Greg Burke:

Santità, grazzi! Grazzi tal-ħin li qed tagħtina, illejla, wara vjaġġ twil u intens, kultant xi ftit sħun u umdu, imma vjaġġ għani fejn int missejt il-qalb tan-nies, is-“santo Pueblo fiel de Dios”, b’messaġġ ta’ paċi u ta’ tama. Imma int affrontajt ukoll l-isfidi għall-Knisja fiċ-Ċilì, għall-Knisja fil-Perù u anki għaż-żewġ soċjetajiet, b’attenzjoni speċjali għad-dinjità umana, għall-popli indiġeni u għall-Amażonja. Grazzi tal-opportunità li tajtna li nsegwuk mill-qrib. U issa nfittxu li ninżlu iktar fil-fond ta’ xi temi mill-vjaġġ.

 

Il-Papa Franġisku:

Il-lejla t-tajba. Grazzi tal-ħidma tagħkom. Kien vjaġġ… ma nafx kif tgħidha bit-Taljan, imma bl-Ispanjol ngħidu “pasteurizado”, kif nagħmlu bil-ħalib: ngħadduh mill-kiesaħ għas-sħun, mis-sħun għall-kiesaħ, u aħna għaddejna min-Nofsinhar taċ-Ċilì, frisk, dak il-pajsaġġ mill-isbaħ, għad-deżert, għall-foresta ta’ Maldonado, imbagħad għal Trujillo, il-baħar, u mbagħad Lima: it-temperaturi u l-klimi kollha. U dan jegħjik. Grazzi ħafna. U issa ngħaddu għall-mistoqsijiet.

 

Greg Burke:

Għandna mistoqsijiet mill-Perù u miċ-Ċilì, biex nibdew. Għandna lil Armando Canchanya.

 

Il-Papa Franġisku:

Nibdew b’dawk li għandhom x’jaqsmu mal-vjaġġ, kollha, u meta nispiċċa dawn, jekk ikun fadal xi ħaġa fuq il-vjaġġ ngħidha jien, u mbagħad il-mistoqsijiet l-oħra, jekk ikun hemm.

 

Greg Burke:

Perfett. Armando Canchanya Alaya ta’ Rpp tal-Perù.

 

Armando Canchanya Alaya:

Santo Padre, quería agradecerle por habernos permitido acompañarlo en este viaje. Usted dijo en el vuelo de ida que no conocía bien el Perú y en estos días ha tenido la oportunidad de recorrer tres ciudades... Quería preguntarle por este viaje en el que la gente se ha volcado a verle, incluso ha llegado cariñosamente a decirle: “Panchito, no te vayas”… ¿Qué se lleva del viaje el Santo Padre, que se lleva del Perú?

 

Il-Papa Franġisku:

Me llevo la impresión de un pueblo creyente, un pueblo que pasa muchas dificultades, y las pasó históricamente, pero una fe que me impresiona. No solo la fe en Trujillo, donde la piedad popular es muy rica y muy fuerte, sino la fe de las calles. Ustedes vieron lo que eran las calles, y no solo en Lima, donde evidentemente se nota, también en Trujillo. También en Puerto Maldonado yo pensaba tener el acto en un lugar como este –y era una plaza llena–, y cuando iba de un lado para otro, las calles también. O sea, un pueblo que salió a expresar su alegría y su fe. Es verdad que ustedes tienen –como dije hoy al mediodía–, ustedes son una tierra “ensantada”, son el pueblo latinoamericano que tiene más santos. Y santos de alto nivel: Toribio, Rosa, Martín, Juan. Creo que la fe la tiene muy calada dentro. Yo me llevo de Perú una impresión de alegría, de fe, de esperanza, de volver a andar, y sobre todo… muchos chicos. O sea, volví a ver esa imagen que vi en Filipinas y vi en Colombia: los papás y las mamás, a mi paso, levantando los chicos, y eso dice futuro, eso dice esperanza, porque nadie trae hijos al mundo si no tiene esperanza. Lo único que les pido es que cuiden la riqueza, no solo las que tienen las iglesias y los museos -que las obras de artes son geniales–, no solo las de la historia de la santidad y de los sufrimientos que los han enriquecido mucho, sino esta riqueza de estos días que yo vi.

 

Giovanni Hinojosa Navarro minn “La Republica”:

Su Santidad, en el Perú la clase política ha defraudado el pueblo, con actos de corrupción e indultos negociados. Pero también lo han hecho algunos miembros de la Iglesia: basta ver a las víctimas del Sodalicio de Vida Cristiana esperando justicia. ¿Qué respuesta da usted a ambos casos?

 

Il-Papa Franġisku:

Bien, primero el problema de la corrupción. Yo no sabría responderte históricamente el progreso de la corrupción o históricamente en otros sectores del mundo. Yo sé que en algunos países de Europa hay mucha corrupción –algunos, no todos–. Sí, en Latinoamérica hay muchos focos de corrupción. Ahora está de moda hablar de Odebrecht, por ejemplo. Pero eso es un botón de muestra. El origen de la corrupción es…, yo diría que es el pecado original que te lleva... Yo escribí un librito una vez, muy pequeño, que se llama Pecado y corrupción; y el lema que saco de eso, de ese libro, es: “pecador sí, corrupto no”. Todos somos pecadores. Pero yo sé que todos nosotros, los que estamos acá, –también yo hago la voluntad de mi parte, y… pienso bien de ustedes que lo hacen–, cuando se encuentran en “off side”, en un pecado fuerte: “Bueno, ‘esto’ está mal, acá me porte mal con un amigo o robé, o hice ‘esto’ o me drogué”, y entonces me freno y trato de no hacerlo. Bueno, pero está el perdón de Dios sobre todo eso. Yo al pecado no le tengo miedo, le tengo miedo a la corrupción, porque la corrupción ya te va viciando el alma y el cuerpo; y un corrupto está tan seguro de sí mismo que no puede volver atrás. O sea, la corrupción es como esos pantanos chupadizos que vos pisás y querés salir, y das un paso y te vas más adentro, más adentro, más adentro, y te chupó. Es una ciénaga… Ese...,  sí es la destrucción de la persona humana. Yo no sé si toqué algo, ¿si querés preguntar algo más sobre la corrupción?, después paso al Sodalicio. Y claro, el político tiene mucho poder. También el empresario tiene mucho poder. Un empresario que le paga la mitad a sus obreros es un corrupto, y un ama de casa que está acostumbrada y cree que es lo más normal explotar a las mucamas, ya sea con el sueldo ya sea con el modo de tratar, es una corrupta, porque ya lo toma como normal. Una vez, recuerdo una conversación que tuve con una persona, un profesional. Y me decía cómo llevaba la cosa; joven, tendría treinta años. Y él me decía que trataba al personal doméstico de una manera nada noble, y mencionaba las cosas que hacía con el personal doméstico. Yo le dije: “Pero… usted no puede hacer eso. Eso es pecado”. “Padre –me dice–, no vamos a comparar esa gente conmigo, esa gente está para eso”. Y es lo que piensa el tratante sexual, el tratante de trabajo esclavo: los corruptos. ¿Y en la Iglesia, hay corrupción? Sí. Hay casos de corrupción en la Iglesia. En la historia de la Iglesia siempre los hubo. Siempre los hubo, porque hombres y mujeres de Iglesia entraron en el juego de la corrupción. Y esto me sirve de puente para lo del Sodalicio. El Sodalicio empezó con un caso de una persona que parecía muy…, con mucha virtud, murió e investigando se descubrió que tenía doble vida. Es el primer caso del Sodalicio, que yo conozco. Pero esto hace 20, 25 años atrás, y después una denuncia ya de abuso, no solo sexual, sino de abuso de manipulación de conciencia para con el fundador. El proceso del fundador entró en la Santa Sede, se le dio una condena, no se lo expulsó del Sodalicio sino que vive solo, y una persona lo atiende… Él se declara inocente de las pruebas que hubo en el juicio y apeló a la Signatura Apostólica, que es la Suprema Corte de Justicia del Vaticano. La causa está en apelación. Por los datos que tengo saldrá en menos de un mes. Lleva un año en el proceso. En menos de un mes saldrá. Pero, ¿qué sucedió ahora? Ese juicio fue gatillo para que otras víctimas de esa persona hicieran juicio civil y eclesiástico. Entonces, si la Signatura Apostólica pone fin a este juicio primero… –sea favor o en contra–, ya no tiene sentido, porque este hombre, ahora sí, hay cosas mucho más graves que dirá la justicia, pero son varios casos graves e intervino la justicia civil, lo cual en estos casos de abusos siempre es conveniente, porque es un derecho. Y creo, por lo que sé, pero no estoy muy al tanto, que la cosa es bastante desfavorable al fundador. Por otro lado, no era una situación personal solamente, había cosas ahí no del todo claras. Entonces, hace casi dos años yo mandé un Visitador al Sodalicio en la persona del Cardenal Tobin, Obispo de Newark. El cardenal Tobin hace la visita; descubre cosas que no entiende o que no están claras; nombra dos veedores económicos y este es el tercer abuso que también rozaba al fundador: el manejo económico. Y después de un estudio recomienda “comisariar” el Sodalicio. Llegó la carta de él hace cuatro semanas, se estudió el caso y hace dos semanas se nombró un comisario. Si hoy día el Sodalicio está “comisariado” por la Santa Sede es por todo esto. Un caso parecido –parecido diría en los nuevos procedimientos, no en las acusaciones– es el de los Legionarios y ya fue resuelto en su momento por el Papa Benedicto XVI, que en eso estuvo muy firme y muy fuerte. Benedicto no toleraba esas cosas. Y yo aprendí de él a no tolerarlas tampoco. No sé si te respondí. O sea, el estado jurídico hoy día del Sodalicio es “comisariamiento” y a la vez sigue la Visita Apostólica.

 

Juan Paulo Iglesias Mori, de la Tercera

Buenas noches Santo Padre, muchas gracias por esta oportunidad de platearle algunas preguntas sobre el viaje. Yo quería preguntarle a propósito de su primer mensaje en Chile que fue muy duro contra los abusos. Usted habló de “vergüenza”, habló de comprender el dolor de la víctimas, pero el ultimo día en las declaraciones que hizo sobre el obispo Barros hubo también una declaración en que finalmente trató de mentir o calumniar a las víctimas, ¿por qué cree más al testimonio del obispo Barros que al de las víctimas? ¿No se traiciona un poco la confianza hacia esas víctimas que usted mismo planteó en Chile?

 

Il-Papa Franġisku:

Comprendo la pregunta. Sobre Barros hice una declaración, no declaraciones: una. Yo hablé en Chile, y eso fue en Iquique, al final. Hablé en Chile dos veces sobre los abusos: con mucha fuerza delante del gobierno, que era hablar delante de la Patria, y en la catedral con los sacerdotes. El discurso que dije a los sacerdotes es lo que yo siento más profundamente respecto a este caso. Ustedes saben que empezó papa Benedicto con tolerancia cero, yo seguí con tolerancia cero, y después de casi cinco años de Pontificado no he firmado un pedido de gracia. Los Procesos son así: entran en la Congregación para la Doctrina de la Fe y la Congregación da la sentencia… En los casos de quite del estado clerical es definitiva la sentencia en primera instancia; la persona que es condenada tiene derecho a apelar. Hay un Tribunal de Apelación de segunda instancia. El Tribunal de Apelación sabe que si hay pruebas claras de abuso no hay lugar para la apelación; no se apela, lo que sí puede apelarse son los procedimientos: falla de procedimientos, irregularidades…, entonces ahí tiene que sentenciar o revisión de proceso, como en todo juzgado, ¿no es cierto? Si la segunda instancia confirma la primera solamente le queda una salida, a la persona, y es apelar al Papa como gracia. Yo, en cinco años, habré recibido –no sé el número– 20, 25 casos de gracia que se animaron a pedir. No firmé ninguno. Solamente en un caso, que no fue gracia ni nada, fue una discusión de sentencia jurídica, en mi primer año de pontificado, y me encontré con dos sentencias. Una muy seria que venía de la diócesis, y otra que dio la Doctrina de la Fe. La Doctrina de la Fe era la más dura, la que venía de la diócesis era muy seria, con mucha cautela y muy condicionada. O sea, con estas condiciones hay que esperar un tiempo y ver que…, o sea, no cerraba el caso. Como hay que hacer en buena jurisprudencia, siempre a favor del reo, opté por la más leve, con las condiciones. A los dos años se evaluaron que las condiciones no las cumplió y entonces dejé funcionar la otra. Es el único caso que dudé, pero porque eran dos sentencias y había un principio jurídico, in dubio pro reo, ¿no? Y entonces opté por eso. Esa es mi postura. Ahora el caso del obispo Barros. Es un caso que lo hice estudiar, lo hice investigar, lo hice trabajar mucho, y realmente no hay evidencias –uso la palabra evidencia, porque después voy a hablar de la pruebas–, no hay evidencias de culpabilidad, más bien parece que no se van a encontrar porque hay una coherencia en otro sentido. Entonces, en base a ese no haber evidencias es que yo espero alguna evidencia para cambiar de postura, sino aplico el principio jurídico básico en todo tribunal: nemo malus nisi probetur, ninguno es malo a no ser que se pruebe. Y ahí está la palabra “prueba”, que creo que es la que me jugó a mí la mala pasada.

 

[Estoy hablando en castellano – skużani, ma kontx intbaħt…]

 

Estaba entrando y una periodista de Iquique me pregunta: “Nosotros en Chile tenemos el gran problema del obispo Barros, ¿qué piensa usted?”. Creo que las palabras que dije fueron estas: –Primero pensé: “¿Respondo o no respondo?”. Dije, sí. ¿Por qué razón? Porque Barros había sido obispo de Iquique y una feligresa de él me lo preguntaba. Tiene derecho a una respuesta. Y dije: “el día que tenga una prueba voy a hablar”. Creo que dije “no tengo pruebas”, creo, pero no me acuerdo. Pero está registrado, lo puedes encontrar.

 

[It-tweġiba kienet…].

 

Yo hablaría de evidencias y claro, yo sé que hay mucha gente abusada que no puede traer una prueba, no la tiene. Y que no puede. O a veces la tiene, pero tiene vergüenza que lo tapa y sufre en silencio. El drama de los abusados es tremendo… es tremendo… A mí me tocó atender hace dos meses una mujer abusada hace cuarenta años –¡cuarenta!–. Casada, con tres hijos. Esa mujer no recibía la comunión desde esa época, porque en la mano del cura veía la mano del abusador. No podía acercarse. Y era creyente, era católica. No podía…

 

[skużawni jekk qed inkompli bl-Ispanjol…].

 

Así que la palabra prueba no era la mejor para acercarme a un corazón dolorido; yo diría, evidencias… En el caso de Barros se estudió, se reestudió, y no hay evidencias, y eso es lo que quise decir: no tengo evidencias para condenar. Y ahí, si yo condenara sin evidencias o sin certeza moral cometería –yo – un delito de mal juez. Pero hay otra cosa más que quiero decir ¿Vos entendés el italiano?

 

Ħa nispjega bit-Taljan. Wieħed minnkom resaq lejja u qalli: “Rajtha l-ittra li ħarġet?”, u wrieni ittra li kont ktibt xi snin ilu, meta bdiet il-problema ta’ Barros. Dik l-ittra rrid nispjegaha, għax hi wkoll ittra favur il-prudenza li biha mxejna fil-problema ta’ Barros. Dik l-ittra mhix ir-rakkont ta’ fatt puntwali; dik l-ittra hi r-rakkont ta’ ftit jew wisq għaxar/tnax-il xahar. Meta faqqa’ l-iskandlu ta’ Karadima, li kollha nafu x’kien l-iskandlu tiegħu, bdejna naraw kemm saċerdoti li kienu ġew iffurmati minn Karadima kienu ġew abbużati jew abbużaw. Fiċ-Ċilì hemm erba’ isqfijiet li Karadima kien bagħat is-seminarju. Xi ħadd mill-Konferenza Episkopali ssuġġerixxa li dawn l-isqfijiet – tlieta, għax ir-raba’ wieħed kien marid ħafna u ma kellu l-ebda inkarigu djoċesan, imma tlieta kellhom kariga djoċesana – jekk kienx ikun aħjar kieku dawn l-isqfijiet jirriżenjaw, joffru r-riżenja tagħhom, jieħdu sena sabbatika u mbagħad, meta tgħaddi t-tempesta, biex jevitaw l-akkużi… għax huma isqfijiet bravi, isqfijiet tajbin. Bħal Barros: Barros dak iż-żmien diġà kellu għoxrin sena ta’ episkopat. Kien wasal biex itemm l-ordinarjat militari, għax hu l-ewwel kien Awżiljarju f’Valparaíso, imbagħad Isqof ta’ Iquique, u mbagħad ordinarju militari għal kważi għaxar snin. Qaluli: “Nitolbuh jirriżenja, forsi nispjegawlu…”; u hu offra r-riżenja tiegħu bil-qalb. Ġie Ruma, u jien għidt: “Le. Ma nilagħbux hekk. Għax dan ifisser li nkunu qed nammettu l-ħtija minn qabel. F’kull każ, hemm min hu ħati, issir l-indaġni”. U ma lqajtx ir-riżenja tiegħu. Dawn huma l-għaxar xhur ta’ dik l-ittra. Imbagħad, meta ġie nnominat [f’Osorno], ħareġ dan il-moviment kollu ta’ protesta, u hu offrieli r-riżenja tiegħu għat-tieni darba. Għidtlu: “Le, int mur”. Tkellimt miegħu fit-tul, oħrajn tkellmu miegħu fit-tul: “Int mur”. U intom tafu x’ġara hemm dakinhar li ħa l-pussess u dan kollu. Kompliet l-indaġni fuq Barros: ma ħarġu l-ebda evidenzi. Għalhekk… dan hu dak li ridt ngħid jien. Ma nistax nikkundannah, għax m’għandix provi; imma anki jien konvint li hu innoċenti.

 

Ngħaddi għat-tielet punt – dak tal-ittra spjegajtu ċar, kif ġraw l-affarijiet – ngħaddi għat-tielet punt: xi jħossu l-abbużati. Fuq dan irrid nitlob maħfra, għax il-kelma “prova” weġġgħet, weġġgħet lil tant abbużati. “Aħ, jien irrid immur infittex iċ-ċertifika ta’ dan, jew nagħmel hekk…?”. Le. Hi kelma tat-traduzzjoni tal-prinċipju legali u weġġgħet, u nitlobhom jaħfruli jekk weġġajthom bla ma ridt, imma hi ġerħa li ħloqt bla ma ridt. U għal dan jisgħobbija ħafna, għax jien nilqagħhom, u fiċ-Ċilì ltqajt ma’ tnejn minnhom, magħrufa; u kien hemm oħrajn iżjed fil-moħbi. Fil-Perù, le. Imma f’kull vjaġġ dejjem ikun hemm xi possibbiltà. Ġew ippubblikati dawk ta’ Philadelphia, l-oħrajn… tnejn, tlieta saru pubbliċi; każi oħra ma sarux… Naf kemm ibatu. Li jisimgħu lill-Papa jgħidilhom f’wiċċhom: “Ġibuli ittra bil-provi”, hi daqqa ta’ ħarta. U issa jiena qed nintebaħ li l-espressjoni tiegħi ma kinitx sabiħa, għax ma ħsibthiex din. U nifhem – kif jgħid l-Appostlu Pietru f’waħda mill-Ittri tiegħu – il-ħuġġieġa li tkebbset. Dan hu li nista’ ngħidlek b’sinċerità. Barros hemm sa jibqa’ jekk ma nsibx fuqiex nikkundannah. Jien ma nistax nikkundannah jekk m’għandix – mhux ħa ngħid provi – jekk m’għandix evidenza. U hemm ħafna modi kif wieħed jasal għal evidenza. Ċara? Tajjeb ħafna.

 

Qed jgħiduli li wara t-turbolenza ta’ Barros u tas-Sodalizju, għandna waħda iktar meterjoloġika. Jien ħa nibqa’ hawn. Jekk ma ssibux diffikultà, nibqgħu għaddejjin bla ma nħarsu lejn xulxin, bilqiegħda, biex ma nitilfux żmien: għax imbagħad jiġi ħin l-ikel u jkollna naqtgħu l-konferenza stampa. Jgħidu li l-anġli m’għandhomx dahar: ħa naraw… Nibqa’ bilwieqfa jekk ma jitħarrikx; jekk jitħarrek, inkompli minn bilqiegħda.

 

Greg Burke:

Nibqgħu ċ-Ċilì ma’ Matilde Burgos tas-Cnn/Ċilì.

 

Matilde Burgos:

Muchísimas gracias Santidad por este viaje a nuestro país, vi que usted quiere que quede muy claro el caso de Barros, por eso, antes de mi pregunta, quiero especificar algo: ¿Por qué para usted el testimonio de la víctimas no es una evidencia? ¿Por qué no les cree? Y la segunda es: ¿A qué atribuye usted que se considere su visita a Chile como un fracaso de fieles y un fracaso de que la Iglesia queda más dividida?

 

Il-Papa Franġisku:

El testimonio de las víctimas siempre es una evidencia. Siempre. En el caso de Barros no las hay: no hay evidencias. Empezó quizás con esa mala decisión de la renuncia y se lo empezó a acusar. Pero de abuso, no hay evidencias.

 

Matilde Burgos:

De encubrir abusos…

 

Il-Papa Franġisku:

Sí, sí, de encubrir, es un abuso también. O sea, encubrir abuso es un abuso. No hay evidencia. Por eso, lo mejor es que el que cree que es así, a portar las evidencias rápido. Si creen que es así honestamente. Yo en este momento no creo que sea así, porque no la hay, pero tengo el corazón abierto a recibirlas. Y lo otro, de Chile, es un cuento chino. Yo de Chile me vine contento. Yo no esperaba tanta gente en la calle, y eso -no pagamos la entrada, ¿eh? Esa gente no fue pagada ni llevada en colectivo, la espontaneidad de la expresión chilena fue muy fuerte; incluso en Iquique que yo pensé que iba a ser una cosa muy poquita porque Iquique es desierto. Ustedes vieron lo que fue de gente, ¿no? En el sur lo mismo. Y las calles de Santiago hablaban por sí mismas. En eso yo creo que la responsabilidad del informador es ir a los hechos concretos. ¿Y que el pueblo dividido? No sé de dónde sale. Eso es la primera vez que lo oigo. Quizás este caso de Barros es el que lo ha creado, pero ubicándolo en su realidad puede ser por eso. Pero a mí la impresión que me dio es que lo de Chile fue muy grade y gratificante, y muy fuerte. Yo después quisiera volver sobre… –al menos un momento–, de los que más me conmovió de Chile, pero eso antes de pasar a otros temas si tenemos tiempo.

 

Greg Burke:

Ngħaddu għall-grupp Taljan, Andrea Tornielli.

 

Andrea Tornielli, La Stampa:

Iva, Santità, jien xtaqt nitkellem fuq dan li int għidt fil-jum li qattajt l-Amażonja, għax f’dak id-diskors kien hemm ukoll element, jekk irridu ngħidu hekk, ġdid, jiġifieri, mhux biss it-theddida li jirrappreżentaw il-gruppi ekonomiċi kbar, imma anki t-theddida – anzi, int tkellimt dwar “perverżjoni” – ta’ ċerta politika ambjentalista li tispiċċa tifga l-ħajja tal-persuni. Mela hemm ambjentaliżmu li hu kontra l-bniedem?

 

Il-Papa Franġisku:

Iva. F’dik iż-żona…, bħalissa ma nistax infissru sew, imma dak li jipproteġu l-foresta biex isalvaw xi tribujiet li mbagħad baqgħu barra u l-foresta spiċċat ġiet sfruttata mod ieħor. Imma l-fatt l-iżjed konkret ta’ dan il-każ qiegħed fl-istatistiċi taż-żona. Naħseb hemmhekk żgur se ssib tagħrif preċiż. Hu fenomenu li biex inħarsu l-ambjent nispiċċaw niżolaw: baqgħu iżolati minn progress reali; fenomenu li seħħ hemm, f’dik iż-żona, u fl-informazzjoni li bagħtu għall-preparazzjoni ta’ dan il-vjaġġ, jiena studjajtu dan. Grazzi.

 

Greg Burke:

U issa Aura Miguel, minn Rádio Renascença.

 

Aura Vistas Miguel, Radio Renascença:

Santità, il-mistoqsija tiegħi hija dwar it-tieġ fuq l-ajruplan. Minn issa ’l quddiem, x’se tgħidilhom lill-kappillani, lill-isqfijiet, meta l-għarajjes jiġu biex jiżżewġu Alla biss jaf fejn, fuq xi bajja, f’xi park, fuq vapur, fuq l-ajruplan… X’tgħidilhom?

 

Il-Papa Franġisku:

Imma int immaġina ftit: tiġijiet fuq cruise liners… Dan ikun… Xi ħadd minnkom qalli li jien miġnun biex nagħmel dawn l-affarijiet. Il-ħaġa sempliċi kienet. Is-sinjur, ir-raġel, kien fuq it-titjira ta’ qabel, hi ma kinitx hawn. U tkellimt miegħu… Wara, intbaħt li kien “għarbilni”: tkellem fuq il-ħajja, fuq x’kont naħseb jien dwar il-ħajja, fuq il-ħajja tal-familja, tkellem…, għamilna parlata tajba. Imbagħad, l-għada, kienu hemm it-tnejn li huma, u meta ħadna r-ritratti, qaluli hekk: “Aħna konna ħa niżżewġu fi knisja, diġà żżewwiġna bir-rit ċivili, imma lejliet – jidher li kienu minn xi belt ċkejkna – il-knisja ġġarrfet f’terremot u t-tieġ bqajna ma għamilniehx”. Dan ġara għaxar snin ilu, tmienja forsi: fl-2010 kien hemm it-terremot, tmien snin ilu mela. “Iva, nagħmluh għada, pitgħada… Hekk sejra l-ħajja, imbagħad tiġi tifla, imbagħad tifla oħra… Imma dejjem żammejna dan fil-qalb tagħna: aħna m’aħniex miżżewġin”. Jien għamiltilhom xi mistoqsijiet, u t-tweġibiet kienu ċari: “Għal ħajjitna kollha…” – “U kif tafuh dan? Tiftakruh daqshekk il-katekiżmu…” – “Le, aħna għamilna l-korsijiet ta’ qabel iż-żwieġ għal dak iż-żmien”. Kienu ppreparati. Lill-kappillani għidilhom li dawn kienu ppreparati, u jiena ġġudikajt li kienu ppreparati. Huma talbuni: is-sagramenti huma għall-persuni umani. Il-kundizzjonijiet kollha kienu ċari. U għaliex ma nagħmlux illum dak li jista’ jsir illum, flok inħalluh għal għada, għada li forsi ma kienx sa jitwal għal għaxar, tmien snin? Din hi t-tweġiba. Stajt nara li kienu ppreparati, li kienu jafu x’qed jagħmlu. Kemm hu u kemm hi ppreparaw ruħhom quddiem il-Mulej, bis-sagrament tal-Penitenza, u mbagħad żewwiġthom. U meta waslu hawn kollox kien spiċċa… Qaluli li kienu qalu lil xi wieħed minnkom: “Ħa mmorru għand il-Papa biex nitolbuh iżewwiġna”, ma nafx dan hux minnu jew le li kellhom din il-fehma. Hekk ġrat il-biċċa. Imma nistgħu inserrħulhom rashom lill-kappillani li l-Papa għamlilhom il-mistoqsijiet kollha; u mbagħad meta qaluli li kienu għamlu l-kors… Imma kellhom għarfien ta’ dak li kienu qed jagħmlu, kienu konxji li kienu f’sitwazzjoni irregolari. Grazzi.

 

Greg Burke:

Santità, għamilna kważi siegħa, imma ma nafx nistgħux nagħmlu xi mistoqsija jew tnejn oħra…

 

Il-Papa Franġisku:

Iva, dwar il-vjaġġ.

 

Greg Burke:

Iva, dwar il-vjaġġ. Nicole Winfield, Associated Press.

 

Il-Papa Franġisku:

Iva, għax fuq il-Perù [ma ntqal] kważi xejn…

 

Nicole Winfield:

Aħ, le: fuq iċ-Ċilì għadna…

 

Il-Papa Franġisku:

Tajjeb…

 

Nicole Winfield, Associated Press:

Santità, ilbieraħ il-Kardinal O’Malley għamel dikjarazzjoni fuq dawn il-kummenti dwar l-Isqof Barros, u qal li “kliem bħal dan kien għajn ta’ wġigħ il-qalb għall-vittmi tal-abbuż, u l-effett ikun li jħossuhom iżjed abbandunati u skreditati”. Int għidtilna li ma kontx qed tħossok sew… Nimmaġina, u nistaqsi, jekk kinux proprju l-kelmiet tal-Kardinal O’Malley li ġagħluk tifhem dan l-uġigħ ta’ qalb? U mbagħad, mistoqsija marbuta ma’ dan. Il-kummissjoni għall-ħarsien tal-minuri, immexxija mill-Kardinal O’Malley: kien hemm l-iskadenza tax-xahar l-ieħor għall-ewwel membri. Hemm min qed jara din l-iskadenza u jistaqsi jekk dan hux sinjal li l-protezzjoni tal-minuri mhix prijorità…

 

Il-Papa Franġisku:

Fhimtek, fhimtek. Il-Kardinal O’Malley… Jiena rajtha d-dikjarazzjoni tal-Kardinal O’Malley, qal ukoll: “Il-Papa dejjem iddefenda [l-vittmi]…, il-Papa għandu atteġġjament ta’ xejn tolleranza…”. B’din l-espressjoni xejn feliċi, [seħħ] dak li int għidt, u dan ġagħalni naħseb [fl-effett tal-] kelma “prova”… Kalunnja: iva, wieħed li jwebbes rasu u jkompli jgħid l-istess ħaġa bla ma għandu evidenza, li int għamilt hekk, li dan għamel hekk, din hi kalunnja. Jekk jien ngħidlek: “Int sraqt” – “Le, jien ma sraqtx…” – “Int sraqt, sraqt…”, qed nikkalunnjak, għax m’għandix x’nuri.

 

[xi ħadd jintervieni]

Imma jien ma smajt m’għand l-ebda vittma ta’ Barros…

 

[xi ħadd jintervieni]

Ma ġewx, ma taw l-ebda evidenza għal dan il-ġudizzju. Hi ftit vaga din, hi ħaġa li ma tistax torbot fuqha. Int, bir-rieda tajba kollha, qed tgħidli li hemm il-vittmi, imma jien ma rajthomx għax ma ppreżentawx ruħhom. Hu minnu li Barros kien mill-grupp ta’ żgħażagħ ta’ hemm, Barros daħal fis-seminarju ma nafx meta, imma llum ilu xi 24 jew 23 sena isqof, dakinhar seta’ kellu ħmistax-il sena ta’ saċerdozju… Ilu ħafna, daħal żgħir ħafna. Hu qal li ma ra xejn. Kien minn dak il-grupp, imma mbagħad mar fi triq oħra. F’dan irridu nkunu ċari: wieħed li jakkuża bla ma jkollu x’juri, u jkompli jwebbes rasu, din tkun kalunnja. Imma jekk tiġi persuna u turini l-evidenza, jien inkun l-ewwel wieħed li nismagħha. Irridu nkunu ġusti f’dan, ġusti ħafna. Jiena ħsibt f’dak li qal il-Kardinal O’Malley, nirringrazzjah tad-dikjarazzjoni għax kienet ġusta ħafna, qal dak kollu li jien għamilt u nagħmel u li qed tagħmel il-Knisja, u mbagħad semma l-uġigħ tal-vittmi, mhux ta’ dan il-każ, imma b’mod ġenerali. Għax, kif għidt fil-bidu, hemm tant vittmi li mhumiex kapaċi, minħabba l-mistħija, jew xi ħaġa oħra, li jġibu dokument, xhieda… Dak hu. U t-tieni mistoqsija li għamiltli kienet…?

 

Greg Burke:

Il-kummissjoni…

 

Il-Papa Franġisku:

Il-kummissjoni. Il-kummissjoni, iva, kienet imwaqqfa għal tliet snin, naħseb. Issa waslet l-iskadenza; ġiet studjata l-kummissjoni l-ġdida u huma, l-istess kummissjoni, iddeċidew li jġeddu l-mandat għal parti minnhom u għal oħra jinnominaw [membri] ġodda. It-Tlieta ta’ qabel tlaqt waslet – qabel tlaqt għal dan il-vjaġġ – waslet il-lista tal-kummissjoni defenittiva u issa ssegwi l-iter normali tal-Kurja. Kien hemm xi osservazzjonijiet fuq xi ħadd li għadhom iridu jiġu ċċarati, għax għall-ġodda, il-persuni ġodda, wieħed irid jistudja l-curriculum, x’għamel u m’għamilx… Kien hemm żewġ osservazzjonijiet li għadhom iridu jiġu ċċarati… Imma fuq dan il-Kardinal O’Malley ħadem tajjeb, ħadem kif għandha tkun il-kummissjoni… Le, jekk jogħġbok, taħsibx li… It-tempi huma t-tempi normali ta’ nomina bħal din…

 

Greg Burke:

Santità, ħa nagħmlu mistoqsija tal-aħħar. Jekk hi fuq il-vjaġġ…

 

Catherine Marciano, AFP:

Santità, wieħed mill-għanijiet tal-Knisja hu li tiġġieled il-faqar. Iċ-Ċilì f’għoxrin sena baxxa l-livell ta’ faqar minn 40% għal 11%. Skont int, hu r-riżultat ta’ politika liberali, hemm il-liberaliżmu skont int? U mistoqsija oħra żgħira dwar il-Kardinal Maradiaga… X’jidhirlek fuq l-aħbar tal-flus li ħarġet dwaru?

 

Il-Papa Franġisku:

Fuq il-Kardinal Maradiaga, mhix dwar il-vjaġġ, imma ħa nwieġeb. Hu għamel dikjarazzjoni ffilmjata, hemm vidjo, u jien ngħid dak li qal hu.

 

Dwar il-liberaliżmu, jien ngħid li rridu nistudjaw tajjeb il-każi ta’ politika liberali. Hemm pajjiżi oħra fl-Amerika Latina b’politika liberali li wasslet lill-pajjiż għal faqar ikbar. Hemm tassew ma nafx kif inwieġeb, għax m’iniex tekniku dwar dan, imma, b’mod ġenerali, politika liberali li ma tinvolvix lill-poplu kollu hi selettiva u tgħaffeġ ’l isfel tista’. Imma din hi regola ġenerali, il-każ taċ-Ċilì veru ma nafux daqshekk li nista’ nwieġeb fuqu. Imma qed naraw li f’pajjiżi oħra fl-Amerika Latina l-biċċa dejjem nieżla.

 

Fuq il-vjaġġ irrid ngħix xi ħaġa li messitli ħafna qalbi. Il-ħabs tan-nisa: jien kelli qalbi hemm. Jien dejjem kont sensibbli għall-ħabs u għall-ħabsin u dejjem, meta mmur il-ħabs, nistaqsi lili nnifsi: “Għaliex huma u mhux jien…”. Tara lil dawn in-nisa, tara l-kreattività ta’ dawn in-nisa, il-ħila li jibdlu u jridu jibdlu ħajjithom, li jerġgħu jinserixxu ruħhom fis-soċjetà bis-saħħa tal-Vanġelu… Wieħed minnkom qalli: “Rajt il-ferħ tal-Vanġelu”. Dan messli qalbi, tassew ħassejtni mqanqal f’dik il-laqgħa. Hi waħda mill-isbaħ affarijiet li kien hemm f’dan il-vjaġġ. Imbagħad, fi Puerto Maldonado, dik il-laqgħa mal-aboriġini, m’hemmx bżonn ngħidu għax ovvju li kienet kommoventi, kienet sinjal ċar lid-dinja… Dakinhar seħħet l-ewwel laqgħa tal-Kummissjoni pre-sinodali tas-Sinodu għall-Amażonja li sa jsir fl-2019. Imma messli qalbi l-Hogar “Principito”: tara dawn it-tfal, fil-parti l-kbira abbandunati, dawk it-tfal li rnexxew, bl-edukazzjoni, biex baqgħu mexjin ’il quddiem… Hemm professjonisti, hemm… Dan messli ħafna qalbi. L-opri li jerfgħu persuna “’l fuq”, l-istess kif dawk l-affarijiet li dwarhom tkellimna l-ewwel jgħaffġu persuna “’l isfel”. Dan fil-vjaġġ messli ħafna qalbi. U mbagħad in-nies, il-ħeġġa tan-nies. Illum hawn kienet ħaġa li bilkemm temminha, Lima! Ma titwemminx! Il-ħeġġa tan-nies… Jien ngħid: dan il-poplu għandu fidi u din il-fidi tteħidt minnha jien, u ngħid grazzi lil Alla ta’ dan. U nirringrazzja lilkom tal-ħidma tagħkom biex tistgħu tiktbu l-artikli u l-aħbarijiet li tridu twasslu. Grazzi tal-paċenzja u grazzi li għamiltu l-mistoqsijiet preċiżi. Grazzi ħafna.

 

Greg Burke:

Grazzi, Santità, tal-paċenzja tiegħek. Il-mistrieħ it-tajjeb, l-ikla t-tajba. Grazzi.

 

 

miġjuba mit-Taljan għall-Malti minn Francesco Pio Attard