|
Is-Sacerdozju fit-taghlim ta’ Joseph Ratzinger
Sr. Daniela Micallef U.S.A.M.
Il-ħsieb ta’ Joseph Ratzinger, Papa Benedittu
XVI, ikopri numru kbir ta’ suġġetti, ilkoll
attwali u ta’ ċerta mportanza. Waħda minnhom li
żgur hi għal-qalbu, u li qiegħed itiha
prominenza f’din is-sena, hi s-sacerdozju
ministerjali. Huwa ħeġġeġ lill-fidili jitolbu
għall-dawk li diġa’ qed jaqdu din il-missjoni
fil-Knisja u jgħixu din is-sejħa speċjali,
għall-dawk li qed jiffurmaw ruħhom għal-din
il-forma ta’ servizz li twasslu għal xebħ
perfett ma’ Kristu. Infatti fl-ittra li biha
fetaħ din is-sena saċerdotali u li bagħat
lis-saċerdoti kollha, enfasiżża li f’din is-sena
s-saċerdoti għandhom japprofondixxu l-impenn
tagħhom lejn tiġdid interjuri għal-xhieda iżjed
qawwija u inċiżiva. L-ewwel ħaġa li għandna
nitgħallmu hija l-identifikazzjoni kompleta
tal-bniedem mal-ministeru tiegħu.
Dan il-ħsieb kien żviluppat fit-tagħlim li hu
ppreżenta f’diskors li għamel fil-ftuħ tat-Tmien
Assemblea Ordinarja tas-Sinodu ta’ l-Isqfijiet
fuq il-Formazzjoni tal-Kleru li saret fl-1
t’Ottubru 1990. Dan li ġej hu parti mit-test
oriġinali ta’ dan id-diskors.
IL-Ministeru u l-Ħajja tas-Saċerdot.
Il-funzjoni tas-saċerdot, fl-aħħar mill-aħħar,
huwa sempliċi : li jkun leħen għall-Kelma, “Hu
jeħtieġ li jikber, jien nonqos.” (Ġw 3:30).
Meta l-Missirijiet tal- Konċilju Vatikan
it-Tieni bdew jaħdmu fuq id-Digriet li jitratta
l-Ministeru u l-Ħajja tas-Saċerdot, diġa` kienu
lestew dibattiti kbar fuq in-natura ta’
l-isqfijiet, u għamlu stqarrijiet importanti fuq
il-pożizzjoni tal-lajċi fil-knisja u fuq
il-ħajja reliġjuża. Wasal iż-zmien li nipprovdu
kelma ta’ faraġ lis-saċerdoti, li jum wara
l-ieħor iridu jġorru l-madmad tal-ħidma
fl-għalqa tad-dwieli tal-Mulej. Ċertament, ma
jkunx biżżejjed billi nagħmlu eżortazzjoni
devozzjonali: meta l-isqfijiet iċċaraw
it-tifsira u l-bażi teoloġiku tal-ministeru
tagħhom, ukoll il-kelmiet indirizzati
lis-saċerdoti kienu ser jinħtieġu l-istess
profondita` teoloġiku. B’hekk biss il-ħidma
tas-saċerdoti seta’ jiġi magħruf b’mod
konvinċenti u l-isforzi tagħhom jiġu
nkorraġġuti.
Iżda dan il-messaġġ lis-saċerdoti kien meħtieġ
għal aktar raġunijiet milli biss biex jagħti
l-attenzjoni meqjus lill-“istati” varji
fil-knisja. Meta l-missirijiet konċiljari ħadmu
fuq it-tifsira speċjali ta’ l-uffiċju ta’ isqof
f’relazzjoni mas-suċċessuri ta’ San Pietru,
setgħu jibbażaw fuq konsensus wiesgħa ta’
l-opinjoni pubblika kemm tal-Knisja kif ukoll
tad-dinja, speċjalment fil-komunita` Nisran-ija.
Iżda meta ġew għall-kunċett Nisrani
tas-saċerdozju kien mod ieħor, għaliex
it-tifsira tagħha ma’ kienx fid-dieher, ukoll
fl-għarfien tal-Knisja. Ċertament, il-kriżi fuq
dan l-għarfien, li malajr ħareġ fid-dieher wara
l-Konċilju u wassal għal-kriżijiet oħra li
kkonċernaw anke l-ezistenza tas-saċerdozju u
l-vokazzjoni għas-saċerdozju, kien għadu
fl-istadji bikrija f’dak il-waqt. Waħda
mill-kawżi tagħha kienet bidla fil-ħarsa lejn
il-ħajja, li fih dak li hu “qaddis” kien mifhum
inqas, u dak li hu “funzjonali” mgħolli bħalha
l-unika kategorija li tiswa. Iżda kien hemm
ukoll għeruq teoloġiċi, li xorbu nutriment bla
mistenni mill-kundizzjonijiet ġodda tas-soċjeta`. Ukoll l-eżiġeżi tat-Testment il-Ġdid deher li
stabbilixxa idea mhix sagra tal-ħidma
ekkleżjali, u neħħa kull kontinwita` bejn
il-funzjonijiet sagri tat-Testment il-Qadim u
l-ministeri ġodda tal-knisja tal-bidu. Terġa`
inqas konnessjonijiet setgħu jiġu magħrufa bejn
l-idea pagana tas-saċerdozju. In-novita`
tal-ħajja Nisranija deheret li tikkonsissti
preċiżament fid-disakralizzazjoni tal-ministri.
Il-qaddejja tal-komunita` Nisranija ma’ kienux
imsejjħa saċerdoti iżda presbiteri, jew “xjuħ”.
Issa għalkemm l-oriġini Protestanta ta’
l-eżiġeti moderna kienu wżati f’dan il-mod ta’
interpretazzjoni tat-Testment il-Ġdid, xejn ma’
seta’ jbiddel il-provi li deher li jiġġustifika
l-konklużjoni : għall-kuntrarju, il-mistoqsija
taħraq ta’ dak iż-żmien kien jekk Luteru jew
il-Konċilju ta’ Trentu kellhomx raġun.
Kien
hemm u għad hemm żewġ ideat opposti
tal-ministeru saċerdotali, wiċċ imb’wiċċ. Fuq
naħa waħda, l-idea ta’ funzjoni soċjali tfisser
is-saċerdozju bħalha “servizz” – servizz magħmul
għall-komunita`, billi twettaq funzjoni
fil-knisja li għandha dimensjoni soċjali. Fuq
in-naħa l-oħra, l-idea sagramentali –
ontoloġika, mingħajr ma tiċħad l-aspett ta’
servizz, tara s-saċerdozju bħalha don, magħruf
bħala sagrament, mogħti mill-Mulej permezz
tal-knisja. L-idea funzjonali huwa wkoll magħqud
ma’ bidla fit-terminoloġija : espressjonijiet
bħal saċerdot u saċerdozju
bill-konnotazjonijiet sakrali tagħhom, huma
evitati u mibdula bil-kliem newtrali u
funzjonali ministru u ministeru,
li s’issa bilkemm kienu wżati fit-teoloġija
Kattolika.
Din id-differenza ta’ kif tifhem in-natura
tas-saċerdozju tikkorrispondi, sa ċertu punt,
ma’ bidla li tiċċentra s-saċerdozju fuq
l-Ewkaristija (sacerdos, sacrificium)
kontra l-prijorita`
tipikament Protestanta mogħtija lill-Kelma.
Issa, ħsieb tas-saċerdozju li tagħti prijorita`
lill-kelma m’hemmx għalfejn tmur kontra
s-sagramenti. Id-digriet tal-Vatikan II fuq
is-saċerdoti juri l-kuntrarju. Iżda tqum
il-mistoqsija jekk dawn iż-zewġ kunċetti
jeskludux lil xulxin, jew jekk jagħmux
lill-xulxin u jsolvu n-nuqqas ta’ qbil minn
ġewwa. Din, mela, kienet il-mistoqsija quddiem
il-Konċilju Vatikan II : kemm seta’ d-dehra
klassika post-Tridentina tas-saċerdozju jiġ
mwessa’ – jiġifieri kemm seta’ jissodisfa
d-domandi magħmula mir-Riforma, b’eżeġezi
kritika, u mill-attitudni moderna tal-ħajja –
mingħajr ma titlef dak li hu essenzjali u
viċi-versa : kemm setgħet l-idea Protestanta
tal- “ministru” tinfetaħ għat-tradizzjoni
tal-knisja, kemm tal-Lvant kif ukoll tal-Punent,
għaliex (ukoll mill-Konċilju ta’ Trentu) ma kien
hemm l-ebda differenza essenzjali bejn ideat
Kattoliċi u Ortodossi fuq is-saċerdozju.
In-Natura tal-Ministeru Saċerdotali.
Il-Vatikan it-Tieni ma daħalx f’dawn
il-problemi, li f’dak iż-zmien kienu għadhom qed
jitfaċċaw. Wara d-dibattiti kbar fuq
il-kolleġjalita` episkopali, l-ekumeniżmu u
fuq il-ħelsien reliġjuż, u fuq it-temi tad-dinja
moderna, il-“padres” konċiljari ma kellhomx la
żmien u l-anqas enerġija. Min dak iż-żmien,
is-sidondi ta’ l-1971 u 1990 studjaw is-suġġett
tas-saċeerdozju u fetħu fuq id-dikjarazzjonijiet
tal-Konċilju, filwqat li l-ittri tal-Papa ta’
Ħamis ix-Xirka lis-saċerdoti u d-Direttorju
tal-Kongregazzjoni tal-Kleru qed japplikaw
it-tema b’mod iżjed konkret għall-ħajja ta’
kuljum tas-saċerdoti. U jekk id-digriet
konċiljari ma’ jieħux pożizjoni espliċitament
fir-rigward tal-kontroversji tal-lum, jipprovdi
l-pedament għal aktar elaborazzjoni.
X’inhuma, mela, t-tweġibiet għall-problemi li
ddeskrivejna ? Fil-qasir, it-tagħlim konċiljari
ma’ jistax jiġi mnaqqas għal kull wieħed
mill-alternattivi. L-ewwel definizzjoni
tas-saċerdozju skond id-digriet jgħid li
bil-konsagrazzjoni tagħhom, is-saċerdoti huma
ordnati għas-servizz ta’ Kristu bħalha mgħallem,
qassis u re ; huma jaqsmu fil-ministeru tiegħu,
li permezz tiegħu l-knisja hawn fid-dinja hi
l-ħin kollhu tinbena fil-Poplu t’Alla, il-ġisem
ta’ Kristu, u t-Tempju ta’ l-Ispirtu s-Santu
(no.1). Fil-paragrafi ta’ wara jissemma l-qawwa
tas-saċerdot li joffri s-sagrifiċju li
jaħfer id-dnubiet (no.2). Iżda din il-biċċa
ħidma speċjali tas-saċerdot hi mdaħħla b’mod
qawwi fil-viżjoni dinamika u storika tal-knisja,
li fiha l-fidili kollha “jipparteċipaw
fil-missjoni” tal-ġisem kollhu, għalkemm “ma
għandhomx xogħol wieħed”(cf Rum 12:4). Biex
niġbru l-ħsieb s’issa, nistgħu ngħidu li l-ewwel
kapitlu tad-digriet (nri 2 u 3) jenfasiżża b’mod
qawwi l-aspett ontoloġiku ta’ l-eżistenza
saċerdotali, u għalhekk jenfasizza l-qawwa li
joffri s-sagrifiċċju. Għal darb’oħra ż-żewġ
elementi huma enfaziżżati fil-bidu ta’ nru 3 :
“Kull qassis il-kbir, meħud minn fost
il-bnedmin, hu mqiegħed għall-bnedmin f’dak li
jmiss lil- Alla, biex joffri għatjiet u
sagrifiċċji għad-dnubiet (cf Lhud 5:1), jgħixu
magħhom bħal ħuthom. “ F’kuntrast mal-Konċilju
ta’ Trentu, hemm enfasi ġdid fuq l-għaqda mgħixa
u t-triq komuni tal-Knisja kollha, li fiha hi
mdaħħla l-idea tradizzjonali tas-saċerdozju.
Iżjed u iżjed, mela, l-attenzjoni tagħna huma
miġbuda lejn il-bidu tat-tieni kapitlu, fejn
id-doveri konkreti tas-saċerdoti minnha mfissra,
bħalha ko-operaturi ta’ l-isqfijiet, li
jippriedkaw il-kelma t’Alla lil kulħadd (no. 4).
Din tidher li tafferma b’mod ċar il-primat
tal-Kelma, jew il-ministeru tal-predikazzjoni.
Allura tqum il-mistoqsija “X’inhi r-relazzjoni
bejn dawn iż-żewġ stqarrijiet : saċerdot “hu
ordnat . . . biex joffri doni u sagrifiċċji”, u
“l-ewwel dmir tiegħu” hu li jippriedka
l-Vanġelu” ( Evangelium . . . evandelizandi) ?
Bażi Kristoloġika.
Biex issib soluzzjoni għal din il-problema,
l-ewwel għandna nsaqsu lilna nfusna, x’ifisser
tevanġelizza ? Ċertament il-Konċilju seta’
rrifera għall-Vanġeli biex jistabilixxi l-primat
tal-predikazzjoni. Hawnhekk għandi f’moħħi
episodju qasir iżda sinifikanti mill-bidu ta’
Mark. Kulħadd kien qed ifittex lill-Mulej
għall-qawwiet mirakulużi tiegħu, iżda hu telaq
f’post imwarrab biex jitlob (Mk 1: 35-39); meta
kien magħfus minn “Xmun u sħabu”, il-Mulej
jgħid, “Ħa mmorru post ieħor, fl-irħula
tal-qrib, biex hemm ukoll inxandar; għax
għalhekk ġejt” ( Mk 1:38). Ġesu` jgħid l-iskop
tal-miġja tiegħu hu biex jippriedka s-Saltna
t’Alla. Għalhekk din għandha tkun il-prijorita`
li tiddefinixxi tal-ministeru tiegħu kollha :
huma joħorġu jxandru s-saltna, u din tfisser li
tagħmel lil Alla ħaj, qawwi u omnipreżenti jieħu
l-ewwel post f’ħajjitna. Issa, biex nifhmu sewwa
din il-prijorita`, nistgħu nakkwistaw żewġ ideat
oħra min din is-silta. L-ewwel, din
l-evanġeliżazzjoni għandha tmur id-f’id ma
daħħla fis-solitudni tat-talb personali ;
infatti, ġabra nterjuri bħal din tidher bħalha
prekondizzjoni meħtieġa għall-predikazzjoni.
It-tieni, il-predikazzjoni hija magħquda
mal-“ħruġ tax-xjaten” (Mk 1:39) : hija mhux biss
kwistjoni ta’ kliem iżda ta’ azzjoni effettiva.
U l-predikazzjoni ma’ sseħħx f’dinja mimlija
ferħ u dawl, iżda f’dinja ttiraniżżata
mix-xjaten, li fiha tidħol biex teħlisha.
Iżda rridu nagħmlu pass il-quddiem, lil hinn
mis-silta qasira iżda sinifikanti ta’ Mark, u
nagħtu ħarsa lejn il-Vanġelu kollu, biex nifhmu
sewwa l-prijoritajiet ta’ Gesu` stess. Hu
jippriedka s-saltna t’Alla, u jagħmel dan b’mod
speċjali bil-para-bboli iżda wkoll bis-sinjali,
li fihom il-preżenza tas-saltna titqarreb lejn
il-bnedmin. Il-kelma u s-sinjal huma
nseparabbli. Kulmeta s-sinjali jidhru biss
bħalha għeġubijiet mingħajr tifsira, Gesu` ma
jkomplix jagħmilhom. Iżda l-anqas iħalli li
l-evanġeliżżazjoni tiegħu tiftiehem bħalha ħaġa
ntelletwali biss, ħaġa ta’ diskussjoni waħedha.
Kliemu jitolbu deċiżjoni ; iġibu r-rejalta `.
F’dan is-sens, il-kelma tiegħu hi “nkarnata” :
ir-relazzjoni ta’ ħbiberija bejn il-kelma u
s-sinjal jesprimi struttura “sagramentali”.
Iżda rridu mmorru pass li ‘l hinn. Ġesu` ma
jwassalx għerf li hu ndipendenti mill-persuna
tiegħu, bħalma kien jagħmel kull mgħallem jew
wieħed li jirrkonta l-istejjer. Hu differenti
mir-rabbini u iżjed minnhom. Meta jiżvolġi
l-predikazzjo-ni tiegħu, isir iżjed ċar li
l-parabboli tiegħu jirreferu lejh innifsu, li
”s-saltna” u l-persuna tiegħu għandhom
joqogħdu flimkien, li s-saltna tiġi fil-persuna
tiegħu. Id-deċiżjoni li jitlob hija deċiżjoni
fuq kif wieħed qiegħed f’relazzjoni miegħu, bħal
meta Pietru jgħid “Inti l-Messija” (Mk 8:29).
Fl-aħħar mill-aħħar, il-messaġġ paskwali ta’
Ġesu` stess, id-destinazzjoni tiegħu ta’ mewt u
Qawmien. Dan nar-
awh, per eżempju, fil-parabbola tal-bdiewa
qattiela (Mk 12:1-11). Hawnhekk il-kelma u
r-rejalta` jidħlu f’xulxin b’mod ġdid :
il-parabbola tqajjem ir-rabja ta’ l-avversarji
tiegħu, li jagħmlu kulma tgħid il-parabbola.
Huma joqtlu lill-iben. Dan ifisser li
l–parabboli kienu jitilfu t-tifsira tagħhom li
kieku ma kienx għall-persuna ħajja ta’ l-Iben
magħmul bniedem, li “ħareġ għal dan” (Mk 1:38),
li “kien mibgħut” mill-Missier (Mk 12:6).
Il-parabboli kienu jkunu vojta mingħajr
konfirmazzjoni tal-Kelma tiegħu bis-Salib u
l-Qawmien. Issa nistgħu nifhmu li
l-predikazzjoni ta’ Ġesu` tista’ tissejjaħ
“sagramentali” f’sens iżjed profond minn dak li
stajna rajna qabel. Fiha nnifisha l-Kelma tiegħu
għandha r-rejalta` ta’ l-Inkarnazzjoni u
t-tema tas-salib u l-Qawmien. Hija “azzjoni /
kelma” f’dan is-sens profond, li tgħallem
il-knisja din id-dipendenza tal-predikazzjoni u
tal-Ewkaristija, flimkien mad-dipendenza
tal-predikazzjoni ma’ xhieda ħajja u awtentika.
Nagħmlu pass ‘l quddiem ieħor bil-viżjoni
paskwali li jippreżenta San Ġwann fil-Vanġelu
tiegħu. Pietru kien qal li Ġesu` hu l-Kristu.
Issa Ġwanni jżid li Ġesu` Kristu huwa l-Logos.
Huwa nnifsu l-kelma Eterna tal-Missier, li hu
m’Alla u li hu Alla (Ġw 1:1). Fih, din il-kelma
saret laħam u għammar fostna (Ġw 1:14).
Fil-predikazzjoni Nisranija, wieħed mhux qed
jittratta mal-kliem, iżda mal-Kelma. “Meta
nitkellmu mill-ministeru tal-kelma t’Alla,
nifhmu wkoll ir-relazzjon inter-Trinitarja. Iżda
fl-istess ħin, “ dan il-ministeru jipparteċipa
fil-funzjoni ta’ l-Inkarnazzjoni.” Bir-raġun ġie
ndikat li d-differenza fundamentali bejn
il-predikazzjoni ta’ Ġesu` u l-lezzjonijiet
tar-rabbini tikkonsisti preċiżament fil-fatt li
l-“Jien” ta’ Ġesu` - jiġifieri hu nnifsu – hu
fil-qalba tal-messaġġ tiegħu. Iżda rridu
niftakru wkoll li Ġesu` stess fehem li dak li
kien jikkaratteriżża kliemu b’mod speċjali kien
li ma’ kienx qed jitkellem “f’ismu” (cf Ġw 5:43
; 7:16). Il-“Jien” tiegħu huwa kompletament
miftuħ għall-“Int” tal-Missier ; ma’jibqax fih
innifsu iżda jdaħħalna fil-ħajja stess
tat-Trinita`. Dan ifisser li l-predikatur
Nisrani ma’ jitkellimx fuqu nnifsu, iżda jsir
il-leħen ta’ Kristu nnifsu, billi jħejji t-triq
għall-Logos u jwassal, permezz ta’ għaqda
mal-bniedem Ġesu`, għall-komunjoni ma’ Alla
l-ħaj.
Dan iġibna lura lejn id-Digriet tal-Vatikan II
fuq is-Saċerdozju. Hu jenfasiżża karatteristika
komuni għall-forom kollha tal-predikazzjoni.
Is-saċerdot qatt m’għandu jgħallem l-għerf
tiegħu stess. L-importanti hu l-Kelma t’Alla, li
ssejħilna għall-verita`
u l-qdusija (nru.4). B’San pawl bħalha mudell,
il-ministeru tal-Kelma jitlob li s-saċerdot
jinża’ lilu nnifsu profondament “ngħix imma mhux
aktar jien, imma jgħix fija Kristu.” (Gal 2:20)
Issa nixtieq infakkar episodju mill-jiem bikrija
tal-Opus Dei, li jiċċara dan il-punt. Mara
żagħżugħa kellha l-opportunita`
li tisma’ għall-ewwel darba diskors ta’ Fr.
Escriva, il-fundatur ta’ l-Opus Dei. Kellha
kurżita` kbira biex tisma’ predikatur famuż,
iżda wara li ħadet sehem f’quddiesa ċċelebrata
minnu, ma’ riditx tisma’ predikatur. Wara
rrakontat li min dak il-waqt, l-uniku nteress
tagħha kien li tiskopri l-Kelma u r-rieda
t’Alla.
Il-ministeru tal-Kelma titlob li s-saċerdot
jaqsam fil-kenosi ta’ Kristu, f’li “jikber u
jiċkien”. Ċertament il-fatt li s-saċerdot ma’
jitkellimx fuqu nnifsu, iżda jwassal messaġġ ta’
ħaddieħor, ma’ jfissirx li mhux involut
personalment, iżda preċizament il-kontra : hija
“l-għotja” fi Kristu li jieħu t-triq tal-misteru
ta’ l-Għid u jwassal għal vera sejba tagħna
nfusna u komunjoni ma’ dak li hu l-Kelma t’Alla
in persuna Din l-istruttura paskwali tal-“mhux
jien”, li tinbidel fil-“veru jien” wara kollox
turi, fl-analiżi aħħarija, li l-ministeru
tal-Kelma tmur li ‘l hinn mill-“funzjonijiet”
biex jippenetra l-esseri tas-saċerdot u
jippresuppuni li s-saċerdozju huwa sagrament.
(1)
Nikkonkludi billi ngħid li dan id-diskors jitfa’
dawl fuq il-fatt li l-ħajja u l-ħidma
tas-saċerdot, fil-fehma ta’ Joseph Ratzinger /
Papa Benedittu XVI, mhux talli huma
ntrinsikament f’għaqda bejntiethom, iżda li
l-wieħed iwassal għall-qdusija u l-effikaċja ta’
l-ieħor. F’dan nagħarfu l-kobor ta’ din is-sejħa
kemm għas-saċerdot innifsu kif ukoll
għall-Knisja kollha.
_____________
1.
Dan it-test huwa meħud mill-ktieb The
Essential Pope Benedict XVI, John F. Thornton /
Susan B. Varenne, Harper One publ 2007, pp. 305
-310.
|
