IL-PAPA FRANĠISKU
UDJENZA ĠENERALI
L-Erbgħa 04 ta’
Marzu 2015
Għeżież ħuti, l-għodwa
t-tajba.
Il-katekeżi tal-lum u dik ta’ nhar
l-Erbgħa li ġej huma ddedikati lill-anzjani, li, fl-ambitu
tal-familja, huma n-nanniet, iz-zijiet. Il-lum ser nirriflettu fuq il-qagħda
attwali ta’ l-anzjani, bid-diffikultajiet kollha tagħha, u d-darba li
ġejja, jiġifieri nhar l-Erbgħa li ġej, b’mod iżjed
pożittiv, fuq il-vokazzjoni li tħaddan din l-età tal-ħajja.
Grazzi għall-progress tal-mediċina, il-ħajja
twalet: imma s-soċjetà ma “wessgħetx
qalbha” għall-ħajja!
L-għadd ta’ l-anzjani rdoppja, imma s-soċjetajiet tagħna ma
organizzawx ruħhom biżżejjed biex jagħmlulhom wisa’,
bir-rispett xieraq u l-attenzjoni konkreta għad-dgħufija u d-dinjità
tagħhom. Sakemm inkunu għadna
żgħar, inkunu ttentati ninjoraw ix-xjuħija, bħallikieku
kienet xi marda li rridu nżommuha mbiegħda minna; meta mbagħad
nixjieħu aħna, speċjalment jekk inkunu foqra, jekk inkunu morda u
waħidna, induqu aħna stess il-lakuni ta’ soċjetà programmata fuq
l-effiċjenza, li konsegwentement tinjora lill-anzjani. U l-anzjani huma għana, ma tistax
tinjorahom.
Benedittu XVI, huwa u jżur dar ta’ l-anzjani,
uża kliem ċar u profetiku, qal hekk: “Il-kwalità ta’ soċjetà, irrid
ngħid ta’ ċiviltà, tiġġudikaha anki minn kif huma ttrattati
l-anzjani u mill-post miżmum għalihom fil-ħajja komuni” (12 ta’
Novembru 2012). Hu minnu, l-attenzjoni
għall-anzjani tagħmel id-differenza f’ċiviltà. F’ċiviltà hemm attenzjoni
għall-anzjan? Hemm post
għall-anzjan? Din
iċ-ċiviltà tista’ timxi ’l quddiem jekk tagħraf tirrispetta
l-għerf u l-għaqal ta’ l-anzjani.
F’ċiviltà fejn m’hemmx post għall-anzjani jew dawn jiġu
skartati għax huma meqjusa problema, din is-soċjetà ġġorr
magħha l-marda tal-mewt.
Fil-Punent, l-istudjużi jippreżentaw
is-seklu li qegħdin fih bħala s-seklu
tax-xjuħija: l-ulied qed jonqsu, ix-xjuħ qed jiżdiedu. Dan in-nuqqas ta’ bilanċ iġibna
naħsbu, anzi, hu sfida kbira għas-soċjetà tal-lum. U minkejja dan, għandna kultura
tal-profitt li tkompli tinsisti li x-xjuħ jidhru bħala toqol,
piż inutli. Mhux biss m’humiex
produttivi, taħsibha din il-kultura, imma huma toqol: insomma, x’inhu
r-riżultat ta’ dan it-tip ta’ ħsieb?
Jiġu mormija. Kemm hi
ħaġa kerha tara l-anzjani jintremew, hi ħaġa tassew kerha,
dnub! Ħadd ma jindenja jgħid
dan b’mod miftuħ, imma hekk nagħmlu!
Hemm ċerta viltà f’dan il-vizzju
tal-kultura ta’ l-iskart. Imma
aħna issa drajna narmu n-nies. Donna
rridu nneħħu dak il-biża’ li dejjem jikber fina mid-dgħufija
u l-vulnerabbiltà; imma aħna u nagħmlu dan, spiċċajna
nżidu fl-anzjani l-weġgħa li ħadd m’għadu
jissaportihom u huma abbandunati.
Diġà fil-ministeru tiegħi fi Buenos Aires
missejt b’idejja din ir-realtà bil-problemi tagħha: “L-anzjani huma
abbandunati, u mhux biss fil-prekarjetà materjali. Huma abbandunati fin-nuqqas ta’ ħila
egoista li naċċettaw il-limiti tagħhom li fl-aħħar
mill-aħħar jirriflettu l-limiti tagħna, fl-għadd bla qies
ta’ diffikultajiet li l-lum ikollhom jegħlbu biex jistgħu jsaddu f’ċiviltà
li ma tħallihomx jieħdu sehem, jgħidu dak li jħossu, u
lanqas li jkunu punt ta’ riferiment, għax timxi skond il-mudell
konsumistiku ta’ ‘iż-żgħażagħ biss jistgħu jkunu
utli u jistgħu jgawdu’. Suppost
dawn l-anzjani għandhom ikunu, għas-soċjetà kollha, ir-riserva
ta’ l-għerf għall-poplu tagħna.
L-anzjani huma r-riserva ta’ l-għerf tal-poplu tagħna! Meta m’hemmx imħabba, kemm isir aktar faċli
għalina nraqqdu l-kuxjenza tagħna!” (Solo l’amore
ci può salvare, Città del Vaticano 2013, p. 83). U hekk qed
jiġri. Niftakar meta kont
inżur id-djar ta’ l-anzjani, kont nitkellem ma’ kull wieħed u
waħda minnhom, u ħafna drabi smajtha din: “Kif int? U t-tfal? – Tajjeb, tajjeb. – Kemm
għandek tfal? – Ħafna. – U jiġu jżuruk? – Iva, iva, dejjem,
iva, jiġu. – Meta ġew l-aħħar?”. Niftakar kien hemm anzjana li qaltli:
“Ħeqq, għall-Milied”. Konna
f’Awwissu! Tmien xhur bla żjara
minn uliedha, tmien xhur abbandunata!
Dan hu dnub mejjet, fhimtu? Darba
meta kont għadni żgħir, in-nanna rrakkuntatilna storja ta’ nannu
anzjan li kien iħammeġ huwa u jiekol għax ma setax iżomm
tajjeb f’idejh l-imgħarfa bil-minestra ma’ ħalqu. U ibnu, jew aħjar missier il-familja,
kien iddeċieda li jwarrbu mill-mejda komuni u għamillu mejda
ċkejkna fil-kċina, fejn ma jidhirx, biex joqgħod jiekol hemm
waħdu. U hekk ma kienx iwaqqgħalhom
wiċċhom l-art meta kienu jiġu għandhom il-ħbieb
għall-pranzu jew iċ-ċena.
Ftit tal-jiem wara, wasal id-dar u sab lil ibnu ż-żgħir
jilgħab bl-injam u l-martell u l-imsiemer, qed jagħmel xi
ħaġa, u qallu: “Hemm x’qed tagħmel? – Qed nagħmel mejda,
pa. – Mejda, għaliex? – Biex tkun lesta għal meta tixjieħ int,
biex int tkun tista’ tiekol fuqha”.
It-tfal għandhom kuxjenza iżjed minna!
Fit-tradizzjoni tal-Knisja hemm bagalja ta’ għerf li dejjem
żammet ħajja kultura ta’ qrubija
lejn l-anzjani, dispożizzjoni għall-akkumpanjament mimli
mħabba u solidali f’din l-aħħar fażi tal-ħajja. Din it-tradizzjoni għandha għeruqha
fl-Iskrittura Mqaddsa, kif, ngħidu aħna, juruna dawn
l-espressjonijiet mill-Ktieb ta’ Bin Sirak: “Tonqosx tagħti kas ta’ kliem ix-xjuħ, għax huma wkoll tgħallmu minn għand missirijiethom; minn għandhom titgħallem tkun bil-għaqal, u meta jenħtieġ, tkun tista’ tagħti tweġiba” (Sir 8:9).
Il-Knisja ma tistax u ma tridx taqa’
għall-mentalità ta’ nuqqas ta’ sabar, u wisq inqas ta’ indifferenza u ta’
disprezz, fil-konfront tax-xjuħija.
Jeħtieġ inqajmu mill-ġdid is-sens kollettiv ta’ gratitudni, ta’ apprezzament, ta’ ospitalità, li
lil min hu anzjan jagħmlu jħossu parti ħajja mill-komunità
tiegħu.
L-anzjani huma rġiel u nisa, missirijiet u
ommijiet li kienu diġà qabilna fl-istess triq tagħna, fl-istess dar
tagħna, fil-ġlieda tagħna ta’ kuljum għal ħajja
xierqa. Huma rġiel u nisa li minn
għandhom irċivejna ħafna.
L-anzjan m’hux xi aljen. L-anzjan
hu aħna: minn hawn u ftit taż-żmien ieħor, ħafna
żmien ieħor, hu x’inhu, inevitabbilment, anki jekk ma rridux
naħsbu fuq hekk. U jekk aħna
ma nitgħallmux nittrattaw tajjeb lill-anzjani, hekk jittrattaw lilna.
Kollha kemm aħna xi ftit dgħajfin,
ix-xjuħ. Xi wħud, imma, huma partikularment dgħajfa, ħafna
huma waħidhom, u milquta mill-mard.
Xi wħud jiddipendu minn kura indispensabbli u mill-attenzjoni ta’
l-oħrajn. Allura se nagħmlu
pass lura? Se nitilquhom għal
riħhom? Soċjetà li ma tafx tkun qrib ta’ dak li jkun, fejn il-gratwità u l-imħabba bla ħlas
– anki fost persuni li ma jafux lil xulxin – qed jisfaw fix-xejn, hi
soċjetà perversa. Il-Knisja, fidila
għall-Kelma ta’ Alla, ma tistax tippermetti din it-triq tan-niżla. Komunità Nisranija fejn il-qrubija u
l-gratwità m’għadhomx meqjusa indispensabbli, magħhom titlef ukoll
ruħha. Fejn m’hemmx ġieħ
għall-anzjani, m’hemmx futur għaż-żgħażagħ.
miġjub
mit-Taljan għall-Malti minn Francesco Pio Attard