“TFAJTNI F’QIEGĦ
IL-ĦOFRA”
ITTRA APPOSTOLIKA
TAL-PAPA ĠWANNI PAWLU II
EGĦLUQ IL-ĦAMSIN SENA MILL-BIDU
TAT-TIENI GWERRA DINJIJA
27 ta’ Awwissu 1989
Lill-isqfijiet ħuti,
Lis-saċerdoti u lill-familji
reliġjużi,
Lill-ulied kollha tal-Knisja,
irġiel u nisa,
Lill-governanti,
Lill-bnedmin kollha ta’ rieda
tajba.
Is-siegħa tad-dlamijiet
1.
“Inti xħettni f’qiegħ il-ħofra,
fid-dlamjiet, f’qiegħ l-art”.
(Salm 88/87, 7). Kemm il-darba
din l-għanja ta’ niket kbir
ħarġet minn fomm eluf ta’ rġiel
u nisa li, mill-ewwel ta’
Settembru 1939 sa tmiem is-sajf
tas-sena 1945, ġew imġarrba minn
waħda mit-traġedji l-aktar
kiefra u inumani tal-grajja
tal-bniedem!
L-Ewropa, meta kienet għadha
xxukkjata b’dak li għamel
ir-Reich, bil- qawwa kollha ħa
jgħaqqad miegħu ‘l-Awstrija,
jaħtaf partijiet
miċ-Ċekoslovakkja, u jaħdem
l-Albanija, fl-ewwel jum ta’
Settembru tas-sena 1939, rat
l-invażjoni tal-Polonja
mill-punent mit-truppi
ġermaniżi, u sbatax-il ġurnata
wara, mill-lvant, mill-Armata
Ħamra. Il qerda tal-eżerċitu
polakk u l-martirju ta’ poplu
sħiħ kellhom ikunu biss il-bidu
ta’ kull ma kellhom iġarrbu
ħafna popli tal-Ewropa u,
imbagħad ukoll, ħafna popli oħra
fil-ħames kontinenti tad-dinja.
Sa mis-sena 1940, il-ġermaniżi
okkupaw in-Norveġja,
id-Danimarka, l-Olanda,
il-Belġju, u nofs Franza.
Fl-istess żmien ukoll, l-Unjoni
Sovjetika li kienet ġa ħadet
biċċa mill-Polonja, għaqdet
magħha l-Estonja, ‘il-Latvja u
‘l Litwanja, ħadet il-Bessarabja
mir-Rumanija u xi territorji
wkoll mill-Finlandja.
Imbagħad, bħal nar qerriedi li
jinxtered, ll-gwerra u
t-traġedji tal-bnedmin li
bil-fors iġġib magħha,
xterrdu malajr ‘l hemm
mill-Ewropa u ħakkmu d-dinja
kollha. Min-naħa,
il-Ġermanja u l-Italja wasslu
l-ġlied fil- Balkani u
fil-pajjiżi afrikani
tal-Mediterran, waqt li r-Reich
f’daqqa waħda beda invażjoni
tar-Russja. Fl-aħħarnett,
bil-ħerba ta’ Pearl Harbour,
il-Ġappun daħħal fil-ġwerra, bi
sħab ma’ l-Ingilterra, l-Istati
Uniti ta’ l-Amerika. Hekk
intemmet is-sena 1941.
Id-dinja kellha tistenna
sas-sena 1943 biex l-istorja
tal-gwerra tieħu rotta ġdida,
għaliex l-kontro-offensiva russa
biex teħles il-belt ta’
Stalingrad mill-morsa
tal-Ġermaniżi rnexxiet.
Il-qawwiet tal-alleati min-naħa
u s-suldati sovjetiċi min-naħa
l-oħra, bi glied mill-aktar
akkanit, li ħoloq tbatijiet
tal-biża għal eluf ta’ eluf ta’
ċittadini bla ebda difiża
għalihom, mill-Eġittu sa Moska,
irnexxilhom jirbħu l-Ġermanja.
Din fit-8 ta’ Mejju 1945, ċediet
bla ebda kondizzjoni.
Iżda l-gwerra kompliet sejra
fil-Paċifiku, Biex jiġi mħaffef
it-tmiem tagħha fil-bidu
tax-xahar ta’ Awissu ta’ dik
is-sena, intefgħu żewġ bombi
atomiċi fuq il-bliet ġappuniżi
ta’ Hiroshima u Nagasaki.
L-għada ta’ din il-ġrajja
tal-biża’, il-Ġappun ukoll ċeda.
Kien l-10 ta’ Awwissu 1945.
Ebda gwerra oħra ma stħoqqilha
tissejjaħ “dinjija”. Kienet
ukoll gwerra totali, għaliex
ma rridux ninsew li, barra
l-ġlied fuq l-art kien hemm
ukoll kullimkien ġlied fl-ajru u
ġlied fuq l-ibħra kollha
tad-dinja. Bliet sħaħ ġew
meqruda bla ħniena, u twerwru
l-popolazzjonijiet tagħhom u
ġarrbu niket kbir u miżerja
liema bħala. Ruma stess ġiet
mhedda, u kien il-Papa Piju XII
li ħeles din il-belt milli tkun
kamp ta’ battalji ħorox.
Din hi d-dehra tal-biża’
tal-ġrajjiet li qed infakkru
llum, ġrajjiet li wasslu
għall-mewt ta’ ħamsa u hamsin
miljun nies, li wasslu
għall-firda fost dawk li rebħu
l-gwerra, u għall-ħtieġa
tal-bini mill-ġdid tal-Ewropa.
Niftakru
2.
Ħamsin sena wara din it-tieni
gwerra dinjija, hu dmir tagħna
niftakru f’dawn il- ġrajjiet,
quddiem Alla, biex nagħtu ġieh
lil dawk li mietu, u nuru
s-sogħba tagħna ma’ dawk kollha
li ġew imġarrba f’qalbhom u
f’ġisimhom mill-kefrija ta’ din
il-gwerra, billi naħfru għal
kollox l-offiżi li saru.
Fil-ħerqa tiegħi għall-Knisja u
fit-tħassib tiegħi għall-ġid
tal-bnedmin kollha, ma stajtx
inħalli għaddejja din it-tifkira
mingħajr ma nistieden
lill-isqfijiet ħuti,
lis-saċerdoti, lill-insara
kollha u l-bnedmin kollha ta’
rieda tajba, ħa jaraw kif din
il-gwerra waslet biex iġġib
id-desolazzjoni kbira u tkasbir
u stmerrija sħiħa tal-bniedem.
Inħoss li hu dmir tiegħi nuri
x’tagħlim għandu dan l-imgħoddi
għalina, biex qatt aktar ma
jseħħu dawk il-kważi li jistgħu
jqabbdu mill-ġdid gwerra kiefra
bħal dik li qed infakkru.
Kulħadd jaf illum,
mill-esperjenza, li qsim
arbitrarju ta’ nazzjon jew
ieħor, iċ-ċaqliq bilfors ta’
popolazzjonijiet sħaħ,
it-tkattir bla rażan tal-armi
tal-gwerra, l-użu bla ebda
kontroll ta’ armi tal-gwerra
mill-aktar sofistikati ,
it-tkasbir tad-drittijiet
l-aktar fondamentali tal-persuni
u tan-nazzjonijiet, in-nuqqas
tal-ħarsien ta’ mġieba xierqa
fir-relazzjonijiet
internazzjonali, bħalma hi
l-imposizzjoni ta’ ideoloġiji
totalitarji, ma jistgħux ma
jwasslux għar-rovina tal-familja
tal-bnedmin.
Il-ħidma tas-Santa Sede
3.
Mill-bidu
tal-pontifikat tiegħu, fit-2 ta’
Marzu 1939, il-Papa Piju XII
qatt ma naqas jagħmel appelli
għall-paċi; kulħadd kien jaqbel
li kien hemm theddida kbira
ghaliha. Ftit ġranet qabel beda
l-ġlied, fl-24 ta’ Awissu 1929,
il-Papa kien tenna kliem ta’
twissija, kliem li għadu
jinstema’ sa llum: “Se ddoqq
siegħa tal-biża għall-familja
kollha tal-bnedmin... Il-periklu
hu fil-qrib, iżda għad hemm
żmien. Xejn ma hu mitluf
bil-paċi. Kollox jista’ jintilef
bi gwerra”.
Iżda ħadd ma ta każ tat-twissija
ta’ dan il-Papa kbir u t-tiġrib
seħħ. Is-Santa Sede, meta ma
rnexxiliex tagħti s-sehem tagħha
ħa tiġi evitata l-gwerra,
għamlet dak li setgħet biex
ma tinxteridx. Il-Papa, u
dawk kollha li kellu mseħbin
miegħu, ħadmu bla heda, sew fuq
livell diplomatiku u sew fuq
livell umanitarju, mingħajr ma
ħallew lil ħadd jiġbidhom favur
naħa jew l-oħra, fi gwerra li
ġabet kontra xulxin popli ta’
ideoloġiji differenti. F’din
il-ħidma, ħsiebhom kien ukoll li
ma jħarxux s-sitwazzjoni u
jipperikolaw il-qagħda ta’
popolazzjonijiet li kienu
għaddejjin minn provi kbar
ħafna. Nisimgħu x’qal il-Papa
Piju XII dwar dak li kien qed
jiġri fil-Polonja; qal dan
id-diskors: “Imissna
nikkundannaw bi kliem mill-aktar
aħrax ħwejjeġ bħal dawn, iżda
ħaġa waħda ġgiegħelna ma
nagħmlux dan għax nafu li jekk
nitkellmu, inħarxu aktar il-
qagħda ta’ dawn l-insejknin”.
Ftit xhur wara l-Konferenza ta’
Yalta (4-11 ta’ Frar 1945),
l-għaqda li ntemmet il-gwerra
fl-Ewropa, il-Papa Piju XII
fit-2 ta’ Ġunju 1945, f’diskors
lill-Kulleġġ tal-Kardinali, ma
naqasx li jaħseb fuq
il-ġejjieni tad-dinja u jitlob
biex jirbaħ is-sewwa:
in-nazzjonijiet, b’mod speċjali
n-nazzjonijiet mhux kbar, u
n-nazzkonijiet żgħar ukoll, qed
jitolbu li jkollhom rajhom
f’idejhom. Jistgħu jiġu
mwasslin biex fl-interess
tal-ġid ta’ kulħadd, jaċċettaw
bil-qalb kollha, rabtiet li
jġibu tibdil fid-drittijiet
tagħhom bħala nazzjonijiet
sovrani. Iżda wara li jkunu taw
sehemhom, u sehem kbir, ta’
sagrifiċċji, biex tinqered
sistema ta’ vjolenza brutali,
għandhom id-dritt kollu li ma
jaċċettawx l-imposizzjoni ta’
sistema politiku u kulturali li
l-kotra l-kbira
tal-popolazzjonijiet tagħhom ma
jriduhx... Fil-fond tal-kuxjenza
tagħhom il-popli kollha jħossu,
li l-mexxejja tagħhom jitilfu
kull ġieh jekk, imġenna
bil-ħsieb li l-forza dejjem
tirbaħ, ma jħallux jirbaħ
id-dritt u s-sewwa.”
Il-bniedem mistmerr u mkasbar
4.
Din “ir-rebħa ta’ dak li hu
dritt u sewwa” hija l-aqwa
garanzija għar-rispett
tal-persuna tal-bniedem. Issa,
aħna u naħsbu f’dawn is-sitt
snin tal-biża’, ma nistgħux ma
nitkexkxux bl-istmerrija u
t-tkasbir li ġarrbu l-bnedmin
f’dak iż-żmien.
Barra t-tiġrif materjali,
il-qerda tar-riżorsi tal-biedja
u tal-industrija fil-pajjiżi
mħarrbtin mill-ġlied u
mid-distruzzjonijiet, li waslu
għall-qerda nukleari ta’ żewġt
ibliet ġappuniżi, irridu nżidu
wkoll il-massagri li saru u
l-miżerja li xterdet ma’
kullimkien.
Fi ħsiebi għandi, b’mod
speċjali, x-xorti kiefra li
messet il-popolazzjonijiet li
jgħixu fil-pjanura l-kbira
tal-lvant tal-Ewropa. Jien stess
kont xhud ta’ din ix-xorti li
qanqlitni ħafna, xhud ma’ ġenb
l-isqof ta’ Krakow, Mons. Adam
Stefan Sapieha. Dak li
l-awtoritajiet okkupanti kienu
jippretendu jieħu bit-tkasbir u
b’mistmerrija kbira tal-bniedem,
kien qed jolqot b’mod l-aktar
brutali lil dawk li kienu
kontrihom u lil dawk ukoll li
kienu biss sospettati b’dan,
waqt li n-nisa, it-tfal u x-xjuħ
kienu jġarrbu kontinwament kull
xorta ta’ umiljazzjoni.
Lanqas ma għandha tintesa
t-traġedja taċ-ċaqliq bil-fors
ta’ popolazzjonijiet sħaħ,
mitluqin fit-triqat tal-Ewropa,
ifittxu kenn x’imkien, ifittxu
l-għajxien, esposti għal kull
xorta ta’ perikoli.
B’mod speċjali rridu nsemmu
l-priġunieri tal-gwerra, li,
isolati, mneżżgħin minn kollox,
u umiljati, wara li ġarrbu
l-kefrija tal-ġlied, kellhom
huma wkoll iħallsu prezz ieħor
għoli ħafna.
U fl-aħħarnett hu dmir ukoll li
nfakkru li l-gvernijiet li ġew
imposti minn dawk li okkupaw
il-pajjiżi tal-Ewropa tan-nofs u
tal-lvant daħħlu ħafna miżuri
ripressivi u taw għadd kbir ta’
kundanni għall-mewt biex jaħkmu
sewwa popolazzjonijiet li ma
riedux jaċċettaw l-okkupazzjoni
ta’ pajjiżhom.
Il-persekuzzjoni tal-Lhud
5.
Iżda fost il-ħafna miżuri ta’
stmerrija u ta’ tkasbir
tal-bniedem, hemm waħda li tibqa
dejjem ta’ diżunur kbir u ta’
mistħija għall-familja kollha
tal-bnedmin: il-kefrija,
imwettqa bi pjan maħsub sewwa,
kontra l-poplu Lhudi.
Is-“soluzzjoni finali
għall-problema tal-Lhud”,
maħsuba minn ideoloġija ta’
ġenn, wasslet biex il-Lhud
iġarrbu privazzjonijiet u
krudeltajiet li bilkemm tista’
timmaġinahom. Għall-ewwel
il-Lhud ġarrbu kull xorta ta’
moħqrija u diskriminazzjoni,
imbagħad ġew meqruda b’miljuni,
fil-kampijiet li twaqqfu
għall-qerda tagħhom.
Il-Lhud tal-Polonja, aktar
mill-Lhud l-oħra, għaddew minn
dan il-kalvarju: il-kefrija li
seħħet fl-assedju tal-getto ta’
Varsavja, u l-kampijiet ta’
konċentrament ta’ Auschwitz, ta’
Madjanek, u ta’ Treblinka, ebda
bniedem qatt ma wasal biex bla
ebda mod jimmaġinaha.
Irridu ngħidu wkoll li dan
il-ġenn wassal ukoll għall-qerda
ta’ ħafna gruppi oħra li l-ħtija
tagħhom kienet biss li ma kienux
bħal dawk li okkupawlhom
pajjiżhom, jew kienu irvellaw
kontrihom.
Fl-okkażjoni ta’ din it-tifkira
ta’ ġrajja tal-biża, nerġa’
nagħmel appell lill-bnedmin
kollha, biex jegħelbu
l-preġudizzji tagħhom u jeħduha
kontra kull sura ta’ razziżmu,
huma u jagħarfu li kull bniedem
għandu d-dinjita’ personali
tiegħu, li f’kull bniedem hemm
it-tajjeb, biex dejjem aktar
iħossu li huma parti
mill-familja tal-bnedmin li Alla
riedha u għaqqadha sa minn
dejjem.
Nixtieq hawn intenni bil-qawwa
kollha li l-ostilita’ u
l-mibegħda għall-Lhud huma għal
kollox kuntrarji għall-fehma
nisranija tad-dinjita’
tal-bniedem.
It-tiġrib tal-Knisja Kattolika
6.
Il-paganeżimu ġdid, u s-sistemi
marbutin miegħu, tħarrxu sewwa
kontra l-Lhud, iżda bl-istess
mod tħarxu wkoll kontra
l-Kristjaneżmu, li bit-tagħlim
tiegħu kien sawwar ruħ l-Ewropa.
Permezz tal-persekuzzjoni ta’
dak il-poplu li “ minnu, skond
il-ġisem, ħareġ Kristu” (ara
Rum. 9,5), l-Evanġelju li
jħabbar li l-ulied kollha ta’
Alla għandhom l-istess dinjita’,
ġie mżeblah.
Il-Papa ta’ qabli, Piju XI,
tkellem bħas-soltu b’mod l-aktar
ċar meta, fl-enċiklika, “Mit
brennender Sorge” qal: “Min
iqis ir-razza jew il-poplu jew
l-Istat, jew xi sura minn
l-istat bħala dawk li fihom
tinsab is-setgħa u l-elementi
l-oħra kollha fundamentali
tas-soċjeta tal-bniedem.... u
jarahom bħala regola suprema
ta’ kollox, tal-valuri reliġjużi
wkoll, u jagħmilhom allat għax
jagħtihom il-qima li tingħata
lill-idoli, ikun jaqleb ta’ taħt
fuq u jbiddel l-ordni li Alla
ħalaq u ried”.
Minn din il-pretensjoni ta’
l-ideoloġija nazzjonalsoċjalista
ma ħelsuhiex lanqas il-knejjes,
u b’mod speċjali l-Knisja
Kattolika, li, kemm qabel u kemm
matul il-gwerra, għaddiet
mill-passjoni tagħha. Xortiha
żgur ma kinitx aħjar f’dawk
il-pajjiżi fejn ġiet imposta
l-ideoloġija marxista
tal-materjaliżmu djalettiku.
Iżda għandna nroddu ħajr lil
Alla għal tant u tant xhieda,
magħrufin u mhux magħrufin, li
f’dawk iż-żminijiet ta’ tiġrib,
bil-kuraġġ kollu u bla biża’
stqarrew il-fidi tagħhom, għarfu
jopponu l-arbitrju ta’ min
jiċħad lil Alla u ma ċedewx
quddiem il-forza.
Totalitariżmu u reliġjon
7.
Dan għaliex, fl-aħħar
mill-aħħar, il-paganeżimu
nazista u d-domma marxista,
jaqblu fil-fatt li huma
ideoloġiji totalitarji, li
jfittxu li jkunu sura ta’
reliġjon flok ir-reliġjonijiet
l-oħra.
Qabel ħafna is-sena 1939, f’xi
oqsma tal-kultura tal-Ewropa,
bdiet tidher ix-xewqa li
jitwarrab Alla u d-dehra tiegħu
mix-xefaq tal-bniedem. Bdew
igħallmu dan lit-tfal, sa minn
ċkunithom.
L-esperjenza wrietna li
l-bniedem, imħolli fis-setgħa
biss tal-bniedem, midrub
fit-tamiet reliġjużi tiegħu,
malajr isir biss numru jew
oġġett, biss xi ħaġa li wieħed
igħodd. Min-naħa l-oħra, ebda
żmien fil-ġrajja tal-bniedem ma
kien meħlus għal kollox
mill-periklu li l-bniedem
jingħalaq fih innifsu, u mimli
bih innifsu jaħseb li ma għandu
bżonn ta’ ħadd. Dan il-periklu
fi żmiennna kiber daqskemm
il-qawwa ta’ l-armi u t-teknika
wasslu l-bniedem ta’ llum biex
jaħseb li hu waħdu hu s-sid
tan-natura u tal-istorja. Din hi
r-raġuni ta’
l-esaġerazzjonijiet li seħħu u
qed nikkundannaw.
Il-fond li fih niżlet ħamsin
sena ilu bl-isterrija ta’ Alla –
u għalhekk tal-bniedem ukoll –
iġiegħelna naraw x’qawwa għandu
“il-Prinċep ta’ din id-dinja”
(Ġw. 14, 30), li jista jqarraq
il-kuxjenza bil-gideb,
bl-istmerrija tal-bniedem,
bil-qima tal-qawwa u tas-setgħa.
Illum qed niftakru f’dan
kollu u qed naħsbu f’dawn
l-estremiżmi li fihom jista’
jasal il-bniedem meta jħalli ‘l
Alla u l-ħarsien ta’ kull liġi
morali traxxendentali.
Ir-rispett tad-drittijiet
tal-popli
8.
Dak li hu veru għall-bniedem hu
veru wkoll għall-popli. Meta
nfakkru l-ġrajjiet tas-sena
1939, inkunu nfakkru li l-aħħar
gwerra dinjija wasslet
għall-qerda kemm tad-drittijiet
tal-popli u kemm tad-drittijiet
tal-persuni. Dan fakkartu
l-bieraħ, meta kellimt
il-Konferenza Episkopali
Polakka.
Ma jistax ikun hemm paċi jekk
id-drittijiet tal-popli kollha
– speċjalment dawk li jistgħu
jintlaqtu malajr – ma jkunux
rispettati. Id-dritt
internazzjonali bħala pedament
għandu l-prinċipju li l-istati
kollha għandhom jkunu rispettati
l-istess, li kull poplu għandu
jiddeċiedi hu nnifsu l-ġejjieni
tiegħu u li l-popli kollha
jaħdmu flimkien b’mod ħieles
għall-ġid tal-familja kollha
tal-bnedmin.
Jeħtieġ li ma jerġax ikun hemm
dik il-qagħda li fiha sabet
ruħha l-Polonja fl-1939, meta
ġie imħarrbta u mfarrka kif
għoġobhom dawk li nvadewha bla
ebda skruplu ta’ xejn. Hawn ma
jistax ikun li ma naħsbux f’dawk
il-pajjiżi li għad ma kisbux
l-indipendenza sħiħa tagħhom, u
f’dawk il-pajjiżi li huma
mheddin li jitilfuha. Hawnhekk
f’dawn il-ġranet, hemm bżonn
insemmu l-każ tal-Libanu, fejn
qawwiet magħqudin flimkien, qed
ifittxu l-interessi proprji
tagħhom, u m’humiex jaħsbuha
darbtejn li qed jipperikolaw
l-istess eżistenza ta’ nazzion.
Ma ninsewx li l-Organizzazzjoni
tal-Ġnus Magħquda twaqqfet, wara
t-tieni gwerra dinjija, bħala
mezz ta’ djaloġu u ta’ paċi,
mibni fuq il-ħarsien
tal-prinċipju li l-popli kollha
għandhom l-istess drittijiet,
lkoll daqs xulxin.
Id-diżarm
9.
Waħda mill-kundizzjonijiet biex
il-bniedem “igħixu flimkien”
huwa d-diżarm.
It-tiġrib tal-biża’ li għaddew
minnu s-suldati u l-popolazzjoni
ċivili tul l-aħħar gwerra
dinjija, ma jistgħux ma
jġiegħelux ‘il dawk li huma
responsabbli f’kul nazzjon biex
jagħmlu kull ma jistgħu ħalli
bla telf ta’ żmien jaslu għall-proċessar
ta’kooperazzjoni, ta’ kontrol u
ta’ diżarm, b’mod li jwassal
biex ma jkunx hemm aktar ħsieb
li se tinqala’ xi gwerra. Min
sejjer illum jiġġustifika l-użu
ta’ armamenti ta’ gwerra
mill-aktar kiefra, li joqtlu
n-nies u jeqirdu kull ma għamlu,
biex ikun hemm soluzzjoni għal
xi problema bejn l-istati? Kif
kelli okkażjoni ngħid:
“Il-gwerra fiha nfisha hi haġa
bla raġuni... il-prinċipju
morali għal soluzzjoni paċifika
tal-konflitti hija t-triq
waħdanija li tixraq
lill-bniedem...”
Hu għalhekk li ma nistgħux ma
nieħdux pjaċir bin-negozjati li
qed isiru dwar diżarm nukleari u
konvenzjonali u dwar
projbizzjoni sħiħa tal-armi
kimiċi u ta armi oħra. Is-Santa
Sede kemm-il darba tenniet li
tqis bħala ħaġa meħtieġa li
n-nazzjonijiet kollha jaslu li
jkollhom għadd ta’ armamenti
mill-inqas li jista’ jkun skond
ma jkun meħtieġ għas-sikurezza u
d-difiża tagħhom.
Kull ma qed isir u qed jimliena
bit-tama jista’ jirnexxi biss
jekk ikun mwettaq u msieħeb
mar-rieda li tissaħħaħ ukoll
kooperazzjoni f’oqsma oħra, u
l-aktar fl’oqsma tal-ekonomija u
tal-kultura. L-aħħar laqgħa
tal-Konferenza għas-sikurezza u
l-kooperazzjoni fl-Ewropa, li
saret dan l-aħħar f’Pariġi dwar
“id-dimensjoni umana”, laqgħet
ix-xewqa li ntweriet minn
pajjiżi taż-żewġ naħat
tal-Ewropa, kullimkien
jerġa jitwaqqaf ir-reġim
tal-Istat tad-dritt. Din
is-sura ta’ Stat milli jidher,
hi l-aħjar garanzija
għad-drittijiet tal-persuna,
tad-dritt ukoll għall-liberta
reliġjuża: ir-rispett ta’ dan
id-dritt hu element ma hemmx
ieħor bħalu għall-paċi soċjali u
internazzjonali.
L-edukazzjoni taż-żgħażagħ
10.
Mgħallmin mill-isbalji u
t-triqat ħżiena li qabdu
fl-imgħoddi, in-nies tal-Ewropa
ta’ llum huma fid-dmir li jagħtu
liż-żgħażagħ sura ta’ ħajja u
ta’ kultura ispirata
mis-solidarjeta u l-istima għal
xulxin. F’dan,
il-Kristjaneżmu, sawwar hekk
fil-fond il-valuri spiritwali
tal-Ewropa, għandu jkun għajn ta
ispirazzjoni li ma tiġi nieqsa
qatt: it-tagħlim
tal-Kristjaneżmu dwar
il-persuna maħluqa xbieha ta’
Alla ma jistax ma jgħinx
l-iżvilupp ta’ umaneżimu
mġedded.
Fid-dibattitu soċjali, li ma
jistax ma isirx, dibattitu fejn
jiġu diskussi fehmiet differenti
tas-soċjeta’, l-adulti jridu
jagħtu eżempju ta’ rispett għal
xulxin billi jagħarfu dik
il-parti tal-verita’ li jkun
hemm fl-oħrajn.
F’kontinent fejn il-kuntrasti
m’humiex ftit, jeħtieġ li
n-nies, ir-razez u l-pajjiżi ta’
kultura, ta’ reliġjon u ta’
sistema soċjali differenti,
jitgħallmu kontinwament
mill-ġdid jaċċettaw lil
xulxin.
L-edukaturi u l-mass media f’dan
għandhom ħidma fondamentali.
Iżda kollna ngħidu li
l-edukazzjoni għar-rispett
tad-dinjita’ tal-persuna maħluqa
xbieha ta’ Alla ma tantx qed
iġibuha ‘l quddiem l-ispettakoli
ta’ vjolenza u ta’depravazzjoni
li jxandru l-mezzi kollha ta’
komunikazzjoni soċjali:
il-kuxjenzi taż-żgħażagħ li
għandhom qed jissawwru jinsabu
mħawwdin u s-sens morali
tal-adulti hu mdallam.
Il-moralita’ tal-ħajja pubblika
11.
Il-ħajja pubblika ma tistax
tibfatam mill-kriterji
tal-moralita’. Il-paċi nxtered
l-ewwelnett fil-qasam tal-valuri
umani li ċ-ċittadini u l-popli
jridu jgħixu u jgħaddu lil ta’
warajhom. Meta tiġi fix-xejn
il-moralita’ ta’ nazzjon, kollox
jista’ jiġri.
It-tifkira ħajja tal-imgħoddi
għandha twassal lin-nies ta’
żmienna biex joqogħdu attenti
għall-abbużi li jistgħu jsiru
bil-liberta’ li l-ġenerazzjoni
tagħna nkisbet b’tant
sagrifiċċji. Il-qagħda ta’ paċi
li qed ingawdu hi mibnija fuq
pedament dgħajjef ħafna, u
tista’ tiġi fix-xejn jekk
fil-kuxjenzi tan-nies terġa
tinbet il-mibegħda ta’ razza
għall-oħra, l-istmerrija
tal-barrani, it-twarrib
tal-morda u ix-xjuħ,
l-emarġinazzjoni tal-foqra u
l-użu tal-vjolenza minn
individwi jew minn gruppi.
Hu dmir iċ-ċittadini jagħarfu
jagħżlu fost oħrajn dawk
is-suġġerimenti politiċi li
jkunu ġejjin mir-raġuni u
ispirati minn valuri morali, u
huwa dmir l-istati jaraw kif
jiġu megħluba l-kawżi kollha li
jwasslu għall-eżasperazzjoni u
għall-insof-ferenza ta’ grupp
jew ieħor li jsib ruħu f’qabda
ta’ żvantaġġ fis-soċjeta.
Appell lill-Ewopa
12.
Lilkom, nies tal-Gvern u
responsabbli tan-nazzjonijiet,
ngħidilkom għal darb’oħra li
jien għal kollox konvint li
r-rispett ta’ Alla u r-rispett
tal-bniedem imorru pass pass
flimkien. Huma l-prinċipju
assolut li jwassal biex l-istati
u l-blokki politiċi jmorru ‘l
hemm mill-antagoniżmu ta’
bejniethom.
Ma nistgħux ninsew, b’mod
speċjali, l-Ewropa fejn bdiet
din il-gwerra ta’ biża’ u għal
sitt snin sħaħ għexet tassew
“passjoni” li rvinatha u
xerditilha demmha kollu. Sa
mis-sena 1945 rajna jsiru sforzi
ta’ min ifaħħarhom u li
kellna sehem fihom, sforzi li
wasslu biex illum jintemm
il-bini mill-ġid materjali u
spiritwali tal-Ewropa.
Il-bieraħ dan il-kontinent
wassal il-gwerra fid-dinja
kollha; illum hu dmiru “jibni
l-paċi”. Nittama li dan
il-messaġġ ta’ umaneżimu u ta’
liberazzjoni, li l-Ewropa wirtet
mill-istorja nisranija tagħha,
jagħti l-ħajja lill-ġnus ta’
l-Ewropa u jkompli jinxtered
mad-dinja kollha.
Iva, Ewropa, kulħadd qed iħares
lejk, int li dejjem għandek xi
ħaġa x’tgħid wara t-tiġrib ta’
dawk is-snin li ħarqu d-dinja:
iċ-ċivilta vera m’hijiex
il-forza imma hi l-frott
tar-rebħa fuqna nfusna, fuq
Is-setgħat tal-inġustizzja, ta
l-egoiżmu, u tal-mibegħda,
setgħat li jistgħu jaslu biex
iħassru d-dehra tal bniedem!
Kelmtejn lill-Kattoliċi
13.
Jiina u ntemm dan il-messaġġ
nixtieq ngħid b’mod speċjali
kelmtejn lir-ragħajja u l-insara
tal-Knisja Kattolika.
Għadna kemm fakkarna gwerra li
ġabet tant imwiet fid-dinja,
gwerra li kellha l-bidu tagħha
f’kontinent li għandu
tradizzjoni nisranija.
Din il-ħaġa ma tistax ma
ġġiegħelniex nagħmlu eżami
tal-kuxjenza dwar is-sura
tal-evangeliżżazzjoni
tal-Ewropa. It-tiġrif tal-valuri
nsara, li għenu l-iżbalji
tal-bieraħ, għandu jġiegħelna
noqogħdu attenti għal kif illum
l-Evangelju qed jiġi mħabbar u
kif qegħdin ngħixuh.
Għandna ngħidu li f’ħafna oqsma
tal-ħajja tiegħu l-bniedem ta’
llum jaħseb, igħix u jaħdem qisu
ma hemmx Alla. Hawnhekk għandna
l-istess perikolu tal-bieraħ:
il-bniedem mogħti lis-setgħa
tal-bniedem.
Waqt li l-Ewropa qed taħseb
tagħti lilha nfisha dehra ġdida,
waqt li qed ikun hemm żviluppi
posittivi f’ċerti pajjiżi ta’
l-Ewropa tan-nofs u tal-lvant, u
waqt dawk li huma responsabbli
tan-nazzjonijiet qegħdin jaħdmu
dejjem aktar bejniethom biex
isolvu l-ħafna problemi kbar
tal-bniedem, Alla qed isejjaħ
il-Knisja tiegħu biex tagħti
sehemha għall-miġja ta’ dinja
fejn il-bnedmin ikunu aktar aħwa
ta’ xulxin.
Flimkien mal-knejjes insara
l-oħra, minkejja n-nuqqas ta’
għaqda sħiħa bejnietna, nixtiequ
nerġgħu ngħidu lid-dinja ta’
llum, li l-bniedem hu tassew
bniedem, meta jagħraf li hu
ħolqien ta’ Alla; li l-bniedem
jagħraf id-dinjita’ tiegħu biss
meta jagħraf fih innifsu u
fl-oħrajn l-id ta’ Alla li ħalqu
xbieha tiegħu; li hu kbir
daqskemm jagħmel ħajtu tweġiba
għall-imħabba ta’ Alla u jkun
lest jaqdi ‘l ħutu.
Alla ma jaqtax qalbu
mill-bniedem. Insara ħuti,
lanqas aħna ma għandna naqtgħu
qalbna mill-bniedem, għaliex
nafu li l-bniedem hu dejjem aqwa
mill-iżbalji u l-ħtijiet tiegħu.
Aħna u niftakru fil-kliem li
darba tenna l-Mulej: “Henjin
dawk li jġibu l-paċi” (Mt. 5,9),
nixtiequ nistiednu l-bnedmin
kollha ħa jaħfru lil xulxin u
jkunu lesti jaqdu ‘l xulxin
f’ġieh dak li f’ġismu, qered
il-mibegħda ta’ bejniethom (ara
Ef. 2,16).
Nafda f’idejn Marija, is-Sultana
tal-paċi, il-familja kollha
tal-bnedmin, u nħalli
għall-interċessjoni tagħha ta’
Omm il-ġrajja li aħna stess qed
nagħmlu.
Biex id-dinja ma ġġarrabx aktar
id-disumanita’ u l-eħmil
tal-barbari, li ħarbtuha ħamsin
sena ilu, inħabbru, bla ma
negħjew qatt, lil Sidna Ġesu’
Kristu li permezz tiegħu ksibna
“l-ħbiberija ma’ Alla” (ara Rum.
5, 11) rahan tar-
rikonċiljazzjoni tal-bnedmin
kollha ma’ xulxin.
Mill-Vatikan, is-27 ta’ Awissu
1989, fil-ħdax-il sena
tal-Pontifikat
Ioannes Paulus pp II
|