EMERĠENZA FIDI – GĦALIEX?
Dun Rene’ Camilleri
13 Novembru 2009
Jiena nqis bħala wieħed mill-iktar kapitli importanti,
bażiċi tal-Konċilju Vatikan II, it-tieni kapitlu
tal-Kostituzzjoni Dei Verbum fuq
it-trasmissjoni tar-Rivelazzjoni Divina. Għax il-mod kif
il-Knisja tittrasmetti, jirrifletti ħafna il-Knisja x’inhi,
u viċi versa. Fin-numru 8, li iktar speċifikament jitkellem
dwar it-tradizzjoni ta’ din ir-Rivelazzjoni, l-att ta’ kif
il-Knisja tgħaddi b’mod ħaj dak li rċeviet, il-Konċilju
jgħid li l-Knisja fid-duttrina, fil-ħajja u fil-liturġija
tipperpetwa u tittrasmetti lil kull ġenerazzjoni dak kollu
li hi, dak kollu li temmen. Dak li hi jiġi qabel dak li
temmen. Qisu dak li t-teologu Edward Schillebeeckx
darba kiteb, li l-Kristjaneżmu mhuwiex messaġġ li rridu
nxandruh imma huwa esperjenza li ssir messaġġ.
Nistqarr li din kienet minn dejjem għalija il-qalba ta’
x’inhi ekklesjoloġija, ta’ x’inhi Knisja. Kull meta
it-tradizzjoni ma baqgħetx ħajja u saret duttrina arida,
batiet il-Knisja, ftaqret l-ekklesjoloġija, nixfet
il-pastorali. Huwa s-Segretarjat għall-Katekeżi li ġabna
hawn f’dan il-Kungress. Il-qofol ta’ dak li se nagħmlu idur,
mhux ma definizzjoni ta’ katekeżi imma ma’ realta’ ta’
Knisja, ma katekeżi li ssir proġett. X’forma jieħu
dan il-ministeru tal-katekeżi, huwa l-istampa, id-djanjosi
ta’ x’tip ta’ Knisja għandna f’pajjiżna u qed nipproġettaw.
Il-katekeżi fis-seklu 20 għaddiet minn fażijiet importanti
ta’ tiġdid. Illum qegħdin hawn biex naraw fejn aħna u fejn
se jeħodna l-Ispirtu, finalment biex il-fidi nerġgħu
niskopruha bħala forza ta’ bidla, ġo fina u madwarna, u biex
il-katekeżi terġa tkun rifless ta’ x’nifhmu bi Knisja.
Dan qed insejħulu l-V Kungress. L-erba’ Kungressi ta’ qabel
dan jeħduna lura fl-1966, 1972, 1978, u 1982. Edward
Schillebeeckx iħares lejn dawk is-snin ta’ wara
l-Konċilju bħala l-honeymoon tal-Knisja konċiljari.
Imma jsostni li dawk is-snin ta’ poesija malajr inbidlu fi
proża u xi ħaġa ġrat biex il-prċcess konċiljari beda
jixxekkel. Saħansitra llum għandna min irid jirriversja.
Kont qed nirreferi għall-erba’ Kungressi ta’ qabel dan li
f’dan l-ordni itrattaw dawn it-temi :
·
1966 : L-Approach kerigmatiku mat-tfal fl-iskejjel u
fil-parroċċi;
·
1972 : L-Approach komunitarju. Lejn l-adulti u
l-komunita’;
·
1978 : L-Approach antropoloġiku – esperjenzjali
fl-iskejjel sekondarji;
·
1982 : Il-Bniedem awdjo-viziv bħala l-ambjent
privileġġjat tal-katekeżi.
Uħud mill-protagonisti ta’ dik ir-rebbiegħa għall-katekeżi
f’Malta qegħdin hawn. U nixtieq inneħħilhom il-kappell u
nurihom gratitudni kbira. Dun Guzepp Borg Micallef fil-ftuħ
tat-Tieni Kungress Kateketiku fl-1972 kien qal hekk
testwalment : “Aħna llum m’aħniex biss qegħdin ngħixu
fl-istorja; iżda qegħdin niffurmawha”. U Dun Guzepp Pace
fl-istess Kungress kien qal : “L-aqwa strutturi u l-aqwa
kotba ftit jiswew jekk il-mentalita’ tal-komunita’ li fiha
t-tfal u ż-żgħażagħ jitrabbew, jikbru u jaħdmu, ma tkunx
taqbel ma dak li tgħallmu”.
Dawn iż-żewġ stqarrijiet huma lapidari għal dak li dan
il-Kungress jixtieq iżid ma ta’ qablu. Iż-żewġ stqarrijiet
qed jisħqu, l-ewwel waħda fuq l-approach tagħna lejn
l-istorja :
·
kemm aħna protagonisti ta’ dak li qed isawwar
il-kultura tagħna llum jew kemm aħna passivi u qed
nispiċċaw f’rokna bħal ġurdien beżgħan mill-irwiefen
tal-maltemp;
It-tieni stqarrija qed tisħaq fuq liema Knisja
qed nittrasmettu :
·
kemm hi Knisja messaġġ li jiftiehem, kemm hi esperjenza li
qed tinvolvi lil dawk li huma fiha ġebel ħaj, mhux
ġebel mielaħ.
Il-metafora ta’ nawfraġju li t-tema tal-Kungress qed
tirreferi għaliha, metafora presenti fil-backdrop li
qed takkumpanja t-tema tal-Kungress u li hi intrinsika
għall-istess tema “Emerġenza Fidi”, din il-metafora teħodna
lura f’teoloġi bħal Dietrich Bonhoeffer li fi żmienu,
fejn tidħol il-fidi, kien qed jara żmien ta’ dekadenza.
Ma naħsibx li Bonhoeffer kien pessimista jew kien
jara l-ikraħ biss. Bonhoeffer hu dak li dak iż-żmien
fil-ktieb tiegħu klassiku “The Cost of Discipleship”
jitkellem dwar il-grazzja rħisa, “cheap grace” kif
isejħilha hu stess. Il-grazzja li hija l-esperjenza
tal-presenza reali ta’ Alla fl-istorja tagħna u li sikwit ma
tiġix trasmessa fil-prċcess ta’ katekeżi li allura ma tibqax
katekeżi ħajja.
Il-metafora ta’ nawfraġju insibuha wkoll ferm qabel f’nofs
is-seklu 19 fi Kierkegaard, il-filosfu Daniz li jista
jkun mar xi ftit fl-estrem fil-ġudizzju tiegħu fuq
il-Kristjaneżmu ta’ żmienu. Kierkegaard ma kellux
fidi li l-Kristjaneżmu fi żmienu seta’ jservi ta’ forza
dinamika biex isaħħaħ jew tbiddel is-soċjeta’.
Kierkegaard ixebbaħ is-soċjeta’ ta’ żmienu ma’ vapur
tal-passiġġieri lussuż li f’nofs ta’ lejl, u bla ma ħadd
jinduna ħlief passiġġier komuni li m’għandu l-ebda awtorita’
biex jagħmel xi ħaġa, ikun riesaq lejn iceberg.
L-unika ħaġa li seta’ jagħmel dal-passiġġier kienet li
jigbed l-attenzjoni tal-kaptan li, madankollu, kien kważi
xurban mal-ħbieb u ftit li xejn ta’ kazu.
Bla ma kienet għadha seħħet, din kienet anteprima
tal-istorja tat-Titanic li fl-immaginazzjoni ta’
Kierkegaard seħħet kważi 50 sena qabel ġrat bħala fatt.
Hemm anke storja ta’ nawfraġju ieħor li jmur ħafna l-bogħod
fl-istorja, pero’ li hu l-iktar qrib tagħna għax inġorruh
ilkoll f’qalbna : dak ta’ San Pawl. F’dan in-nawfraġju hemm
storja li d-dettalji tagħha kif rakkuntati jistgħu jifirxu
quddiemna il-mappa ta’ x’qed jiġri madwarna, kif
għandna niskandaljaw biex naraw aħniex qrib l-art, x’għandna
żejjed li rridu narmu jew niżbru biex inħaffu t-toqol, u kif
se nsalpaw biex il-kelma ta’ Pawlu, wieqaf f’nofshom, isseħħ
tassew.
Dan il-Kungress qiegħed biss għalissa jifrex il-mappa. Hu
mument importanti li, għalkemm huwa Kungress Kateketiku u
mtella mis-Segretarjat għall-Katekeżi, ma jistax jieħu
l-katekeżi f’iżolament u jistudja jew jipproġetta x’għandu
jew x’jista’ jsir bla ma qabel jasal għal djanjosi
tal-Knisja u tas-soċjeta’ Maltija. It-terapija qabel
id-djanjosi faċli tkun żbaljata.
Hija l-Knisja li tħabbar il-Kelma, li tevanġeliżża, li
tikkatekiżża. U skond ma hi l-Knisja, bl-istess dinamika se
tkun il-katekeżi. Dan il-Kungress se jixgħel ir-rifletturi
fuq il-qagħda tal-Knisja, fuq l-andament tas-soċjeta’
tagħna, fuq l-attenzjoni li rridu nagħtu għal dawk
il-kundizzjonijiet li fihom issir it-tħabbira u l-katekeżi.
Hemm affarijiet li ilna ngħiduhom u nisimgħuhom. Imma xorta
waħda, f’linja ġenerali, nibqgħu ma nisimgħux u nserrħu
rasna li r-rota għadha ddur. B’rota li għadha ddur nifhem li
n-nies għadha tiġi, it-tfal għadhom iġibuhom biex
ngħammduhom u jagħmlu s-sagramenti. Imma qabel ir-rota
nkomplu ndawwruha, jeħtieġ nieqfu u nistaqsu kemm
il-ġenerazzjonijiet tal-lum, mit-tfal sal-adulti, qegħdin
tassew ninizjawhom fil-ħajja nisranija.
L-Ewropa li minnha nixorbu l-valuri tal-Modernita’,
bit-tajjeb u l-ħażin tagħhom, għaddiet minn nawfraġji tagħha
fejn tidħol il-fidi nisranija. U llum ħafna Knejjes
fl-Ewropa, speċjalment fil-pajjiżi tal-Punent li l-iktar
aħna nħossuna qrib tagħhom kulturalment, qed jipproġettaw
Knisja mneżżgħa mill-kultura tal-Kristjanita’
Kostantinjana biex imorru lura għall-Ewwel Tħabbira
u għall-Katekumenat. F’kultura fejn għal sekli sħaħ
il-grazzja roħsot fuq li roħsot, illum qed nirrealiżżaw li
“r-reliġjon kulturali”, biex nislet frażi li
l-Arċisqof sikwit isemmi, ma ssalvaniex.
Ma nistgħux nibqgħu nindirizzaw il-problema tal-katekeżi
bħallikieku kienet kif se ngħaddu sillabu ta’ duttrina jew
kif se nissalvagwardjaw bil-Kostituzzjoni li r-reliġjon
tibqa’ obbligatorja fl-iskejjel tagħna. Ma nistgħux nibqgħu
nindirizzaw il-katekeżi indipendentement mill-komunita’
nisranija li fiha qed issir il-katekeżi. Il-Knisja ma tistax
tibqa’ tagħti messaġġi doppji u kontradittorji
lill-ġenerazzjonijiet tal-lum. Hu l-impjant kollu kemm hu li
rridu nindirizzaw. Inkella nibqgħu sempliċement nikkuntentaw
li t-tfal qed jagħmlu l-ewwel tqarbina u forsi anke l-Griżma
bla ma nkunu qed ninizjawhom għall-ħajja nisranija li hi
ħajja ta’ dixxipulat.
Irridu nkunu onesti. L-esperjenza tal-Viżta
Pastorali li għaddejja bħalissa qed titkellem tgħajjat.
Imma nistgħu nagħlqu widnejna. Nistgħu nagħmlu l-għażla “Do
not disturb”. Illum Malta waslet f’punt fejn ma tistax
iktar tibqa’ in denial. Il-Kristjaneżmu tradizzjonali
tagħna beda juri sew il-konsenturi u s-sinjali ta’
kriżi. U biex nifhmu l-kriżi ma nistgħux nieqfu biss fuq
is-sintomi. Illum aħna ma nistgħux nibqgħu sempliċement
niskandaliżżaw ruħna b’li qed jiġri u bi ftit storbju
ngħattu l-għatu tal-borma. Ma nistgħux sempliċement nibqgħu
nirreaġixxu għal sitwazzjoni ta’ skristjanizzazzjoni, qisna
m’għandnix terapija.
Alla mhuwiex inqas presenti llum milli kien 50 sena ilu.
Is-soċjeta’ u l-kultura kif inhuma, skristjaniżżati, huma
għalina l-ispazji, teoloġikament ngħidulu l-locus,
fejn it-Tħabbira l-kbira trid issir. Huma l-ispazji t’Alla,
il-passi tiegħu fl-istorja , kif jgħid Santu Wistin, li jrid
ikollna l-għerf tad-dixxerniment biex nintebħu bihom. Imma
rridu nagħrfu nikkonnettjaw. U d-disconnection
hija karatteristika tal-kultura tagħna llum. Ħaddieħor
jirreklama “connecting people” u aħna qed naqtgħu qalbna
mhux biss mill-forzi tagħna imma anke mill-istess tħabbira
li rċevejna. Il-pastorali tagħna, f’linja ġenerali nerġa’
ngħid, għadha waħda ta’ konservazzjoni tal-fidi li qed
neħduha for granted li hemm. Imma hemmhekk trid issir
konverżjoni għal pastorali tat-tħabbira mill-ġdid
tal-Vanġelu.
Is-sinjali ta’ kriżi irridu ninterpretawhom eżatt kif
nissieltu biex ninterpretaw il-kodiċi tal-Apolalissi ta’ San
Ġwann. Neħtieġu l-għerf pero’ biex niksru s-siġilli
tal-istorja. Is-sinjali ta’ kriżi huma biss sfida
għall-missjoni. Illum anke aħna irridu naħsbu serjament kif
se ngħaddu minn pastorali li ma tibqax tieħu il-fidi ta’ dan
il-poplu bħala given għal pastorali li twassal
għall-fidi.
F’dan il-proċess il-Knisja daqskemm tista’ tiffaċilita,
tista’ timblokka. Il-medjazzjoni tagħha tibqa’ kruċjali
fl-esperjenza t’Alla. Daqskemm jibqa’ kruċjali li, kif qal
xi ħadd, ‘People are the words with which God tells his
story’.
