u maqtugħa. “Ġara li,
għall-ħabta ta’ filgħaxija David
qam minn friexu u mar jagħmel
mixja fuq is-setaħ tal-palazz
tas-sultan u minn fuq is-setaħ
jilmaħ mara qiegħda tinħasel.
Il-mara kienet sabiħa ħafna fl-għajn”
(2 Sam 11,2).
Forsi David ħaseb li issa, billi
hu kien imdaħħal sew fiż-żmien u
għani fl-esperjenza tiegħu, dan
kien ta’ permess għalih, seta’
jagħmlu, kien b’saħħtu biżżejjed.
Irraġuna li ma hemm ebda periklu.
Sempliċi kurżità li ma kellha
ebda effett fuqu. Xejn ma kien
ħsieb feliċi għaliex wasslu
f’inkwiet kbir.
It-tieni azzjoni li kompliet
għarrqet is-sitwazzjoni hija l-imprudenza
żejda ta’ David dwar minn kienet
dik il-mara. “David staqsa
għaliha tant li qalulu: “Dik
Batseba bint Eligħam, mart Urija
l-Ħitti”. Veru li din kienet
sempliċi ċirkustanza żgħira
ħafna; imma David ma ntebaħx
b’dak kollu li kien qed jintiseġ
fin fin ġo fih stess. Bdiet
tinbet fih l-imħabba u din
kienet waħda perikoluża.
Għalhekk l-imprudenza ggravat
aktar: “U David bagħat
il-messaġġiera tiegħu għaliha”
(v 4) Ħalli nippruvaw niskużawh
ftit: Nistgħu naħsbu li dan
seta’ kien sempliċi kapriċċ u
kurżità. Huwa forsi xtaq biss
li jsir jaf minn kienet dik
il-mara – xejn aktar. Forsi
ħaseb li jqabbadha taħdem
fil-palazz flimkien man-nisa l-oħra.
Imma fir-realtà qalbu diġà
kienet deċiża. Il-periklu żdied
u ħxien tassew.
It-test dritt jieħu xejra oħra:
“U hi daħlet għandu, u hu mtedd
magħha – kienet għadha kemm
tnaddfet mill-inġiesa tax-xahar
tagħha – u telqet lejn darha. U
l-mara tqalet u bagħtet tgħid
lil David u qaltlu: ‘Jien tqalt’
(vs 4-5). Minn ħarsa sempliċi
issa għal mara b’tarbija.
Kollox ġara qisu f’ħolma.
Effett ta’ min ma jaħrabx dritt
l-okkażjoni.
U issa bdiet l-istorja vera ta’
David. Sa issa wieħed seta’
jitkellem dwar debbulizza,
stupidità minn sogru żejjed.
Ħaseb li kien qawwi; ’l fuq
minn kull riskju. Imma issa
hawn teżisti l-problema reali.
X’se jsir; kif se jġib ruħu
quddiem din is-sitwazzjoni vera
u reali!?
Għal ewwel David ħaseb hekk:
“Nipprova neħles lili nnifsi
minn din it-trawma u nagħmel
minn kollox biex insalva ismi,
ir-reputazzjoni u nirrispetta l-unur
ta’ Batseba. Is-sitwazzjoni
hija waħda kerha tassew, imma
jirnexxili.” David, żgur minnu
nnifsu, bagħat messaġġ lil Ġowab:
“Ibgħatli lil Urija l-Ħitti”.
Meta Urija kien għand is-Sultan,
dan tal-aħħar ipprova jieħu
mingħandu kull informazzjoni
dwar l-armata u kif jinsab Ġowad,
il-ġeneral (vs 6-7).
Is-Sultan għamel tabirruħu li ma
jaf b’xejn; beda jfaħħru u
jżiegħel bih u jonfħu. Hawn
David sar giddieb u impostur.
Imbagħad waqt dik id-diskursata
David qallu: “Mur id-dar u aħsel
riġlejk”. Urija ħareġ mill-palazz
u David bagħatlu wkoll sehem
mill-ikel tal-mejda tiegħu.
Imma Urija flimkien mal-għases
raqad ħdejn il-bieb tal-palazz u
ma marx id-dar (vs 8-9).
Issa jista’ jkun li dan ġara (i)
jew għax minħabba t-ton ta’
David, Urija fehem li fin-nofs
jeżisti xi misteru; (ii)
inkella fehem li hu kellu
jirrispetta u jobdi r-regoli
tal-gwerra! Matul dak l-ewwel
lejl, is-Sultan beda jaħseb li
xejn ma kien faċli – kif ħaseb
hu – li jikkontrolla s-sitwazzjoni.
Però David baqa’ ma tilifx is-setgħa
li kellu bħala sultan.
(f) David sar jaf b’dan
kollu. Qalulu li Urija ma marx
id-dar. David bagħat għalih
mill-ġdid u qallu: “M’intix ġej
mit-triq? Għaliex ma nżiltx
f’darek?” Urija fil-pront
wieġeb hekk lil David: “L-arka
ta’ Iżrael u Ġua qegħdin
fit-tined, u sidi Ġowab u l-qaddejja
ta’ sidi fil-kamp għall-beraħ
tar-raba’ u mbagħad jien immur
f’dari niekol u nixrob u norqod
ma’ marti? F’ħajjietek u
ħajjet ruħek dan ma nagħmlu qatt”
(v 11).
Dan it-test hu mimli kliem ta’
ironja tant li wieħed jasal biex
jikkonkludi li Urija beda
jgħaddi biż-żmien lill-istess
Sultan. Urija tħasseb dwar dak
kollu li kien miexi bih David.
Is-Sultan issa kien jinsab
imħawwad u ngannat għaliex Urija
qaleb kliem is-Sultan. Urija
donnu ried jistrieħ fuq
il-lealtà u r-rispett lejn
David. Din kienet tassew
taqbida kbira u f’nofsha, konfuż
u mħawwad, kien hemm David.
Naturalment qatt ma ħaseb li se
jasal sa hawn!
David ikompli jirriskja
David ma riedx jagħmilha li ġie
mirbuħ tant li stieden lil Urija
biex jiekol sew u jixrob aktar –
tant li wasal biex sakkru!
Minkejja li kien f’dan l-istat,
Urija ma marx jorqod f’daru!
Matul dak il-lejl terribli
għall-ewwel darba David induna
li sar tassew skjav tiegħu stess
u tad-dnub li għamel.
Madankollu ma qalx “ara jaħasra
x’għamilt”, iżda f’moħħu serrep
biss ħsieb wieħed. Huwa ried
isalva tliet valuri kbar:
(i) Ir-rispett lejh innifsu
bħala Sultan; (ii) l-omm
flimkien ma’ binha, għaliex
akkost ta’ kollox David riedu
ħaj. Seta’, kieku ried, jitlaq
lil Batseba imma x’kien qatt se
jagħmel jekk żewġha jsir jaf
b’dan! David kien iħobbha,
għalhekk ma riedx jitlifha.
(iii) Kien hemm ukoll Urija,
il-ħabib li ma riedx jeqirdu.
David wasal f’waqt li ma kienx
jaf x’se jaqbad jagħmel. Jitlef
ir-rispett tiegħu bħala re?
Impossibli. Iħalli li tmur
il-mara bit-tarbija? Gravità
tas-sitwazzjoni. Jeħles issa
stess mill-ħabib? Altru li le!
L-effett tad-dnub
David beda jgħaddi minn valur
wieħed għal ieħor. Ma ried
jirrinunċja għall-ebda wieħed!
Dan huwa d-dnub: Diżordni,
nuqqas ta’ attenzjoni,
superfiċjalità; tasal
f’sitwazzjoni li bil-mod il-mod
ma tissaportihiex aktar. Il-kuxjenza
tniggeż u tniggeż sew! Forsi
għall-ewwel darba f’ħajtu, David
beża’ u ntebaħ sew li bilfors
issa kellu jissagrifika u
jiċċaħħad minn xi wieħed minn
dawk it-tliet valuri.
Matul il-lejl kollu, David ma
għamel xejn għajr jitqalleb u
jitħasseb kif se jagħmel. Sebaħ
sfinit u moħħu tqil! Fl-aħħar
iddeċieda: jissagrifika l-ħabib!
Bil-ħażen ta’ moħħu u fl-istess
waqt bil-kattiverja ta’ qalbu,
iżda wkoll b’qalbu maqsuma tnejn,
David kiteb ittra lil Ġowab u
bagħatha ma Urija stess. L-innoċenti
jġorr bil-miktub il-kundanna
tiegħu innifsu. Sa fejn jasal
il-bniedem li jidneb!
Jaslu l-aħbarijiet lil David.
L-istorja ma tispiċċax hawn
għaliex id-dnub iġorr miegħu
konsegwenzi tassew koroh. Il-vrus
li issa jkomplu l-istorja jiġbru
fihom nisġa meraviljuża ta’
ħsieb. L-istess irġiel issa
jgħaddu biż-żmien lix-xwejjaħ
David. Ġowab li kien tant stmat
minn David stess kien l-ewwel
wieħed li għaddieh biż-żmien lis-Sultan
għal dak li għamel. Bniedem xiħ
u stmat bħal David qatt ma kellu
jintrebaħ mill-passjonijiet.
Dan il-kmandant informa sew u
b’ton sarkastiku lill-messaġġier
bid-dettalji kollha li kellu
jgħid u jinforma lis-sultan. ‘U
meta tispiċċa tirrakkonta wkoll
bit-telfa kbira ta’ numru ta’
suldati u s-Sultan jimtela’
bir-rabja u jgħidilkom: “Din kif
inhi li intom ersaqtu daqshekk
lejn il-belt biex tiġġildulha?
Ma kontux forsi tafu li l-għadu
jispara l-vleġeġ minn fuq
il-ħitan tal-belt? Min qatt
qatel lil Abimelek, iben
Ġerubaal? Ma kenitx forsi mara
li xeħtet il-ġebla tat-tħin fuqu
mill-għoli u huwa miet f’Tebek (Mħal
9,50-53). Għaliex mela intom
ersaqtu daqshekk lejn il-ħitan?
Inti fil-pront għidlu:
“Il-qaddej tiegħek Urija l-Ħitti
hu wkoll miet”’( vv 20-21).
Il-pjan ta’ Ġowab irnexxa
Kollox mexa kif ħaseb minn qabel
Ġowab, tant li r-rakkont kompla
sejjer bil-kawtela biex David
iniżżel kollox bil-mod. Il-messaġier
telaq, wasal għand is-Sultan u
rrakkonta kollox kif marru l-ġrajjiet.
Il-messaġġier spiċċa hekk
ir-rakkont: “Ukoll il-qaddej
tiegħek Urija l-Ħitti miet” ( v
24).
Quddiem dan kollu David qal:
“Dan għandek tgħid lil Ġowab:
‘Teħodhiex bi kbira din, għaliex
ix-xabla teqred, issa hawn u
issa hemm! Aħbat għall-belt
b’qawwa akbar u ġarrafha’ (v
25).
David kompla ngħalaq fih innfisu
u fid-dnub li bih kien imgeżwer,
konvint li ma setax jagħmel mod
ieħor. Hekk David ta raġun lilu
nnifsu! Din hija l-konklużjoni
ta’ dawk li jonqsu mill-fedeltà
tal-ħbiberija u tal-familja.
Qatt ma xtaqu li jagħmlu l-ħażin,
iżda jidher li ma għandhomx mod
ieħor biex joħorġu minn dak is-sqaq
dejjaq li jkunu daħlu fih.
Issa s-Sultan ma għandu ebda
diffikultà li jieħu lil Batseba
b’martu, għaliex huwa ħaseb li
għamel ħaġa tassew ġusta.
Batseba saret mart David iva, u
se jkollha tifel. Biss Alla
huwa ġust.
ALLA JMEXXI LIL DAVID LEJN L-INDIEMA
(2 Sam 12,1-14).
Il-kapitlu ħdax (11) jagħlaq
b’riferenza li taqleb kollox ta’
taħt fuq, issa toħroġ għad-dawl
l-indiema: “Imma dan għemil
David ma għoġibx lill-Mulej” (2
Sam 11,27b).
Fil-verità, is-Sultan kien nesa
sew u għal kollox ’l Alla
flimkien mal-ħafna salmi li huwa
stess kiteb: “Alla, Alla tiegħi
int, ruħi bil-għatx għalik.
Inti l-blata tiegħi u l-ħarsien
tiegħi”. Interessanti ħafna kif
f’din il-ġrajja drammatika
kollha qatt u mkien ma jingħad
li David talab ’l Alla biex
jagħtih l-għajnuna u jgħinu
joħroġ minn dik is-sitwazzjoni
mħabbla tassew li daħal fiha.
David aktar fada fih innifsu u
fil-qawwa li kellu ta’ sultan
milli f’Alla!
Huwa deher konvint li dik
il-problema setgħet kienet
tiegħu biss u ta’ ħadd aktar,
anqas ta’ Alla. Ikkonkluda li
ħadd ma seta’ jagħtih l-għajnuna.
Għalhekk David jidher li
tbiegħed minn dak l-ispirtu ta’
fidi, ta’ umiltà, ta’ abbandun
li kellu qabel. Probabilment
anzi ħaseb hekk: Il-Mulej
telaqni waħdi u ħallieni nidħol
f’dan it-taħwid kollu. Huwa
mhux aktar maġenbi. Imma r-raġunar
kien kollu bil-maqlub, għaliex
kien David li ġenneb lil Alla u
tbiegħed minnu.
Bidu tal-kapitlu tnax (12)
Minn dan il-waqt ’il quddiem
Alla jieħu f’idejh dik il-ġrajja:
“Għalhekk il-Mulej bagħat lil
Natan il-profeta għand David” (
v 1). Li kieku Alla ma bagħatx
lil Natan, David kien jibqa’
għal matul ħajtu kollha konvint
li għażel is-sew għal dak li
għamel! U hawn jidher kemm Alla
jrid li l-bniedem jgħix tassew
fil-paċi miegħu innifsu u ma’
Alla.
Biss il-Mulej irid l-ordni,
il-paċi, il-verità. Hekk jgħid
is-salm: “Inti tħobb il-verità
fil-qalb tal-individwu”.
Ir-rakkont jitkompla permezz ta’
parabbola li bil-mod il-mod
kixfet il-verità kollha
tas-Sultan (2 Sam 12, 1-4).
Fir-rakkont ta’ Natan hemm
narrazzjoni sempliċi u xi ftit
inġenwa wkoll, u dan għaliex
huwa ried jiddeskrivi lis-Sultan
sitwazzjoni estrema ħafna.
David, wara li sama’
b’attenzjoni kbira x’kellu xi
jgħidlu Natan, ġie ħafna
f’sensih. Huwa ħaseb li issa
jrid jiddefendi l-ġustizzja.
Natan ma ċanfrux kif forsi kien
jista’ jagħmel wieħed b’każ bħal
dan!
Li kienu l-profeta ċanfar lil
David, probabbilment is-Sultan
kien iġib xi raġuni biex
jiġġustifika dak li għamel. L-appell
ta’ Natan ma ġiex indirizzat lil
David li dineb, daqskemm lil
David ġust u leali. Tant hu
hekk li David imtela’ rabja u
qal: “Daqs kemm hu ħaj il-Mulej,
il-bniedem li għamel dan ħaqqu
l-mewt”. Tant ħaseb dwar
il-ġustizzja li David kompla:
“Il-ħarufa jħallas għaliha erba’
darbiet, għax għamel dan u ma
kellux ħniena”.
Mument l-aktar delikat
Issa quddiem din is-sitwazzjoni
kif se jġib ruħu Natan? Għandu
kuraġġ biżżejjed biex jitkellem?
Nafu mill-esperjenza kemm hija
ħaġa diffiċli li wieħed
jaffronta sitwazzjoni bħal din,
tant li ta’ spiss jonqos
il-kuraġġ tal-verità sħiħa.
Natan għalhekk imtela bil-kuraġġ
u l-qawwa u qallu: “Inti hu dak
il-bniedem”.
David intlaqat bil-qawwa kollha
tant li stqarr lil Natan meta
dan ħabbarlu l-kastig: “Dnibt
kontra l-Mulej” (v 13). Issa
David joħroġ minn dak l-inkubu
terribbli biex isib it-triq l-aktar
sempliċi u ovvja. Jirrinunċja
mir-rispettabbiltà tiegħu bħala
sultan biex jafferma x-xewqa
suprema ta’ Alla.
Forsi xtaq jiddefendi l-privileġġ
ta’ sultan u jidħol f’xibka ta’
gideb u infedeltajiet. Iżda dan
kollu ħareġ minn qalb umiljata u
sinċiera tant li Natan qallu li
l-Mulej jaħfirlu u ma jagħtihx
il-mewt. Biss it-tifel li kellu
jitwieħed minn Betseba, dan imut!
Aħna bħal David
Din il-ġrajja mimlija għerf mhix
’l bogħod minna għaliex David
huwa eżempju għalina ilkoll.
Huwa jgħallimna sew kif bi
ħwejjeġ żgħar ta’ distrazzjoni,
il-bniedem jista’ jidħol
f’diffikultajiet kbar tassew, u
jekk wieħed ma jżommx ħarstu
imwaħħla fuq Alla, jaqa’ fi
żbalji kbar tassew u l-konsegwenzi
tagħhom ikunu gravi.
Alla, però, hu għani fil-ħniena
u jidħol fix-xena dejjem biex
jgħin lill-individwu jsib dawk
id-doni li l-Ispirtu s-Santu
qiegħed fil-qalb ta’ kull
individwu: il-verità,
il-ġustizzja u l-leatà.
Ġesù llum ukoll għadu jwissina
li huwa mill-qalb li joħorġu
ħwejjeġ ħżiena: qtil, żina,
adulterji, serq, tbaħrid, korla.
U huma dawn li jagħmlu
lill-bniedem imniġġes (Mt
15,19).
Ejjew inqiegħdu lilna nfusna
f’David għaliex f’kull wieħed
minna hemm il-qalb ħażina u li
minnha joħorġu l-ħsibijiet
kollha.
Il-kundizzjoni umana tista’
twassalna biex insiru tassew
skjavi tagħna nfusna, inkapaċi
li nistqarru ħtijietna u li aħna
tassew midinbin. Hija biss
il-ġrajja ta’ Alla, u li
kontinwament għandna nsejħulha,
li tagħmilna kuljum nies
sinċieri magħna nfusna.
10.
Posters maħruġa mill-Uffiċċju
tal-Katekeżi għar-Randan u l-Għid
(Sena A)
BIex tara l-posters trid tmur
f'paġna 95 tal-verżjoni PDF ...
11.
Innijiet għal Żmien ir-Randan
BIex tara l-innijiet trid tmur
f'paġna 110 tal-verżjoni PDF ...
12.
Kapitlu 8 tal-Amoris Laetitia
Mons. Edward Xuereb, Vigarju
Ġudizzjali
I. L-Indikazzjonijiet
tal-Eżortazzjoni
Tweġibiet pastorali
Fil-kura pastorali ta’ persuni
separati jew iddivorzjati li
jinsabu f’rabta ġdida, fejn
possibbli – għax m’hemmx
possibbiltà ta’ rikonċiljazzjoni
u hemm fumus boni iuris – hu
ssuġġerit li ssir talba għal
dikjarazzjoni ta’ nullità jew
għal dissoluzzjoni tar-rabta
taż-żwieġ.
Għal dawk li jikkoabitaw, “Waqt
id-dixxerniment, neżaminaw ukoll
il-possibbiltà tal-kontinenza
konjugali. Għalkemm hi ideal
tqil, jaf ikun hemm koppji li
bil-qawwa tal-grazzja
jipprattikaw din il-virtù
mingħajr ma jqiegħdu f’riskju
aspetti oħra tal-ħajja tagħhom
flimkien”[1].
Meta San Ġwanni Pawlu II, semma
li l-ddivorzjati miżżewġin mill-ġdid
ċivilment jistgħu jirċievu l-qrar
u t-tqarbin meta jinsabu f’mixja
ta’ konverżjoni, f’qagħda
irriversibbli u jassumu l-obbligu
li jastjienu mill-atti konjugali[2],
diġà wriena li allura ma
nistgħux ngħaddu ġudizzju
ġeneralizzat illi kull min
jikkoabita ma jistax jersaq lejn
dawn is-sagramenti.
Minkejja dawn iż-żewġ tweġibiet
pastorali msemmija – dik
kanonika u dik tal-kontinenza
kompleta – xorta tibqa’ faxxa ta’
persuni mhux milħuqa.
Novità
Hawn tinsab in-novità tal-Amoris
laetitia, almenu fil-kapitlu 8.
Ma tagħtix tagħlim ġdid
differenti, imma tagħti
attenzjoni sħiħa lill-fenomenu
wiesa’ ta’ qagħdiet familjari
imperfetti billi tevalwahom
mill-aspett morali u fl-istess
ħin, b’animu mija fil-mija
Evanġeliku, saħansitra tfittex
l-elementi pożittivi li hemm
fihom biex tibni fuqhom u
timbotta lejn integrazzjoni
sħiħa tal-persuni involuti.
Il-prinċipju ewlieni huwa l-integrazzjoni,
li hi waħda mill-alternattivi ta’
x’risposta għandha tingħata lil
persuni f’dawn is-sitwazzjonijiet.
L-oħra hi li dawn jiġu mwarrba,
mitluqa għal rashom u mpoġġija
kollha fl-istess keffa, mingħajr
distinzjoni.
Mentri r-realtà toffri varjetà
enormi ta’ qagħdiet irregolari
li ma nistgħux inpoġġuhom fl-istess
keffa: altru dawk l-unjonijiet
li jmorru radikalment kontra
l-ideal taż-żwieġ u altru dawk
li jirrealizzawh almenu b’mod
parzjali jew jixbhuh. Pereżempju,
altru unjoni ċivili jew anke
sempliċi koabitazzjoni li b’xi
mod saret stabbli, hi
rikonoxxuta legalment u fiha
affezzjoni profonda u
responsabbiltà lejn it-tfal u li
f’dan il-każ tista’ tiġi
ggwidata għaż-żwieġ; altru żwieġ
ċivili jew sempliċi
koabittazzjoni minħabba fatturi
kulturali u kontinġenti u mhux
għax wieħed hu kontra s-sagrament;
altru unjoni de facto f’diversi
pajjiżi, minħabba l-faqar, għax
iqisu li t-tieġ jiswa ħafna.
L-Integrazzjoni
F’dawn il-każi ta’ dgħufija u
imperfezzjoni, il-Papa Franġisku
jindikalna t-triq
tal-integrazzjoni:
Niskopru u nagħtu importanza
lill-elementi kostruttivi li
jeżistu f’dawn il-qagħdiet li ma
jaqblux mal-ideal sħiħ taż-żwieġ
skont il-pjan ta’ Alla. Din l-azzjoni
pastorali tkun ta’ ġid anke għal
uliedhom, biex jingħataw
trobbija Nisranija.
Dan isir b’akkumpanjament
mir-rgħajja tal-erwieħ, permezz
ta’ djalogu li jidentifika
l-elementi f’ħajjithom li
jistgħu jwasslu biex jinfetħu
iżjed għall-Vanġelu.
Dan mhux soġġettiviżmu morali:
li wieħed jagħmel id-dgħufija
l-kriterju ta’ x’inhu tajjeb bla
ma jirrikorri għall-ħniena ta’
Alla. Bil-kontra, bil-għajnuna
ta’ min imexxiha, il-persuna
ssir konxja tal-qagħda tagħha
quddiem Alla permezz ta’ eżami
tal-kuxjenza li jinkludi
riflessjoni u penitenza.
F’dan il-proċess il-persuni
ddivorzjati u miżżewġa mill-ġdid
jew f’qagħdiet oħra imperfetti,
ta’ min jistaqsu: kif ġabu
ruħhom lejn l-ulied tul il-kriżi
taż-żwieġ tagħhom[3];
x’ġara mill-parti abbandunata;
x’konsegwenzi għandha
r-relazzjoni ġdida fuq il-bqija
tal-familja u fuq il-Knisja;
x’eżempju qed jagħtu lil dawk li
qed jitħejjew għaż-żwieġ;
ippruvawx jagħmlu
rikonċiljazzjoni.
B’dan il-mod, is-saċerdot,
fil-forum intern, jgħin biex
il-persuna tifforma ġudizzju
korrett dwar x’qed itellef sehem
aktar sħiħ fil-ħajja tal-Knisja
u tindividwa x’passi għandhom
jittieħdu biex dan iseħħ.
Iċ-Ċirkostanzi
F’dan l-akkumpanjament,
id-dixxerniment li jsir iqis
is-sitwazzjoni reali – nazzarda
ngħid “oġġettiva” – tal-persuna.
Hija l-evalwazzjoni morali
tal-qagħda ta’ dak li jkun,
skont kif għallem San Piju X
fil-Katekiżmu tiegħu, illi biex
ikun hemm dnub jeħtieġ materja
gravi, imma wkoll avvertenza
sħiħa u kunsens deliberat,
b’libertà sħiħa.
Hawn jidħlu ċ-ċirkostanzi, għax
il-persuna ma tgħixx fl-ajru
imma fi ħdan xibka ta’
relazzjonijiet u sitwazzjonijiet
li xi ftit jew wisq
jikkundizzjonawha. Inħallu
għall-psikoloġija biex
tapprofondixxi dan is-suġġett.
Mill-bqija, it-tradizzjoni
Nisranija għandha korp solidu
ta’ riflessjoni dwar fatturi u
qagħdiet li jimmitigaw
il-kolpevolezza. Il-grad ta’
responsabbiltà mhux ugwali
fil-każi kollha, għax
is-sitwazzjonijiet tal-ħajja
huma tant varji u kumplessi u
differenti huma wkoll il-modi
kif nies diversi jgħixu
t-tbatija minħabba l-kundizzjoni
tagħhom.
Għalhekk, jagħmel sens illi
l-Amoris laetitia tesponi żewġ
prinċipji:
Ma nistgħux ngħidu sempliċement
illi dawk kollha f’qagħda
‘irregolari’ jinsabu fl-istat
tad-dnub morali u huma mċaħħdin
mill-grazzja santifikanti;
Ġudizzju negattiv dwar qagħda
oġġettiva ma jimplikax ġudizzju
dwar il-ħtija tal-persuna.
Din mhix allura s-sitwazzjoni
ta’ min ħati ta’ dnub, jersaq
lejn l-Ewkaristija u jiekol u
jixrob il-kundanna tiegħu stess
(cf. I Kor, 11, 29).
Fatturi li jimmitigaw
Minħabba dan l-aħħar prinċipju
(b), f’każi maritali irregolari
possibbli dawn ix-xenarji:
Qagħda komparabbli mal-injoranza
invinċibbli – avolja l-Amoris
laetitia ma ssemmix din
l-espressjoni[4]
– li ma tinvolvix sempliċi
injoranza tal-liġi, għax wieħed
jista’ jkun jafha tajjeb, imma
jista’ jkollu diffikultà kbira
biex jifhem il-“valuri inerenti
tagħha”[5].
Qagħda konkreta li ma
tippermettix lill-persuna li
taġixxi b’mod differenti u
tiddeċiedi mod ieħor mingħajr ma
tidneb iżjed. Il-Katekiżmu
tal-Knisja Kattolika jsemmi ċar
dawn il-fatturi: “l-imputabilità
u r-responsabbiltà għall-azzjoni
jistgħu jonqsu jew anke jiġu
fix-xejn mill-injoranza,
inavvertenza, forza, biża’,
drawwa, rabtiet inordinati u
fatturi oħra psikoloġiċi u
soċjali”[6].
Aktar lura jerġa’ jirreferi
għaċ-ċirkostanzi li jimmitigaw
ir-responsabbiltà morali:
“immaturità affettiva, il-forza
ta’ drawwa akkwistata,
kundizzjonijiet ta’ ansjetà jew
fatturi oħra psikoloġiċi jew
soċjali li jnaqqsu jew anke
jattenwaw il-ħtija” – minuere,
fortasse etiam ad minimum
reducere[7].
Diversi persuni, waqt li jafu u
jaċċettaw il-possibbiltà li l-Knisja
toffrilhom li jgħixu ‘bħal aħwa’,
josservaw li jekk ċerti
espressjonijiet ta’ intimità
jonqsu, spiss jiġri li l-fedeltà
titpoġġa fil-periklu u l-ġid
tat-tfal isofri. L-Isqfijiet
Maltin taw din it-tifsira:
“jeżistu sitwazzjonijiet
kumplessi fejn li tnejn jgħixu
‘ta’ aħwa’ ikun umanament
impossibbli jew joħloq dannu
akbar (ara AL, nota 329)”[8].
F’dan l-akkumpanjament ta’
dixxerniment irid isir kull
sforz biex tiddawwal il-kuxjenza
u l-persuna tikber fil-fiduċja
fil-grazzja ta’ Alla.
X’għandu allura jsir hic et
nunc?
Il-kuxjenza mhux biss hi kapaċi
tagħraf li sitwazzjoni
partikolari ma taqbilx
oġġettivament mal-esiġenzi
ġenerali tal-Vanġelu.
Fost il-komplessità u l-limiti
konkreti tal-individwu, wieħed
kapaċi wkoll jagħraf b’onestà
dik li fil-waqt ta’ issa hi
t-tweġiba l-aktar ġeneruża li
tista’ tingħata lil Alla.
“Minħabba forom ta’
kundizzjonament u fatturi
mitiganti, hu possibbli li
f’sitwazzjoni oġġettiva ta’ dnub
– li jista’ ma tkunx
soġġettivament kolpevoli jew
mhux hekk għal kollox – persuna
tista’ tgħix il-grazzja ta’
Alla, tista’ tħobb u tista’
wkoll tikber fil-ħajja
tal-grazzja u l-karità, waqt li
tirċievi l-għajnuna tal-Knisja
għal dan l-iskop”[9].
“F’ċerti każi, din tista’
tinkludi l-għajnuna
tas-sagramenti[10].
Għalhekk, ‘Irrid infakkar
lis-saċerdoti li
l-konfessjonarju m’għandux ikun
il-kamra tat-tortura, imma
pjuttost laqgħa mal-ħniena
tal-Mulej’ (Evangelii Gaudium,
44). Nixtieq ukoll nosserva li
l-Ewkaristija ‘mhix premju
tal-perfetti, imma mediċina
qawwija u għejxien tad-dgħajfin;
(ibid, 47)”[11].
Din ir-riflessjoni hi tassew
profonda: tagħti ħjiel ta’
aspetti tal-Ewkaristija li forsi
s’issa ma tantx tajniehom
attenzjoni[12].
Hekk wieħed jista’ jasal b’ċerta
sigurtà morali għal dak li
l-Mulej qed jistenna minnu f’din
is-sitwazzjoni partikolari, waqt
li jibqa’ miftuħ għal stadji
ġodda biex jikber u jieħu
deċiżjonijiet ġodda li jwassluh
eqreb lejn l-ideal. F’din
il-qagħda l-Isqfijiet Maltin
jinnotaw:
“Jekk frott ta’ proċess ta’
dixxerniment, magħmul b’umiltà,
diskrezzjoni, imħabba lejn
il-Knisja u t-tagħlim tagħha,
fit-tiftixa sinċiera tar-rieda
ta’ Alla u fix-xewqa li wieħed
jasal għal tweġiba iżjed pefetta
għaliha’ (AL 300), persuna
separata jew iddivorzjata li
tkun f’rabta ġdida tasal –
b’kuxjenza iffurmata u mdawla –
li tagħraf u temmen li hi f’paċi
ma’ Alla, ma tistax tkun
imċaħħda milli tersaq
għas-sagramenti tal-Qrar u
tal-Ewkaristija (ara AL, noti
336 u 351)”[13].
Din hi l-liġi tal-gradwalità,
jiġifieri tal-avvanz pass pass
fil-ħajja morali, differenti
mill-idea żbaljata li hemm
preċetti differenti fil-liġi ta’
Alla għal individwi u qagħdiet
differenti.
Skont l-indikazzjoni tal-Amoris
laetitia, id-duttrina
tal-grazzja santifikanti bħala
rekwiżit neċessarju biex wieħed
jitqarben hi rrispettata, għax
l-Insara involuti, anke jekk
f’dan il-mument ma waslux għal
bidla ta’ ħajja għax hu
impossibbli għalihom lil jagħmlu
dan, però għandhom il-propożitu
li jwettqu din il-bidla. Hu
eżattament dan il-propożitu li
huwa l-element teoloġiku li
jippermetti li l-persuna tqerr u
titqarben, dejjem – nirrepeti –
meta jkun impossibbli li dritt
tibdel il-qagħda materjali ta’
dnub li tinsab fiha. Min ma
jistax iqerr u jitqarben? Min,
waqt li jaf li qiegħed fid-dnub
gravi u jista’ jibdel, m’għandux
iżda ebda intenzjoni sinċiera li
jattwa dan il-propożitu[14].
II. Mhix linja ġdida
Sentenza Rotali
Dettall tassew interessanti huwa
li fost id-deċiżjonijiet
tat-Tribunal tar-Rota Rumana,
maqtugħa ftit snin wara
l-promulgazzjoni tal-Kodiċi
l-ġdid, insibu sentenza li
b’kapaċità ġuridika u
b’sensittività pastorali xejn
inqas akuta, telenka l-prinċipji
dwar il-kura li l-Knisja tagħti
lill-hekk imsejħa “good faith
cases”, jiġifieri l-każi ta’
Nsara li huma ċerti dwar
il-validità jew invalidità
taż-żwieġ tagħhom, imma li ma
jistgħux jippruvaw dan fil-forum
estern. Hija s-sentenza coram
Pinto tal-20 ta’ Ġunju 1986.
L-ewwel jingħad li l-miżżewġin
mgħandhomx setgħa awtoritattiva
illi jiġġudikaw dwar il-validità
taż-żwieġ tagħhom; din hi
kompetenza tal-imħallef – wara
kollox nemo iudex in causa
propria – li jista’ jippronunċja
ruħu abbażi tal-provi miġbura
(n. 6, 3). Mill-bqija dan jaqbel
mal-Kan. 1100: “L-għarfien jew
l-opinjoni tan-nullità taż-żwieġ
ma jeskludix neċessarjament
il-kunsens matrimonjali”.
Il-parti interessanti tiġi fejn
Mons. Pinto jagħti dan
it-tagħrif dwar il-każi li jiġu
riżolti fil-forum intern:
“Għall-każi “good faith”,
l-unika soluzzjoni jidher li
tibqa’ r-rikors għall-forum
intern, ladarba l-imsemmija każi
hawn jistgħu jiġu solvuti.
Id-duttrina, b’mod komuni,
tgħallem li d-dikjarazzjoni
tan-nullità taż-żwieġ,
min-natura tagħha trid issir
fil-forum estern. Infatti mhix
kwistjoni ta’ dmirijiet u
rabtiet li huma biss morali,
iżda li huma fl-istess ħin
ġurirdiċi-soċjali u morali.
Bħalma rabta morali quddiem Alla
ma titwelidx jekk mhux
dipendentement minn dmir jew
rabta ġuridika quddiem
il-Knisja, hekk ukoll, minnha
nnifisha, ma titneħħiex jekk
mhux dipendentement minn
tneħħija ta’ din l-obbligazzjoni
jew rabta quddiem il-Knisja. Din
ir-rabta, iżda, tista’ biss
titneħħa minn min igawdi
l-ġuriżdizzjoni fil-forum
estern. Fil-fatt, imma, fil-każi
okkulti, biex tisserraħ
il-kuxjenza, il-Knisja
tikkonċedi li titneħħa
direttament biss l-obbligazzjoni
morali jew ir-rabta morali minn
min jippossjedi l-ġuriżdizzjoni
biss għall-forum intern, b’tali
mod li n-Nisrani fil-kuxjenza,
jiġifieri quddiem Alla, tassew
ikun meħlus mid-dmir jew rabta,
għalkemm fil-forum estern,
jiġifieri quddiem il-Knisja,
għandu jitqies li għadu marbut
b’din ir-rabta, sakemm
in-nullità tiġi ppruvata
fil-forum estern”.
Hawn il-Ponens iġib
ċitazzjonijiet minn Michiels,
Bertrams u Navarrete li l-qarrej
jista’ jara fil-footnote[15].
U jissokta jgħid: “Għalhekk din
is-soluzzjoni: a) hi limitata
għall-każi li mhumiex riżolti
fil-forum estern; b) imma li
fihom tista’ tinkiseb ċertezza
morali mill-provi tal-forum
intern; c) u tgħodd biss
għall-forum tal-kuxjenza”[16].
Il-Kongregazzjoni għall-Kleru
Preċedent tassew sinifikattiv,
għalkemm ftit magħruf, hu l-każ
ta’ Washington li daħal biex
jagħmel parti mill-ġabra ta’
pronunzjamenti tas-Santa Sede[17].
Il-Kongregazzjoni għall-Kleru
kienet irċeviet mis-Segreterija
tal-Istat, fil-21 ta’ Lulju
1970, appell indirizzat lis-Santa
Sede mir-Rev. Joseph Byron,
delegat ta’ grupp ta’ saċerdoti
mill-Arċidjoċesi ta’ Washington.
Dawn il-qassisin kienu ġew
limitati, f’diversi gradi, fl-eżerċizzju
tal-ministeru mill-Arċisqof
tagħhom minħabba d-“dissens”
tagħhom għat-tagħlim
tal-enċiklika Humanae vitae. Is-sena
ta’ wara, fis-26 ta’ April 1971,
il-Kongregazzjoni ppronunċjat
ruħha billi tat sostanzjalment
raġun lis-saċerdoti:
iċ-ċirkostanzi partikolari li
jakkumpanjaw att uman
oġġettivament ħażin, mentri ma
jistgħux jibdluh f’att
oġġettivament virtuż, jistgħu
jirrenduh “incolpevole o meno
colpevole o soggettivamente
giustificabile”[18].
Teoloġi
Punt mill-iżjed interessanti hu
li fl-1972, Josef Ratzinger,
għat-tmiem ta’ artiklu
bil-Ġermaniż dwar
l-indissolubbiltà taż-żwieġ,
meta allura t-teologu u futur
Papa kellu 45 sena, jgħid:
“Where a first marriage broke up
a long time ago and in a
mutually irreparable way, and
where, conversely, a marriage
consequently entered into has
proven itself over a longer
period as a moral reality and
has been filled with the spirit
of the faith, especially in the
education of the children (so
that the destruction of this
second marriage would destroy a
moral greatness and cause moral
harm), the possibility should be
granted, in a non-judicial way,
based on the testimony of the
pastor and church members, for
the admission to Communion of
those in live in such a second
marriage”[19].
Verament illi bħala prefett
tal-Kongregazzjoni tal-Fidi u
aktar tard bħala Papa, l-enfasi
ta’ Benedittu XVI kienet aktar
fuq l-aspett oġġettiv
tal-moralità. Saħansitra ffirma
l-ittra tal-14 ta’ Settembru
1994 li biha s-Santa Sede ċaħdet
it-teżi favorevoli għat-tqarbin
tad-divorzjati miżżewġin
mill-ġdid, sostnuna f’dawk
is-snin minn isqfijiet fosthom
Kasper. Veru wkoll li meta
fl-2014 dan l-artiklu ġie
ppubblikat mill-ġdid fl-Opera
Omnia ta’ Ratzinger, il-parti
konklussiva ġiet miktuba
mill-ġdid[20].
Però dak li osserva ma jitlifx
il-valur intrinsiku tiegħu.
Ir-realtà hi komplessa u
tinkludi mhux biss l-element
oġġettiv imma wkoll dak
soġġettiv.
Il-ħsieb teoloġiku u l-linja
pastorali offruti mill-Amoris
laetitia bħala tweġiba
għall-bżonnijiet impellenti ta’
żmienna jinsabu f’linja ta’
kontinwità mat-tradizzjoni kbira
Kattolika. Verament li fl-aħħar
deċennji l-Maġisteru saħaq fuq
l-aspett oġġettiv tal-moralità.
Tispikka l-Enċiklika Veritatis
Splendor, l-ewwel waħda
fl-istorja, dwar il-fundamenti
tal-moralità, li fost ħwejjeġ
oħra tgħallem li hemm atti
tradizzjonalment imsejħa
“intrinsece malum” li dejjem u
mill-istess oġġett tagħhom huma
ħżiena[21].
Kien meħtieġ li, fil-klima ta’
relativiżmu morali, il-Knisja
tisħaq fuq l-aspett oġġettiv
tal-moralità, li jinkludi fost
l-oħrajn li l-fini ma
jiġġustifikax il-mezzi. Imma
bħal kull diskors uman ieħor,
din hija biss dimensjoni waħda
tal-moralità. Kif insibu f’talba
attribwita lill-Beatu Oscar
Arnulfo Romero, “Xejn milli
nagħmlu ma hu komplet. [...]
Ebda affermazzjoni ma tgħid dak
kollu li jista’ jingħad. Ebda
talba ma tesprimi kompletament
il-fidi. [...] Ebda programm ma
jwettaq fil-milja l-missjoni
tal-Knisja. Ebda għan jew
objettiv ma jilħaq
il-kompletezza”[22].
F’kelma waħda, hemm ukoll
l-aspett soġġettiv tal-moralità.
Tant hu hekk, li l-istess
eżempju li saħansitra
fil-Veritatis Splendor nsibu
wkoll illi: “mingħajr ma
ninnegaw bl-inqas mod
l-influwenza fuq il-moralità
eżerċitata miċ-ċirkostanzi u
speċjalment mill-intenzjonijiet,
il-Knisja tgħallem illi ‘jeżistu
atti li, per se u fihom infushom
indipendentement
miċ-ċirkostanzi, huma dejjem
serjament ħżiena minħabba
l-oġġett tagħhom”[23].
Huwa minn din il-perspettiva li
tagħti kas tas-sitwazzjoni
konkreta u soġġettiva
tal-persuna li l-Kardinal Carlo
M. Martini, fl-aħħar intervista
tiegħu, għamel osservazzjonijiet
dwar persuni f’qagħdiet
familjari imperfetti. Fis-silta
pjuttost twila, iżda li jaqbel
li nġibha kif sibtha, imiss
punti fundamentali: (a)
l-importanza tal-kuxjenza u
d-dixxerniment marbut magħha;
(b) il-valur terapewtiku
tas-sagramenti; (ċ)
l-atteġġjament pastorali lejn
familji irregolari:
“Né il clero né il Diritto
ecclesiale possono sostituirsi
all’interiorità dell’uomo. Tutte
le regole esterne, le leggi, i
dogmi ci sono dati per chiarire
la voce interna e per il
discernimento degli spiriti. Per
chi sono i sacramenti? Questi
sono il terzo strumento di
guarigione. I sacramenti non
sono uno strumento per la
disciplina, ma un aiuto per gli
uomini nei momenti del cammino e
nelle debolezze della vita.
Portiamo i sacramenti agli
uomini che necessitano una nuova
forza? Io penso a tutti i
divorziati e alle coppie
risposate, alle famiglie
allargate. Questi hanno bisogno
di una protezione speciale. La
Chiesa sostiene
l’indissolubilità del
matrimonio. È una grazia quando
un matrimonio e una famiglia
riescono [...]. L’atteggiamento
che teniamo verso le famiglie
allargate determinerà
l’avvicinamento alla Chiesa
della generazione dei figli. Una
donna è stata abbandonata dal
marito e trova un nuovo compagno
che si occupa di lei e dei suoi
tre figli. Il secondo amore
riesce. Se questa famiglia viene
discriminata, viene tagliata
fuori non solo la madre ma anche
i suoi figli. Se i genitori si
sentono esterni alla Chiesa o
non ne sentono il sostegno, la
Chiesa perderà la generazione
futura. Prima della Comunione
noi preghiamo: ‘Signore non sono
degno...’ Noi sappiamo di non
essere degni [...]. L’amore è
grazia. L’amore è un dono. La
domanda se i divorziati possano
fare la Comunione dovrebbe
essere capovolta. Come può la
Chiesa arrivare in aiuto con la
forza dei sacramenti a chi ha
situazioni familiari complesse?”[24]
L-intuwizzjoni brillanti
tal-Kardinal Martini, fl-apiċi
tal-ħajja tiegħu, tirrigwarda
eżattament il-“konverżjoni” li
l-Papa Franġisku jipproponi
għall-attività pastorali kollha,
inkluż fejn imiss il-familja.
Qed nirreferi fejn Martini jgħid
li l-mistoqsija proprja għandha
tkun: kif tista’ l-Knisja tasal
biex tgħin bis-sagramenti lil
dawk f’qagħdiet familjari
komplessi. Hawn nirreferi għal
dak fuq imsemmi, fejn il-Papa
Franġisku jgħallem li
l-Ewkaristija “mhix premju
tal-perfetti, imma mediċina
qawwija u għejxien tad-dgħajfin”[25].
Santi Padri
Il-linja ta’ pastorali indikata
mill-Amoris laetitia għandha fuq
kollox il-bażi u l-ispirtu
tagħha fil-Vanġelu, fi Kristu li
ġie bħala tabib, mhux għal min
hu b’saħħtu imma għall-morda,
mhux biex jikkundanna imma biex
isalva u qasba mġelġla ma
jiksirhiex.
Fost is-Santi Padri, San Bażilju
(330-379) isemmi linja ta’
attività pastorali ma’ persuni
ġejjin minn ħajja miżżewġa ma’
persuna oħra, kif insibu
fl-imsemmi artiklu ta’
Ratzinger, u illi taqbel
mal-linja tal-Amoris laetitia:
“The requirement that a second
marriage have proven itself over
a long time as a moral greatness
and have been lived in the
spirit of faith in fact
corresponds to that type of
forbearance that is palpable in
Basil, where after a long
penance Communion is granted to
the “Digamus” (= the one living
in a second marriage) without
terminating the second marriage:
in trust in the mercy of God,
who does not leave the penance
unanswered. If in the second
marriage moral obligations to
the children, to the family, and
so also to the woman have
arisen, and no similar
commitments from the first
marriage exist, and if thus for
moral reasons the abandonment of
the second marriage is
inadmissible, and on the other
hand practically speaking
abstinence presents no real
possibility (magnorum est, says
Gregory II), the opening up of
community in Communion after a
period of probation appears to
be no less than just and to be
fully in line with the Church’s
tradition: The granting of
communio cannot here depend on
an act that is either immoral or
practically speaking impossible”[26].
Fost il-Padri Latini hemm S.
Wistin (354-430) li
fl-Istqarrijiet jagħmel
osservazzjoni li fil-prinċipju
li tesponi tgħinna nifhmu aktar
l-Amoris laetitia:
“Jeżistu mbagħad ċerti
azzjonijiet li jixbhu l-vizzji
jew l-għemejjel ħżiena u
madankollu mhumiex dnubiet
għaliex ma joffendux la lilek,
Mulej Alla tagħna, anqas
il-konsorzju tal-bnedmin. [...]
Jeżistu, allura, ħafna
azzjonijiet li jidhru ta’ min
jikkundannahom għall-bnedmin
mentri tapprovahom ix-xhieda
tiegħek, u ħafna li l-bnedmin
ifaħħru u inti bix-xhieda
tiegħek tikkundanna. Spiss huma
diversi l-aspetti ta’ azzjoni u
l-intenzjonijiet ta’ min
jaġixxi, kif ukoll il-taħwida
taċ-ċirkostanzi, li aħna ma
nafuhomx”[27].
San Tumas minn Akwinu
(a) Fuq kollox hemm San
Tumas minn Akwinu (1225-1274),
duttur “non modo Angelicum, sed
etiam Communem seu Universalem
Ecclesiae Doctorem”[28].
Id-dixxerniment propost
mill-Papa Franġisku dwar
il-qagħdiet diversifikati ta’
persuni f’qagħdiet matrimonjali
rregolari għandu fundament
fit-tagħlim ta’ San Tumas dwar
it-tajjeb u l-ħin tal-atti umani
inġenerali.
Meta jiddiskuti fis-Summa
Theologica x’jagħmel azzjoni
tajba jew ħażina, San Tumas
jgħid li l-oġġett morali hu
l-aktar importanti x’wieħed
jikkonsidra: “it-tieba primarja
tal-azzjoni morali tiġi
mill-oġġett proprju tagħha”
[29].
Jidher li qed jindika li dak li
għandu f’moħħu mhux tant azzjoni
biss, imma azzjoni kkunsidrata
fl-isfond taċ-ċirkostanzi li
l-persuna ssib ruħha fihom. Hekk
hu jpoġġi l-enfasi fuq l-oġġett
morali, imma ma jiqafx hemm.
Jisħaq, barra milli fuq l-oġġett
u l-konvenjenza tiegħu, ukoll
fuq ir-rwol taċ-ċirkostanzi. Dan
għax fl-evalwazzjoni ta’ kull
att partikolari rridu nżommu
f’moħħna li “l-milja tat-tieba
tiegħu ma tikkonsistix
għalkollox fl-ispeċi tiegħu,
imma wkoll f’ċerti żidiet li
jingħaqdu miegħu bħala ċerti
aċċidenti. U hekk huma d-debiti
ċirkostanzi”[30].
Fuq kollox, it-teoloġija morali
ta’ S. Tumas kienet teleoloġika,
fis-sens li tiffoka fuq
il-persuna li titħabat biex
tikseb l-għan aħħari u fuq
l-atti ġejjin mill-qawwiet
affettwati mill-imġiba tajba u
ħażina. Dak li hu formali fl-att
morali tal-bniedem hi
l-intenzjoni tal-fini (Cf. I-II,
18,6; 19,7) u l-iżball
involontarju jolqot l-element
materjali tal-kuxjena u mhux dak
formali: min joqtol lil missieru
li jaħseb li hu ċerva, mhux ħati
ta’ parriċidju (Cf. Quodlibet.,
13, a. 27).
Hu jagħmel ukoll ċara
d-diffikultà li wieħed
jifformola regoli morali bbażati
fuq il-prinċipji fundamentali
tal-liġi naturali, li jkunu
dejjem applikabbli, huma
x’inhuma ċ-ċirkostanzi. Jgħid li
n-nuqqas ta’ qbil jista’ jkollu
diversi kawżi: għarfien
insuffiċjenti tal-liġi morali,
il-perverżjoni tar-raġuni b’xi
passjoni jew abitu ħażin jew
ukoll dispożizzjoni naturali[31].
Isemmi wkoll il-kuxjenza,
conscientia (etika tal-għemil)
bħala parti mis-synderesis
(etika tal-esseri). Hija
l-kuxjenza li tagħmel
id-determinazzjoni formali, mhux
biss rigward att indifferenti,
imma wkoll rigward atti fihom
infushom oġġettivament ħżiena
jew tajbin (cf. I-II, 19,5c).
(b) Kontribut kbir ta’
San Tumas biex idawwal
l-interpretazzjoni ġusta
tal-Amoris laetitia jiġi
mill-kunċett ta’ kuxjenza li
jgħaddilna. Hu kunċett li jmur
kontra tip ta’ morali
‘essenzjalista’, ‘oġġettivista’.
Xi tkun din tal-aħħar? Skont
“l’oggetivismo rigido della
‘cosa in sé’ (oggettivismo
cosistico), la coscienza sarebbe
puramente passiva nell’applicare
alla scelta morale singolare la
legge: essa dovrebbe dire in
singolare quello che la legge
dice in universale. Le varianti
sarebbero soltanto accidentali,
o comunque saranno delle
aggiunte”[32].
B’mod rigorożament xentifiku,
San Tumas warrab dan
l-oġġettiviżmu meta tratta
f’erba’ kwistjonijiet it-tieba u
l-ħażen tal-att uman[33].
L-essenzjaliżmu fil-morali
rriduċa l-kuxjenza għal sempliċi
lsira tal-liġi. Dan fixkel lil
xi moralisti anke fid-duttrina
dwar il-prudenza (recta ratio
agibilium), f’kuntrast ċar ma’
San Tumas minn Akwinu. Issib
moralisti ta’ livell li fi
kwistjonijiet ta’ interess kbir
dottrinali u pastorali jżommu
bħala kuxjenza prudentement
ifformata biss il-kuxjenza li
taqbel mal-verità
oġġettiva-kożistika tal-liġi.
Skont ħafna, kuxjenza oġġettiva
min-naħa l-waħda u kuxjenza vera,
retta u prudenti min-naħa l-oħra,
għandhom dejjem jaqblu. S. Tumas,
min-naħa l-oħra, jurina li dan
ir-raġunament jitlaq minn
presuppost falz, li jidentifika
l-verità tal-virtù intellettwali
spekulattiva mal-verità
tal-virtù intellettwali prattika.
Fil-fatt, dawn huma differenti.
F’tal-ewwel – pereżempju fix-xjenzi
– jidħol l-intellett u l-idea
trid tkun taqbel mar-realtà
oġġettiva. Iżda l-oġġett
tal-virtù intellettwali prattika
– bħalma hi l-prudenza – huma l-atti
tar-rieda u din li tagħmel huma
atti kontinġenti, li jinbidlu, u
mhux assoluti
[34].
Il-verità proprja tal-virtù
intellettwali prattika mhix dik
tal-virtù intellettwali
spekulattiva: din tal-aħħar
tikkonsisti fil-qbil sħiħ
tal-intellett mal-ħaġa magħrufa,
“conformitas intellectus ad rem”;
il-verità tal-intellett prattiku,
min-naħa l-oħra, tikkonsisti
fil-qbil mal-intenzjoni retta
“conformitas ad appetitum
rectum”[35].
S. Tumas jafferma mill-ġdid din
id-duttrina meta jitkellem dwar
id-deliberazzjoni morali li
tagħlaq bil-ġudizzju
tal-kuxjenza: il-verità
tal-għażla morali tal-mezzi
għall-fini hi determinata mill-prudenza
li tikkonsisti fil-“qbil mar-rieda
retta”[36].
Sant’ Alfons
Sant’ Alfons jimxi fuq il-linja
ta’ Akwinu: dwar l-azzjonijiet,
jeħtieġ niddistingwu bejn
il-verità spekulattiva u l-onestà
prattika tal-għemil[37].
Eżattament għax hi marbuta mal-prassi
u tant magħġuna mal-konkretezza
u s-singolarità tal-azzjoni,
il-kuxjenza tiddifferixxi mill-għarfien
spekulattiv tal-prinċipji
universali neċessarji biex
wieħed jgħix ħajja tajba (synderesis).
Hu jiftaħ it-Teoloġija Morali
tiegħu billi saħansitra jgħid li
l-liġi divina hi norma remota u
materjali; ir-regola prossima u
formali hija, però, il-kuxjenza[38].
U jgħid li l-iżball involontarju
ma jneħħix lill-att morali
konkret it-tieba u l-mertu
tiegħu[39].
Fl-opra Homo apostolicus, insibu
hekk, proprju fil-bidu:
“L-ewwel regola tal-għemil
tajjeb hija l-liġi divina, li
mbagħad magħha għandha tuniforma
ruħha l-kuxjenza: iżda għaliex
it-tjieba jew il-ħażen ta’
azzjoni hekk jidhru f’għajnejna,
bil-mod kif il-kuxjenza
tagħrafhom; minn dan joħroġ illi
r-regola remota, jiġifieri
materjali, tal-għemejjel tagħna,
hija l-liġi divina; dik prossima
u formali mbagħad hi l-kuxjenza,
kif jgħallem San Tumas meta
jgħid hekk: ‘Ir-raġuni umana hi
r-regola tar-rieda umana, li
minnha titkejjel it-tjieba
tagħha’. U b’mod aktar ċar
band’oħra: ‘L-att uman hu
ġġudikat bħala virtuż jew
vizzjuż skont it-tajjeb li
wieħed jagħraf, li hu oġġett
tar-rieda, u mhux skont l-oġġett
materjali tal-att’. Għalhekk
f’dan l-ewwel trattat se
nittrattaw il-kuxjenza; f’li
jmiss imbagħad il-liġi”[40].
Hu ċar li fost id-dutturi
tal-Knisja, Sant’Alfons M. De
Liguori (1696-1787) jispikka
bħala qaddis u għaref li
fil-kitbiet tiegħu nistgħu nsibu
punti ta’ għajnuna mill-aqwa
fl-interpretazzjoni u
l-applikazzjoni korretta
tal-Amoris laetita. Mhux ta’
b’xejn li f’ittra lill-Isqfijiet
Maltin wara li ħarġu
l-linjigwida dwar l-Eżortazzjoni
Apostolika, il-Provinċjal
tar-Redentoristi fl-Iskozja
qalilhom: “I believe that these
critieria are based on true
gospel values as well as on the
teaching of St. Alphonsus. [...]
I shall send a copy of your
document to all the members of
my Province”[41].
Illum hawn kumdità kbira għax
tista’ tgħid li l-opri kollha
ta’ Sant’ Alfons, imsejjaħ
Doctor zelantissimus, patrun
tat-teoloġi morali u
tal-konfessuri, jinsabu fuq
l-Internet[42].
Sant’ Alfons josserva li xi wħud
jirraġunaw li l-konfessur hu
duttur u bħala tali għandu
jistruwixxi lill-Insara dwar
il-liġi u għalhekk ineħħihom
mill-injoranza u jurihom x’tgħid
il-liġi. Jew għandu jippermetti
l-ksur materjali tal-liġi biex
ma jħallix lill-persuna taqa’
fl-istat tad-dnub il-mejjet.
Jirrispondi:
“Il-konfessur mhux biss hu
duttur; hu wkoll tabib. Bħala
tabib, kull meta jipprevedi li
t-twiddiba tinbidel f’rovina
għall-penitent, għandu jastjeni
milli jagħmel twiddiba bħal din.
U għalkemm hu wkoll duttur,
madankollu ladarba l-uffiċċju
ta’ konfessur hu uffiċċju ta’
karità, imwaqqaf mill-Mulej biss
għall-ġdid tal-erwieħ, għandu
jikkomunika d-duttrina, imma
biss dik li tgħin u mhux dik li
tagħmel dannu lill-penitent”[43].
Għal Sant’ Alfons, fil-ħajja
spiritwali tiegħu l-bniedem
għandu bżonn ta’ duttur li
jistruwih dwar il-liġijiet
tan-natura jew, insomma, dwar
dawk universali, imma għandu
aktar bżonn tat-tabib li
jeżamina l-istat konkret tiegħu,
biċ-ċirkostanzi individwali
involuti. Hu persuna debboli.
Għall-essenzjalista, id-dgħufija
hi ħtija mhix skużata. Għal
Sant’ Alfons id-dgħufija, sakemm
ma tkunx adeżjoni fondamentali
għall-ħażen, hi sitwazzjoni
reali li bil-kura tat-tabib
tista’ u għandha tiġi riżolta u
ssir tajba. Wieħed m’għandux
jitfi l-musbieħ inemnem, anke
jekk jagħti fastidju. Għalhekk,
id-dgħufija tal-persuna, sakemm
it-tabib ikun jaf pastoralment
ipoġġiha fit-triq tal-fejqan, hi
raġuni valida biex tippermetti
l-ksur materjali tal-liġi.
Il-glorja ta’ Alla u l-karità
ta’ Alla huma miksura biss meta
r-ruħ taqa’ fid-dnub formali.
Jekk is-saċerdot ma jagħtix każ
tal-istat dgħajjef tal-penitent,
ikun kawża tar-rovina tiegħu.
It-tagħlim ta’ Sant’ Alfons
iserrħilna qalbna li din mhix
kwistjoni akkademika imma
tas-salvazzjoni tal-erwieħ. Fi
tmiem it-trattat tiegħu fuq
il-kuxjenza, Sant’ Alfons isemmi
“prinċipju ta’ flessibilità”
biex wieħed jiġġudika “in vivo”
il-probabbiltà tar-regoli etiċi.
Il-kriterju ta’ flessibilità li
l-prudenza kellha tadotta kien
l-esiġenza tal-persuna, b’tali
mod li din tevita l-periklu
tad-dnub formali; meta dan ma
kienx hemm u kien hemm biss
periklu ta’ dnub materjali,
jiġifieri ksur materjali
tal-liġi, hu ssuġġerixxa mhux
ir-rigore imma l-beninjità[44].
Kienu l-esperjenza pastorali
tiegħu mgħejxa b’responsabbiltà
u spritu saċerdotali, il-gwida
minn diretturi spritwali
ekwilibarati u l-qari
tal-moralisti Ġiżwiti li għenuh,
b’mod speċjali, biex jgħaddi
mir-rigoriżmu għall-beninjità
pastorali[45].
B’mod partikolari hu “ipprefera
l-verità pastorali, għax kien
jaf illi li tkun riġidu jfisser
li toffendi l-poplu Nisrani u
tibgħat għadd kbir ta’ Nsara
għat-telfien”[46].
F’dan l-ispirtu, fil-kamp morali
ma weħilx mal-evalwazzjoni
tal-att morali fih innifsu,
il-finis operis tiegħu,
bħallikieku hu l-att uman huwa
“semplice fatto”, imma evalwa
l-att morali sħiħ, in actu
exercito, bħala “persona in
atto”[47].
Għalhekk uriena f’dawl tant
qawwi l-importanza tal-kuxjenza.
Il-liġi divina hi norma “remota”
għax toffri punt ta’ riferiment
assolut u mhux kontinġenti:
tissuplixxi l-materja,
il-kontenut etiku li jservi
bħala standard biex jikkwalifika
l-att u l-qbil mar-rieda divina.
Min-naħa tagħha, il-kuxjenza
hija ineparabbilment “prossima”
għax hi proprja tal-individwu li
jagħmel l-att u “formali”
[48]
għax tagħti forma lill-att
innifsu. Infatti, li hu meħtieġ
biex wieħed jista’ jirrealizza
li hu obblilgat huwa li jkun
infurmat b’mod ċar dwar ċerta
liġi, mentri l-inċertezza ta’
norma jew l-injoranza
invinċibbli jiskużaw
mir-responsabbiltà morali.
Hekk niġu għall-punt
tal-injoranza. Sant’ Alfons
jgħallem li l-konfessur hu
obbligat iwiddeb lil min jinsab
fl-injoranza kolpevoli dwar xi
dmir tiegħu, tal-liġi naturali
jew pożittiva. Iżda meta
l-injoranza mhix kolpevoli u ma
joħroġx minnha dannu għall-ġid
komuni u ma tirrigwardax
il-ħwejjeġ neċessari
għas-salvazzjoni, avolja tkun
dwar il-preċetti divini, u
l-konfessur jara li t-twiddiba
ser tagħmel ħsara, x’għandu
jagħmel?
“se il penitente l’ignorasse
senza colpa, allora, quando
l’ignoranza è circa le cose
necessarie alla salvezza, in
ogni conto gliela deve togliere;
se poi è d’altra materia,
ancorché sia circa i precetti
divini, e ‘l confessore
prudentemente giudica che
l’ammonizione sia per nocere al
penitente, allora deve farne a
meno e lasciare il penitente,
nella sua buona fede; ed in ciò
s’accordano anche gli autori più
rigidi. La ragione si è, perché
si deve maggiormente evitare il
pericolo del peccato formale che
del materiale, mentre Dio
solamente il formale punisce,
poiché da questo solo si reputa
offeso. Ciò sta provato
pienamente nel Libro colla
opinione de’ dd. a eccezione di
pochi”[49].
Forsi wieħed joġġezzjona li
ż-żwieġ hu materja li toffri
eċċezzjoni. Ekku kif ifisser
Sant’ Alfons:
“E quindi s’inferisce anche
colla comune, che nel caso che
‘l penitente avesse contratto
matrimonio invalido per qualche
impedimento occulto e stesse in
buona fede, ed inoltre vi fosse
pericolo d’infamia, di scandalo
o d’incontinenza, se gli fosse
manifestata la nullità, allora
deve il confessore lasciarlo in
buona fede finché gli ottenga la
dispensa (eccettoché se la
dispensa facilmente e subito
potesse ottenersi). Ed in tal
caso, cioè quando sta in buona
fede, se mai il penitente si
confessasse di aver negato senza
giusta causa il debito
coniugale, dicono i dd (ibid)
che il confessore deve benanco a
ciò obbligarlo”[50].
U l-istess prinċipju jgħodd
fil-każ tad-dnub tas-serq:
“Così anche, secondo la comun
sentenza, deve omettersi
l’ammonire di qualche obbligo di
restituzione chi stesse in piena
buona fede, se certamente si
prevedesse che ‘l penitente non
ubbidirebbe all’ammonizione”[51].
Li hu ta’ siwi għalina hu
l-prinċipju użat f’dan
ir-raġunament. Is-sitwazzjoni
ta’ injoranza, fil-każ tagħna,
tista’ tirrigwarda l-każ analogu
ta’ min jaf bl-indissolubililtà
taż-żwieġ imma jkollu diffikultà
kbira biex jifhem il-“valuri
inerenti” tagħha[52].
Il-kuxjenza konkreta għandha
l-għeruq tagħha fiż-żmien:
għandha aspett storiku li
jintwera fuq livelli u għamliet
diversi ta’ konoxxenza. Hekk,
il-kuxjenza erronja hi kolpevoli
skont kemm hija volontarja.
Tista’ tkun żbaljata waqt li ma
jkollhiex x’taqsam mar-rieda
tal-persuna, meta tkun
determinata minn
kundizzjonamenti storiċi,
kulturali, psikoloġiċi, morali u
reliġjużi li jagħfsu fuq dak li
jkun. Fit-tieni każ, Sant’
Alfons mhux biss jeskludi
r-responsabbiltà morali tal-att,
imma saħansitra jasal biex jgħid
li wieħed jista’ jkun fid-dmir
li jsegwi dak li tgħidlu
kuxjenza bħal din: “Min
jippossiedi kuxjenza
invinċibilment żbaljata, mhux
biss ma jidnibx billi jopra
skont din, imma xi drabi hu
wkoll fid-dmir li jsegwiha”[53].
Hawn naraw il-moħħ miftuħ
tiegħu, li bħala avukat abbli
tal-kuxjenza, jaf kif iġib
il-fatturi mitiganti li
japplikaw, anke dawk li jeskludu
l-ħtija għal kollox jew jirrendu
l-imġiba doveruża. Hekk
jiftħilna t-triq għal rispett
mill-akbar lejn il-kuxjenza,
avolja l-għażliet tagħha jistgħu
jidhru mbegħdin mill-prinċipji
morali astratti u ġenerali.
Għażel it-triq kuraġġjuża ta’
moralità tal-azzjoni personali u
għalhekk tal-imġiba konxja u
libera bħala kundizzjoni
esklussiva biex ikun hemm
responsabbiltà morali.
Kelma tal-aħħar
Il-ġudizzju tal-kuxjenza mhux
sempliċi applikazzjoni tan-normi
universali għall-każ prattiku,
għaliex is-sitwazzjoni konkreta
singulari mhix biss il-punt
tal-wasla imma wkoll il-punt
tat-tluq[54].
Infatti s-sitwazzjonijiet
eżistenzjali tant huma
diversifikati u kkumplikati li
fid-dixxerniment tagħhom “la
scelta è più sovente fra il
grigio e il grigio che fra il
bianco e il nero”[55].Għalhekk
l-importanza tal-kuxjenza[56].
F’dan l-istudju waqaft fuq
personaġġi kbar fit-tradizzjoni
Nisranija, li joffrulna triq
privileġġjata kif nifhmu u
napplikaw l-indikazzjonijiet
tal-Amoris laetitia
għall-każijiet ta’ familji
miġruħa. Nagħlaq b’riferenza
għal min aktarx kien l-akbar
fost il-filosofi pagani. Il-punt
hu li waqt li tibqa’ bla
mittiefsa l-oġġettività
tan-norma morali, jeħtieġ iżda
li l-universalità ta’ dak li hu
tajjeb tingħaqad mas-singolarità
tal-kuxjenza. Mhix biċċa xogħol
faċli. Titlob dixxerniment.
Aristotile, meta ġie biex
jitkellem dwar l-għerf,
phronesis – tant viċina
għall-prudentia li jsemmi San
Tumas – jgħid li hija t-triq
tan-nofs bejn żewġ eċċessi
opposti u hekk turi liema hi
l-azzjoni tajba u ta’ min
ifaħħarha[57]
imma din it-triq tan-nofs ġusta
ma tippretendix li ssolvi a
priori kull sitwazzjoni.
Isqfijiet Maltin,
Kriterji
għall-Applikazzjoni ta’
Kapitlu VIII tal-Amoris
Laetitia, Jan. 2017, n.
9. F’ittra ta’ Girgor II
lil San Bonifazju
jissemma kemm hu
diffiċli għar-raġel ta’
mara li, minħabba mard,
ma tistax twettaq
id-dejn konjugali, li
jibqa’ kontinenti jitlob
minnu qawwa erojka: “hoc
magnorum est” (Grazjanu,
Decretum, p. 2,
c. 32, q. 7, c. 18).
Fil-Criterios
básicos para la
aplicación del capítulo
VIII de Amoris laetitia
tal-Isqfijiet tar-Reġjun
Pastorali ta’ Buenos
Aires, 5.9.2016, naqraw
illi meta kien hemm
inġustizzji rriżolti,
l-aċċess għas-sagramenti
hu b’mod partikolari
skandaluż: “Cuando hubo
injusticias no
resueltas, el acceso a
los sacramentos es
particularmente
escandaloso (no. 8).
L-injoranza invinċibbli
hi trattata
speċifikament mill-Kunsill
Pont. għall-Familja,
Vademecum
għall-Konfessuri dwar
ċerti aspetti
tal-Moralità tal-Ħajja
Konjugali,
12.2.1997, nn. 7 & 8.
“nella
nota 351 si legge:
‘In
certi casi, potrebbe
essere anche l’aiuto dei
sacramenti’.
Il Papa usa il
condizionale, dunque
non dice che bisogna
ammettere ai sacramenti,
sebbene non lo escluda
in alcuni casi e
ad alcune condizioni”
(Relazione del Cardinale
Vicario [A. Vallini],
La letizia dell’amore:
il cammino delle
famiglie a Roma,
19.9.2016, 11); “quando
le circostanze concrete
di una coppia lo rendono
fattibile, vale a dire
quando il loro cammino
di fede è stato lungo,
sincero e progressivo,
si proponga di vivere in
continenza; se poi
questa scelta è
difficile da praticare
per la stabilità della
coppia, Amoris
laetitia non esclude
la possibilità di
accedere alla Penitenza
e all’Eucarestia. Ciò
significa una qualche
apertura, come nel caso
in cui vi è la certezza
morale che il primo
matrimonio era nullo, ma
non ci sono le prove per
dimostrarlo in sede
giudiziaria; ma non
invece nel caso in cui,
ad esempio, viene
ostentata la propria
condizione come se
facesse parte
dell’ideale cristiano,
ecc”
(Ibid., 13).
“The
important argument for
the absolute and
indistinct exclusion of
divorced and remarried
Catholics from the
Eucharist comes from
sacramental theology.
Following St Thomas,
‘sacramentum est in
genere signi.’ So,
reasoning about
sacraments is also
reasoning about symbols.
Symbols are ‘forms’ (Gestalten)
in a deep and rich sense
that carry many levels
of meaning each
connected and referring
to the others. Symbolic
reasoning is
never-ending and the
symbolic sense of the
Eucharist is too rich to
be extinguished” (G.
Virt, Moral
Norms and the Forgotten
Virtue of Epikeia in the
Pastoral Care of the
Divorced and Remarried,
in Melita Theologica,
63/1 [2013] 33).
“Pro ‘bonae
fidei’ casibus, unica
solutio manere videtur
recursus ad forum
internum, cum dicti
casus hic solvi possunt.
Doctrina communiter
docet delcarationem
nullitatis matrimonii,
ex natura sua, faciendam
esse in foro externo.
Non enim agitur de
obligationibus et
vinculis quae mere
moralia sunt, sed quae
sunt simul
iuridico-socialia atque
moralia. Sicut vinculum
morale coram Deo non
oritur nisi dependenter
ab obligatione aut
vinculo iuridico coram
Ecclesia, ita quoque, ex
se, non aufertur nisi
dependenter ab ablatione
huius obligationis vel
vinculi coram Ecclesia.
Vinculum tamen hoc ab eo
solo auferri potest qui
gaudet iurisdictione pro
foro externo. De facto
autem, in casibus
occultis, ad consulendum
conscientiae, Ecclesia
concedit ut directe
auferatur sola obligatio
moralis aut vinculum
morale ab eo qui sola
iurisdictione pro foro
interno potitur, ita ut
fidelis in conscientia,
seu coram Deo, revera ab
obligatione aut vinculo
liberatus sit, quamvis
in foro externo, seu
coram Ecclesia, adhuc
habendus sit hoc vinculo
ligatus, usque dum
nullitas in foro externo
comprobetur. Cf. G.
Michiels, De
potestate ordinaria et
delegata, 1964, pp.
101-103 et 107-110; W.
Bertrams, De natura
iuridica fori interni
Ecclesiae, in
Quaestiones
fundamentales iuris
canonici, 1969, pp.
187, 194-196 et 199-200;
U. Navarrete,
Conflictus inter forum
internum et externum in
matrimonio, in
Investigationes
theologicae-canonicae,
1978, 338-340”
(coram Pinto, 20.6.1986,
n. 6).
Zur Frage nach der
Unauflöslichkeit der
Ehe: Bemerkungen zum
dogmengeschichtlichen
Befund und zu seiner
gegenwärtigen Bedeutung,
f’Ehe und
Ehescheidung: Diskussion
unter Christen,
Kösel-Verlag,
München, 1972, 35-56.
Traduzzjoni minn Joseph
Bolin:
http://www.pathsoflove.com/texts/ratzinger-indissolubility-marriage/
“Prima
regula bene agendi est
lex divina, cui postea
debet se uniformare
conscientia: sed quia
bonitas aut malitia
actionis talis nobis
apparet, qualem eam
conscientia apprehendit;
hinc fit, quod regula
remota, sive materialis,
nostratum operationum,
est lex divina; proxima
vero et formalis est
conscientia, ut docet
s. Thomas sic loquens:
‘Ratio
humana est regula
voluntatis humanae, ex
qua eius bonitas
mensuratur’
[S.Th., I-II, q.
19, a. 4].
Et apertius alibi:
‘Actus
humanus iudicatur
virtuosus, vel vitiosus,
secundum bonum
apprehensum, in quod
voluntas fertur, et non
secundum materiale
obiectum actus’
[Quodlib., 3, a.
27].
Qua de re in hoc primo
tractatu agemus de
conscientia, in sequenti
vero de lege”
(Homo apostolicus,
n. 1;
Cf.
Confessore diretto per
le confessioni della
gente di campagna,
kap. 1).
Ronald J. McAinsh C.Ss.R.,
Ittra lill-Konferenza
Episkopali Maltija,
8.2.2017, iċċirkolata
fostna s-saċerdoti.
“Qui conscientiam
invincibiliter
erroneam habet, non
solum non peccat juxta
eam operando, sed etiam
aliquando tenetur illam
sequi”
(Theologia
Moralis,
I, 4).
“Conscience
[...] is a messenger
from Him, who, both in
nature and in grace,
speaks to us behind a
veil, and teaches and
rules us by His
representatives.
Conscience is the
aborigenal Vicar of
Christ, a prophet in its
informations, a monarch
in its peremptoriness, a
priest in its blessings
and anathemas” (Beatu
J.H.
Newman, A
letter addressed to His
Grace the Duke of
Norfolk in occasion of
Mr Gladstone’s recent
expostulation in Certain
Difficulties felt by
Anglicans in Catholic
teaching, II, London
1891, 248-249).
|