New Page 1

L-għodwa t-tajba, u nirringrazzjakom ħafna tal-preżenza tagħkom. Nirringrazzja lill-Kardinal Stella għall-kelmtejn tiegħu, u skużawni li ġejt tard. Iva, għax għandna l-Isqfijiet Messikani għal Żjara ad Limina… u meta wieħed ikun mal-Messikani, tant ikun iħossu qiegħed sew, sew ħafna, li l-ħin itir u ma jintebaħx!

Lil 146 minnkom li ġejjin mill-pajjiżi tal-Lvant Nofsani, anki lil xi wħud minnkom mill-Ukrajna, irrid ngħidilkom li nħossni qrib ħafna tagħkom f’dan il-mument ta’ tbatija: tassew, qrib ħafna, u fit-talb. Hawn ħafna tbatija, fil-Knisja: tbati ħafna, il-Knisja, u l-Knisja li tbati hi anki l-Knisja ppersegwitata f’xi partijiet, u jien ninsab qrib tagħkom. Grazzi. U issa nixtieq li… Kien hemm xi mistoqsijiet; jien qrajthom, imma jekk tridu tibdluhom jew tagħmluhom iktar spontanji, m’hix problema, ħossukom liberi!

D. – (seminarista)

L-għodwa t-tajba, Santità. Jisimni Daniel, ġej mill-Istati Uniti, jien djaknu u qiegħed residenti fil-Kulleġġ ta’ l-Amerika ta’ Fuq. Aħna ġejna Ruma qabel xejn għal formazzjoni akkademika u biex nibqgħu fidili lejn dan l-impenn. Kif nagħmlu biex ma nittraskurawx formazzjoni saċerdotali sħiħa, kemm fuq livell personali u kemm fuq wieħed komunitarju? Grazzi.

R. – (Il-Papa Franġisku)

Grazzi tal-mistoqsija tiegħek. Hu minnu: l-għan ewlieni tagħkom, hawn, hi l-formazzjoni akkademika: iġġibu l-lawrja ta’ dak u dan is-suġġett… Imma jeżisti l-periklu ta’ l-akkademiżmu. Iva, l-Isqfijiet jibagħtukom hawn biex iġġibu l-lawrja, imma anki biex terġgħu lura fid-djoċesi. Imma fid-djoċesi tridu taħdmu fil-presbiterju, bħala presbiteri, presbiteri lawrejati. U jekk wieħed jaqa’ f’dan il-periklu ta’ l-akkademiżmu, dak li jerġa’ lura ma jkunx il-missier, imma d-“duttur”. U dan hu perikuluż. Hemm erba’ pilastri fil-formazzjoni saċerdotali: dan għidtu ħafna drabi, forsi smajtuni ngħidu. Erba’ pilastri: il-formazzjoni spiritwali, il-formazzjoni akkademika, il-formazzjoni komunitarja u l-formazzjoni appostolika. Huwa minnu li hawn, f’Ruma, tagħfsu – għax għalhekk ġejtu mibgħuta – fuq il-formazzjoni intellettwali; imma t-tliet pilastri l-oħra tridu tieħdu ħsiebhom, u l-erbgħa li huma jinteraġixxu bejniethom, u jien ma nifhimx kif jista’ jkun hemm qassis li jiġi biex jieħu l-lawrja hawn, f’Ruma, u m’għandux ħajja komunitarja, dan ma jagħmilx sens. Jew ma jiħux ħsieb tal-ħajja spiritwali – il-Quddiesa ta’ kuljum, it-talb ta’ kuljum, il-lectio divina, il-talb personali mal-Mulej –; jew il-ħajja appostolika: fl-aħħar tal-ġimgħa jagħmel xi ħaġa, jibdel ftit l-arja, imma anki arja appostolika, jagħmel xi ħaġa hemm… Hu veru li l-istudju hu dimensjoni appostolika; imma importanti li anki t-tliet pilastri l-oħra tieħdu ħsiebhom! Il-puriżmu akkademiku ma jgħinx, ma jgħinx. U għalhekk għoġbitni l-mistoqsija tiegħek, għax tagħtini l-opportunità li ngħidilkom dawn l-affarijiet. Il-Mulej sejħilkom biex tkunu saċerdoti, biex tkunu presbiteri: din hi r-regola fundamentali. U hemm ħaġa oħra li rrid nisħaq fuqha: jekk tħarsu biss lejn il-parti akkademika, hemm il-periklu li tiżolqu fl-ideoloġiji, u dan imarradkom. Imarrad anki l-kunċett ta’ Knisja. Biex tifhmu x’inhi l-Knisja hemm bżonn tifhmuha mill-istudju, imma anki mit-talb, mill-ħajja komunitarja u mill-ħajja appostolika. Meta aħna neħlu ma’ ideoloġija, u nimxu f’dik it-triq, ikollna ermenewtika mhux Kristjana, ermenewtika tal-Knisja ideoloġika. U dan ħsara jagħmel, din marda. L-ermenewtika tal-Knisja trid tkun l-ermenewtika li l-Knisja stess toffrilna, li l-Knisja stess tagħtina. Nifhmu l-Knisja b’għajnejn ta’ Nsara; nifhmu l-Knisja b’moħħ ta’ Nisrani; nifhmu l-Knisja b’qalb Nisranija; nifhmu l-Knisja mill-attività Nisranija. Inkella l-Knisja ma nifhmuhiex, jew nispiċċaw nifhmuha ħażin. Għalhekk hu importanti li, iva, tagħfsu fuq il-ħidma akkademika, għax għalhekk ġejtu mibgħuta; imma tittraskurawx it-tliet pilastri l-oħra: il-ħajja spiritwali, il-ħajja komunitarja u l-ħajja appostolika. Ma nafx jekk dan iweġibx il-mistoqsija tiegħek… Grazzi.

D. – (seminarista)

L-għodwa t-tajba, Santità. Jien Tommaso, miċ-Ċina. Jien seminarista tal-Kulleġġ Urban. Xi kultant, m’hux faċli li tgħix f’komunità: x’parir tagħtina, mill-esperjenza tiegħek, biex nagħmlu mill-komunità tagħna post ta’ maturità umana u spiritwali u ta’ tħaddim ta’ karità saċerdotali?

R. – (Il-Papa Franġisku)

Darba, isqof xwejjaħ mill-Amerika Latina qal: “Aħjar l-agħar seminarju milli m’hu seminarju xejn”. Jekk wieħed jitħejja għas-saċerdozju waħdu, bla komunità, dan ħażin. Il-ħajja tas-seminarju, jiġifieri l-ħajja komunitarja, hi ħafna importanti. Hi ħafna importanti għax hemm il-qsim bejn l-aħwa, li mexjin ilkoll lejn is-saċerdozju; imma hemm anki l-problemi, hemm il-ġlied ukoll: il-ġlied għall-poter, il-ġlied ta’ l-ideat, anki ġlied li ma jidhirx; u jitfaċċaw il-vizzji kapitali: il-korla, l-għira… U hemm ukoll il-ħwejjeġ tajbin: il-ħbiberiji, il-qsim ta’ l-ideat, u dan hu l-importanti fil-ħajja komunitarja. Il-ħajja komunitarja m’hix il-ġenna, imma ta’ l-inqas hi l-purgatorju – le, m’hix dak… [jidħku], imma m’hix il-ġenna! Qaddis Ġiżwita kien jgħid li l-akbar penitenza, għalih, kienet il-ħajja komunitarja. Veru jew le? Għalhekk nemmen li jeħtieġ nimxu ’l quddiem, fil-ħajja komunitarja. Imma kif? Hemm erba’ jew ħames affarijiet li jistgħu jgħinuna ħafna. Qatt, qatt titkellem ħażin fuq l-oħrajn. Jekk jien għandi xi ħaġa kontra l-ieħor, jew li ma naqblux fuqha: f’wiċċu! Imma aħna l-kjeriċi għandna t-tentazzjoni li ma nitkellmux f’wiċċ xulxin, li nkunu wisq diplomatiċi, dak il-lingwaġġ klerikali… Imma, dan jagħmlilna l-ħsara, jagħmlilna l-ħsara! Niftakar darba, tnejn u għoxrin sena ilu: kont għadni kemm ġejt maħtur isqof, u kelli bħala segretarju f’dak il-vigarjat – Buenos Aires hi maqsuma f’erba’ vigarjati – f’dak il-vigarjat kelli bħala segretarju wieħed saċerdot żagħżugħ, li ma kienx ilu li ordna. U jien, fl-ewwel xhur, għamilt ħaġa, u ħadt deċiżjoni xi ftit diplomatika – wisq diplomatika – u bil-konsegwenzi li joħorġu minn dawn id-deċiżjonijiet li ma neħduhomx fil-Mulej, le? U fl-aħħar, għidtlu: “Imma ara xi problema, din, ma nafx kif ħa nirranġaha…”. U hu ħares lejja f’wiċċi – żagħżugħ! – u qalli: “Għax int għamilt ħażin: int ma ħadtx deċiżjoni ta’ missier”, u qalli tlieta jew erba’ affarijiet qawwija mhux ħażin! B’ħafna rispett, imma qalhomli. U mbagħad, meta telaq, jiena għidt bejni u bejn ruħi: “Lil dan qatt ma jien sa nneħħih mill-post ta’ segretarju: dan veru ħija!”. Imma mill-banda l-oħra, dawk li quddiemek jgħidulek affarijiet sbieħ u mbagħad minn wara dahrek jgħidu affarijiet ma tantx huma sbieħ… Importanti… It-tqassis hu l-pesta ta’ komunità; nitkellmu f’wiċċ xulxin, dejjem. U jekk m’għandekx kuraġġ titkellem f’wiċċ dak li jkun, tkellem mas-superjur jew mad-direttur, u jgħinek hu. Imma toqgħodx tiġri minn kamra għall-oħra ta’ sħabek titkellem kontra dak jew l-ieħor! Jgħidu li t-tqassis hu ħaġa tan-nisa, imma anki ta’ l-irġiel, anki tagħna! Aħna nqassu mhux ħażin! U dan jeqred il-komunità! Imbagħad, ħaġa oħra hi li nisimgħu l-fehmiet differenti u niddiskutu l-opinjonijiet, imma b’mod tajjeb, billi nfittxu l-verità, infittxu l-għaqda: dan jgħin il-komunità. Id-direttur spiritwali tiegħi darba – kont student tal-filosofija; hu kien filosfu, metafiżiku, imma kien direttur spiritwali tajjeb –, jien mort għandu u ħarġet il-problema li jien kelli rabja għal wieħed: “Imma, jien kontra dan, għax dan, dak u dan…”; għidt lid-direttur spiritwali dak kollu li kelli ġewwa. U hu għamilli mistoqsija waħda biss: “Għidli ftit, int tlabt għalih?”. Xejn iżjed. U jien għidtlu: “Le”. U hu baqa’ sieket. “Lesti”, qalli. Nitlob, nitlob għall-membri kollha tal-komunità, imma nitlob qabel xejn għal dawk li għandi xi ngħid magħhom jew li ma tantx inniżżilhom, għax li ma tniżżilx lil persuna xi drabi hi ħaġa naturali, istintiva. Int itlob, u l-Mulej jagħmel hu l-bqija, imma int itlob dejjem. It-talb komunitarju. Dawn iż-żewġ affarijiet – ma rridx ngħid wisq – imma niżgurakom li jekk intom tagħmlu dawn it-tnejn, il-komunità timxi ’l quddiem, tista’ tgħix sew, tista’ tiddjaloga tajjeb, tista’ tiddiskuti sew, tista’ titlob flimkien. Żewġ ħwejjeġ ċkejkna: ma nitkellimx ħażin fuq l-oħrajn u nitlob għal dawk li għandi xi ngħid magħhom. Nista’ ngħid iżjed minn hekk, imma naħseb li dan biżżejjed.

D. – (seminarista)

L-għodwa t-tajba, Santità.

R. – (Il-Papa Franġisku)

L-għodwa t-tajba.

D. – Jisimni Charbelle, jien seminarista mil-Libanu u qed nifforma ruħi fil-Kulleġġ Sedes Sapientiæ. Qabel nagħmel il-mistoqsija, irrid nirringrazzjak li int tant qrib tal-poplu tagħna fil-Libanu u fil-Lvant Nofsani kollu. Il-mistoqsija tiegħi hi din: is-sena l-oħra, int ħallejt artek u pajjiżek. X’parir tagħtina biex niġġestixxu aħjar il-wasla u l-qagħda tagħna f’Ruma?

R. – Imma dawn differenti minn xulxin… il-wasla tagħkom f’Ruma mit-trasferiment ta’ djoċesi li għamlu lili: huma xi ftit differenti, imma ma jimpurtax… Niftakar l-ewwel darba li ħallejt art twelidi biex niġi nistudja hawn… L-ewwel hemm l-element tal-ġdid, l-affarijiet ġodda, u jrid ikollna sabar magħna nfusna. L-ewwel żmien hu bħall-għerusija: kollox sabiħ, aħ, il-ġdid, l-affarijiet ġodda…; imma m’għandux jiddispjaċina minn dan, hu hekk! Kulħadd jgħaddi minn dan, kulħadd jiġrilu li l-affarijiet ikunu hekk. U mbagħad, biex nerġa’ lura għal wieħed mill-pilastri, qabel xejn l-integrazzjoni fil-ħajja tal-komunità u fil-ħajja ta’ l-istudju, direttament. Ġejt għal dan, biex nagħmel dan. U mbagħad, infittxu xogħol għal tmiem il-ġimgħa, xogħol appostoliku, dan importanti. Ma nibqgħux magħluqin u ma nintilfux. Imma l-ewwel żminijiet huma ż-żmien tal-ġdid: “Irrid nagħmel dan, inżur dak il-mużew, jew nara dak il-film, jew dan, dak…”. Imma mexxu, tinkwetaw xejn, hu normali li tgħaddu minn dan. Imma mbagħad, niġu għas-serju. X’ġejt nagħmel hawn? Biex nistudja. Nistudja bis-serjetà! U napprofitta mit-tant opportunitajiet li għandi kemm indum hawn. Il-ġdid ta’ l-universalità: li nsir naf lin-nies minn tant postijiet differenti, minn tant pajjiżi differenti, minn tant kulturi differenti; l-opportunità tad-djalogu bejnietkom: “Imma, din kif inhi f’pajjiżek? U dak kif inhu? U tiegħi hi…”; dan il-qsim hu ta’ ġid kbir, ġid kbir. Naħseb li sempliċement mhux ħa ngħid aktar minn hekk. Imma tibżgħux minn dak il-ferħ tal-ġdid: hu l-ferħ ta’ l-ewwel għerusija, qabel jitfaċċaw il-problemi. U imxu. Imbagħad, agħmlu moħħkom hemm bis-serjetà.

D. – (seminarista)

L-għodwa t-tajba, Santità. Jien Daniele Ortiz, Messikan. Hawn Ruma noqgħod fil-Kulleġġ Maria Mater Ecclesiæ. Santità, fil-fedeltà lejn il-vokazzjoni tagħna għandna bżonn ta’ dixxerniment kostanti, viġilanza u dixxiplina personali. Int dan kif għamiltu meta kont seminarista, bħala saċerdot, bħala isqof u issa li int Papa? U x’parir tagħtina dwar dan? Grazzi.

R. – (Il-Papa Franġisku)

Grazzi. Int użajt il-kelma viġilanza. Dan hu atteġġjament Nisrani: il-viġilanza. Li ngħassu fuqna nfusna: x’qed jiġri fil-qalb tiegħi? Għax fejn hi qalbi, hemm jinsab it-teżor tiegħi. X’qed jiġri hemm? Jgħidu l-Padri Orjentali li jeħtieġ insir naf tajjeb jekk qalbi hix imħabbta jew trankwilla. L-ewwel mistoqsija: għassa fuq qalbek: hi mħabbta xejn? Jekk hi mħabbta, ma tistax tara x’hemm ġo fiha. Bħall-baħar, le? Ma tarahx il-ħut, meta l-baħar ikun hekk… L-ewwel parir, meta l-qalb hi mħabbta, dan hu l-parir tal-Padri Russi: ersaq taħt il-mant ta’ l-Omm Qaddisa ta’ Alla. Ftakru li l-ewwel antifona Latina hi propju din: fiż-żminijiet ta’ taqlib u taħbit, fittex stkenn taħt il-mant ta’ l-Omm Qaddisa ta’ Alla. Hi l-antifona “Sub tuum præsidium confugimus, Sancta Dei Genitrix”: hi l-ewwel antifona Latina tal-Madonna. Kurjuża, le? Viġilanza. Hemm taqlib? L-ewwel nett, immorru hemm, u minn hemm nistennew li jikkalma daqsxejn: bit-talb, billi nafdaw ruħna f’idejn il-Madonna… Forsi xi ħadd minnkom jgħidli: “Imma, Dun, f’dan iż-żmien ta’ tant modernità tajba, tal-psikjatrija, tal-psikoloġija, f’dawn il-mumenti ta’ taqlib u taħbit naħseb li aħjar immur għand il-psikjatra biex jgħinni…”. M’iniex ngħid li m’għandux ikun hekk, imma l-ewwel u qabel kollox immorru għand l-Omm: għax qassis li jinsa lil Ommu, u fuq kollox fil-mumenti ta’ taqlib, tonqsu xi ħaġa. Hu qassis iltim: nesa lil ommu! U fil-mumenti diffiċli t-tifel imur jiġri għand ommu, dejjem. U aħna tfal, fil-ħajja spiritwali, dan tinsewh qatt! Ngħasses fuq fejn tinsab qalbi. Fi żmien ta’ taqlib, immur infittex kenn taħt il-mant ta’ l-Omm Qaddisa ta’ Alla. Hekk jgħidu l-irħieb Russi, u fis-sewwa kollu hekk hu. Imbagħad, x’nagħmel? Infittex nifhem dak li qed jiġri, imma dejjem fil-paċi. Infittex fil-paċi. Imbagħad, jerġa’ jkolli s-sliem u nista’ nagħmel id-discussio conscientiæ. Meta qalbi tkun fis-sliem, ma jkunx hemm taqlib: “X’ġara l-lum fil-qalb tiegħi?”. U dan ifisser viġilanza. Viġilanza ma tfissirx immorru fis-sala tat-tortura, le! Ifisser inħarsu lejn qalbna. Aħna rridu nkunu sidien tal-qalb tagħna. X’qed tħoss qalbi, x’qed tfittex? Il-lum x’kien li għamilni ferħan u x’kien li m’għamilnix ferħan? Qatt tispiċċa l-ġurnata bla ma tagħmel dan. Mistoqsija li bħala isqof kont nagħmel lill-qassisin kienet din: “Għidli ftit, kif tmur torqod int?”. U huma ma kinux jifhmu. “Imma xi jrid jgħid biha?”. “Iva, kif tispiċċaha l-ġurnata?”. “Oħ, spiċċut, Dun, għax hemm wisq xogħol, il-parroċċa, wisq… Imbagħad inteftef xi ħaġa ta’ l-ikel, nieħu bukkun u nitla’ fis-sodda, nara t-televixin u nirrilassa ftit…”. “U qabel, ma tgħaddix sa quddiem it-tabernaklu?”. Hemm ħwejjeġ li juruna fejn qiegħda qalbna. Qatt, qatt – u din hi l-viġilanza! – qatt tispiċċaw il-ġurnata mingħajr ma tmorru ftit hemm, quddiem il-Mulej; ħarsu u staqsu: “Xi ġralha qalbi?”. F’waqtiet ta’ dwejjaq, f’waqtiet ta’ ferħ: kif kien dak id-dwejjaq?, kif kien dak il-ferħ? Din hi viġilanza. Ngħassu anki fuq id-dipressjonijiet u fuq il-ħeġġa żejda. “Il-lum inħossni mdejjaq, ma nafx x’inhu jiġri”. Din hi viġilanza. Viġilanza: għaliex inħossni mdejjaq? Forsi messek tmur għand xi ħadd li jista’ jgħinek?… Din hi viġilanza. “Oħ, inħossni ferħan!”. Imma għaliex inħossni ferħan, il-lum? Xi ġralha qalbi? Din m’hix introspezzjoni sterili, le, le! Dan ifisser nifhem l-istat ta’ qalbi, ħajti, kif qed nimxi fit-triq tal-Mulej. Għax jekk ma jkunx hemm viġilanza, il-qalb tixtered ma’ kullimkien; u tidħol ġewwa l-immaġinazzjoni: “mur, mur…”; u mbagħad tista’ tispiċċa ħażin. Togħġobni l-mistoqsija fuq il-viġilanza. M’humiex affarijiet qodma, dawn, m’humiex ħwejjeġ issuperati. Huma affarijiet umani, u bħall-ħwejjeġ kollha umani huma eterni. Dejjem ħa nġorruhom magħna. Il-viġilanza fuq il-qalb kienet sewwa sew l-għerf ta’ l-ewwel irħieb Insara, dan kienu jgħallmu, kif wieħed jgħasses fuq qalbu.

Nista’ nagħmel parentesi? Għaliex tkellimt fuq il-Madonna? Il-parir tiegħi lilkom hu dak li għidtilkom qabel, tfittxu l-kenn għandha… Relazzjoni tajba mal-Madonna; ir-relazzjoni mal-Madonna tgħinna nibnu relazzjoni sabiħa mal-Knisja: it-tnejn li huma Ommijiet… Intom tafuha dik is-silta sabiħa ta’ San Iżakk, l-abbati ta’ Stella: dak li nistgħu tgħidu fuq Marija nistgħu ngħiduh fuq il-Knisja u anki fuq ir-ruħ tagħna. It-tlieta li huma femminili, it-tlieta li huma Ommijiet, it-tlieta li huma jagħtu l-ħajja. Ir-relazzjoni mal-Madonna hi relazzjoni ta’ iben… Għassu fuq dan: jekk m’għandix relazzjoni sabiħa mal-Madonna, hemm xi ħaġa f’qalbi li għadha ltima. Niftakar, darba, tletin sena ilu, kont fl-Ewropa ta’ Fuq: kelli mmur hemm minħabba t-tagħlim fl-Università ta’ Cordova, fejn dak iż-żmien kont Viċi-Kanċillier. U stednitni familja ta’ Kattoliċi prattikanti; dak kien pajjiż sekularizzat mhux ħażin. U għall-ikel, kellhom ħafna tfal, kienu Kattoliċi prattikanti, it-tnejn li huma professuri universitarji, it-tnejn li huma katekisti. F’ħin minnhom, huma u jitkellmu fuq Ġesù Kristu – imħeġġa għal Ġesù Kristu!, qed ngħid tletin sena ilu – qalu: “Iva, għall-grazzja ta’ Alla ssuperajnieha t-tappa tal-Madonna…”. U kif inhi din?, għidtilhom jien. “Iva, għax skoprejna lil Ġesù Kristu, u tagħha m’għadx għandna bżonn”. Jien bqajt ftit imnikket, ma stajtx nifhem sew. U tkellimna xi ftit fuq dan. U din m’hix maturità! M’hix maturità. Li tinsa lill-omm hi ħaġa kerha… U, biex ngħidha mod ieħor: jekk int ma tridx lill-Madonna bħala Omm, ibqa’ ċert li jkollok titqanna biha bħala kunjata! U dan m’hux sew! Grazzi.

D. – (seminarista)

Viva Ġesù, viva Marija! Grazzi, Santità, għall-kliem tiegħek fuq il-Madonna. Jisimni Don Ignacio u ġej minn Manila, il-Filippini. Qed nagħmel id-dottorat tiegħi fil-Marjoloġija fil-Fakultà Pontifiċja Teoloġika Marianum, u oqgħod fil-Kulleġġ Pontifiċju Filippin. Imqaddes Missier, il-mistoqsija tiegħi hi: il-Knisja għandha bżonn ta’ rgħajja kapaċi jmexxu, jiggvernaw, jikkomunikaw kif titlob id-dinja tal-lum. Kif nitgħallmu u nħaddmu l-leadership fil-ħajja saċerdotali, fuq il-mudell ta’ Kristu li ċċekken sas-salib, il-mewt tas-salib, billi nagħmlu tagħna l-kundizzjoni ta’ qaddejja sal-mewt tas-salib? Grazzi.

R. – (Il-Papa Franġisku)

Imma l-Isqof tiegħek hu komunikatur kbir!

D. – Hu l-Kardinal Tagle…

R. – Il-leadership… din hi l-qalba tal-mistoqsija… Triq waħda hemm – imbagħad fuq ir-rgħajja nitkellem – imma għal-leadership triq waħda hemm: il-qadi. M’hemmx oħra. Jekk int għandek ħafna kwalitajiet – il-komunikazzjoni, eċċ. – imma m’intix qaddej, il-leadership tiegħek jaqa’, ma jiswiex, m’għandux il-ħila jiġbed lejh. Il-qadi biss: naqdu… Niftakar f’direttur spiritwali tassew twajjeb, in-nies kienet tmur għandu, hekk li xi drabi ma setax jitlob il-Brevjar kollu. U bil-lejl, kien imur għand il-Mulej jgħidlu: “Ara, Mulej, m’għamiltx ir-rieda tiegħek, imma lanqas tiegħi! Għamilt ir-rieda ta’ l-oħrajn”. Hekk, it-tnejn li huma – il-Mulej u hu – kienu jwennsu lil xulxin. Il-qadi jfisser tagħmel, ħafna drabi, ir-rieda ta’ l-oħrajn. Saċerdot li kien jaħdem fi kwartier baxx ħafna – baxx ħafna! – f’villa misera, favela, kien jgħid: “Jien għandi bżonn nagħlaq it-twieqi, il-bibien, kollox, għax f’ċertu punt hu wisq, wisq dak li jiġu jitolbuni: din il-ħaġa spiritwali, din il-ħaġa materjali, hekk li fl-aħħar ikolli aptit nagħlaq kollox. Imma dan m’hux li jrid il-Mulej”, kien jgħid. Hu minnu: meta m’hemmx il-qadi, int ma tistax tmexxi lill-poplu tiegħek. Il-qadi tar-ragħaj. Ir-ragħaj għandu jkun dejjem għad-dispożizzjoni tal-poplu tiegħu. Ir-ragħaj għandu jgħin lill-poplu jikber, jimxi. Il-bieraħ, il-Qari tani x’naħseb għax fil-Vanġelu kien hemm il-verb “imbotta”: ir-ragħaj jimbotta lin-nagħaġ tiegħu biex joħorġu jfittxu l-mergħa. Qanqlitli kurżità: joħroġhom, joħroġhom b’ċerta saħħa! L-oriġinal għandu ċertu ton hekk: iġagħilhom joħorġu, imma bis-saħħa. Qisu jkeċċihom: “oħroġ, oħroġ”. Ir-ragħaj li jgħin lill-poplu tiegħu jikber u li jimxi dejjem mal-poplu tiegħu. Xi drabi, ir-ragħaj jeħtieġ jimxi quddiem nett, biex juri t-triq; drabi oħra, fin-nofs, biex ikun jaf x’inhu jiġri; ħafna drabi, wara, biex jgħin lil dawk li waqgħu lura u anki biex jimxi max-xamma tan-nagħaġ li jafu fejn qiegħed il-ħaxix it-tajjeb. Ir-ragħaj… Santu Wistin, hu u jikkummenta fuq Eżekjel, jgħid li r-ragħaj għandu jkun għall-qadi tan-nagħaġ u jisħaq fuq żewġ perikli: ir-ragħaj li jabbuża min-nagħaġ biex jiekol hu, biex jagħmel il-flus, għall-interess ekonomiku, materjali, u r-ragħaj li jisfrutta n-nagħaġ biex jilbes tajjeb hu. Il-laħam u s-suf. Hekk jgħid Santu Wistin. Aqra dik l-omelija sabiħa De pastoribus. Hemm bżonn taqrawha u terġgħu taqrawha. Iva, tnejn huma d-dnubiet tar-rgħajja: il-flus, li jsiru għonja u jagħmlu l-affarijiet għall-qligħ tal-flus – rgħajja tan-negozju –; u l-vanità, ir-rgħajja li jħossu li huma fi stat superjuri għall-poplu tagħhom, maqtugħin… ngħidu aħna, ir-rgħajja-prinċpijiet. Ir-ragħaj-negozjant u r-ragħaj-prinċep. Dawn huma ż-żewġ tentazzjonijiet li Santu Wistin, meta jaqbad dik is-silta minn Eżekjel, isemmi fl-omelija tiegħu. Hu minnu, ragħaj li jfittex lilu nnifsu, kemm jekk jgħaddi mit-triq tal-flus u kemm jekk mit-triq tal-vanità, m’hux qaddej, m’għandux leadership veru. L-umiltà għandha tkun l-arma tar-ragħaj: umli, dejjem għall-qadi. Għandu jfittex il-qadi. U m’hix ħaġa faċli tkun umli, le, m’hix faċli! Jgħidu l-irħieb tad-deżert li l-vanità hi bħall-basla: meta int taqbad basla, tibda tqaxxarha, u int tħossok vanituż u tibda tqaxxar il-vanità. U tqaxxar, tqaxxar, u qoxra oħra, wara l-oħra, wara l-oħra, u oħra… u sa fl-aħħar, tasal… għax-xejn. “Aħ, għall-grazzja ta’ Alla, qaxxart il-basla, qaxxart il-vanità”. Agħmel hekk, u jkollok ir-riħa tal-basla! Hekk jgħidu l-Missirijiet tad-deżert. Hekk il-vanità. Darba smajt Ġiżwita – twajjeb, raġel twajjeb –, imma kien vanituż ħafna, vanituż ħafna… U kollha konna ngħidulu: “Int vanituż!”, imma tant kien twajjeb li kulħadd kien jaħfirhielu. U mar jagħmel l-eżerċizzi spiritwali, u meta ġie lura qalilna, lilna, fil-komunità: “Xi ġmiel ta’ eżerċizzi! Għamilt tmint ijiem fil-Ġenna, u sibt li kont wisq vanituż! Imma, għall-grazzja ta’ Alla, il-passjonijiet irbaħthom kollha!”. Hekk il-vanità! Diffiċli wisq tneħħi l-vanità minn ġo qassis. Imma l-poplu ta’ Alla jaħfirlek ħafna ħwejjeġ: jaħfirlek jekk kellek żelqa, affettiva, jaħfirhielek. Jaħfirlek jekk żlaqt minħabba xi ftit inbid żejjed, jaħfirhielek. Imma ma jaħfirlekx jekk int ragħaj qalbek marbuta mal-flus, jekk int ragħaj vanituż li ma timxix sew man-nies. Għax il-vanituż, in-nies ma jimxix magħha sew. Flus, vanità u kburija. It-tliet tarġiet li jwassluna għad-dnubiet kollha. Il-poplu ta’ Alla jifhem id-dgħufijiet tagħna, u jaħfirhomlna; imma dawn it-tnejn, ma jaħfirhomx! Il-kilba għall-flus, fir-ragħaj, ma jaħfirhiex. U li ma timxix sew miegħu, ma jaħfirhiex. Kurjuża, le? Irridu nissieltu biex ma jkollniex dawn iż-żewġ difetti. Imbagħad, il-leadership irid ikun fil-qadi, imma bi mħabba personali għan-nies. Darba smajt jingħad hekk fuq kappillan: “Dak ir-raġel kien jaf l-ismijiet tan-nies kollha tal-kwartier tiegħu, anki l-ismijiet tal-klieb!”. Kemm hi ħaġa sabiħa! Kien qrib, kien jaf lil kulħadd, kien jaf l-istorja tal-familji kollha, kien jaf kollox. U kien jgħin. Kien hekk qrib… Tkun qrib, taqdi, b’umiltà, faqar u sagrifiċċju. Niftakar fil-kappillani li kellna fl-antik fi Buenos Aires, meta ma kienx hemm il-mowbajl, lanqas l-answering machine; kienu jorqdu bit-telefon maġenbhom. Ħadd ma kien imut mingħajr is-Sagramenti. Kienu jċemplulhom ikun x’ħin ikun: kien jqumu u jmorru. Qadi, qadi. U meta kont isqof, kont nitnikket meta nċempel f’xi parroċċa u tweġibni l-answering machine… Hekk ma jkunx hemm leadership! Kif tista’ tmexxi poplu jekk ma tisimgħux, jekk m’intix għas-servizz tiegħu? Dawn huma l-affarijiet li jiġuni ġo moħħi, xi ftit… m’hux f’xi ordni partikulari, imma biex inwieġeb għall-mistoqsija tiegħek…

D. – (seminarista)

L-għodwa t-tajba, Santità.

R. – (Il-Papa Franġisku)

L-għodwa t-tajba.

D. – Jisimni Don Sèrge, ġej mill-Kamerun. Il-formazzjoni tiegħi qed neħodha fil-Kulleġġ ta’ San Pawl Appostlu. Hawn il-mistoqsija tiegħi: meta nerġgħu lura fid-djoċesijiet u l-komunitajiet tagħna, se niġu msejħa għal responsabbiltajiet ministerjali u dmirijiet formattivi ġodda. Kif nistgħu nżommu dan il-bilanċ bejn id-dimensjonijiet kollha tal-ħajja ministerjali: it-talb, l-impenji pastorali, id-dmirijiet formattivi, bla ma nittraskuraw l-ebda waħda minnhom? Grazzi.

R. – Hemm mistoqsija li għaliha ma weġibtx: ħarbet, forsi – l-inkonxju hu diżonest! – u rrid ngħaqqadha ma’ din. Staqsewni: “Kif jirnexxielek, bħala Papa, tagħmel dawn l-affarijiet?”. Anki din tiegħek… Sa nwieġeb għal din tiegħek biex nirrakkonta, bis-sempliċità kollha, x’nagħmel jien biex ma nittraskura xejn. It-talb. Fil-għodu nfittex li nitlob il-Lawdi u anki li ngħaddi ftit ħin fit-talb, il-lectio divina, mal-Mulej. Dan malli nqum. L-ewwel naqra r-rapporti “ċifrati”, u mbagħad nagħmel dan. U mbagħad, niċċelebra l-Quddiesa. Imbagħad, jibda x-xogħol: ix-xogħol li l-lum ikun mod, u għada jkun mod ieħor… nipprova nagħmlu fl-ordni. F’nofs in-nhar niekol, imbagħad ftit tas-sjesta; wara s-sjesta, għat-tlieta – skużawni – ngħid l-Għasar, għat-tlieta… Jekk ma ngħidux dak il-ħin, nispiċċa ma ngħidux! Iva, u anki l-qari, l-Uffiċċju tal-Qari ta’ l-għada. Imbagħad ix-xogħol ta’ fil-għaxija, l-affarijiet li nkun irrid nagħmel… Imbagħad, nagħmel ftit ta’ adorazzjoni u ngħid ir-Rużarju; ċena, u nagħlaq. Din hi l-iskema. Imma xi darba ma tkunx tista’ tagħmel kollox, għax inħalli lili nnifsi ninġarr minn esiġenzi xejn prudenti: wisq xogħol, jew għax nemmen li jekk ma nagħmilx dil-ħaġa l-lum, għada ma nagħmilhiex… ittir l-adorazzjoni, ittir is-sjesta, itir dan… U anki hawn, il-viġilanza: intom għad terġgħu lura fid-djoċesijiet tagħkom u jiġrilkom dan li jiġri lili: hu normali. Ix-xogħol, it-talb, ftit spazju biex tistrieħu, toħorġu mid-dar, timxu ftit, dan kollu hu importanti… imma tridu tirregolawh bil-viġilanza u anki bil-pariri… L-ideal hu li tispiċċaw il-ġurnata għajjiena: dan hu l-ideal. Ma jkunx hemm bżonn tibla’ pinuri: tispiċċa għajjien. Imma b’għeja tajba, mhux b’għeja imprudenti, għax dik tagħmel ħażin lis-saħħa u fuq medda twila ta’ żmien tħallas qares għaliha. Bħalissa qed nara wiċċ Sandro, li qed jitbissem u jgħidli: “Imma int mhux hekk tagħmel!”. Veru. Dan hu l-ideal, imma mhux dejjem inwettqu, għax anki jien midneb, u mhux dejjem inkun daqshekk ordnat. Imma hekk trid tagħmel…

D. – L-għodwa t-tajba, Santità, jien Fernando Rodriguez, saċerdot novell mill-Messiku, ġejt ordnat xahar ilu, u noqgħod fil-Kulleġġ Messikan. Missier, int fakkartna li l-Knisja għandha bżonn ta’ evnaġelizzazzjoni ġdida. Anzi, fl-Evangelii gaudium, int waqaf titkellem fuq il-preparazzjoni tal-predikazzjoni, fuq l-omelija u fuq it-tħabbira bħala forma ta’ djalogu appassjonat bejn ragħaj u l-poplu tiegħu. Tista’ terġa’ lura fuq din it-tema ta’ l-evanġelizzazzjoni ġdida? Barra minn hekk, Santità, nistaqsu kif għandu jkun saċerdot fid-dawl ta’ l-evanġelizzazzjoni ġdida. Liema għandu jew għandhom ikunu l-karatteristiċi tiegħu? Grazzi.

R. – Meta San Ġwanni Pawlu II tkellem – jien kont naħseb li kienet l-ewwel darba, imma mbagħad qaluli li ma kinitx – fuq l-evanġelizzazzjoni ġdida, kien f’Santo Domingo fl-1992. U hu qal li jeħtieġ tkun ġdida fil-metodoloġija, fil-ħeġġa, fiż-żelu appostoliku, u t-tielet waħda ma niftakarhiex… Min jiftakarha? Fl-espressjoni! Tfittex espressjoni li taqbel ma’ l-uniċità taż-żminijiet. U, ngħid għalija, fid-Dokument ta’ Aparecida hu ċar ħafna. Dan id-Dokument ta’ Aparecida jiżviluppaha tajjeb din. Għalija l-evanġelizzazzjoni titlob li wieħed joħroġ minnu nnifsu; titlob id-dimensjoni tat-traxxendentali: it-traxxendentali fl-adorazzjoni ta’ Alla, fil-kontemplazzjoni, u t-traxxendentali lejn l-aħwa, lejn in-nies. Noħorġu minn, noħorġu minn! Għalija dan qisu l-qalba ta’ l-evanġelizzazzjoni. U noħorġu jfisser naslu xi mkien, jiġifieri noqorbu lejn. Jekk int ma toħroġx minnek innifsek, qatt m’int ħa toqrob lejn ħadd! Toqrob. Inkunu qrib tan-nies, inkunu qrib ta’ kulħadd, ta’ dawk kollha li għandna nkunu qrib tagħhom. Ta’ kulħadd. Noħorġu. Noqorbu. Ma nistgħux nevanġelizzaw bla ma nkunu qrib ta’ l-oħrajn. Inkunu qrib, imma b’rispett; noqorbu fl-imħabba, anki noqorbu fiżikament; inkunu qrib ta’. U ma’ dan int irbatt l-omelija. Il-problema ta’ l-omeliji li jdejqu n-nies – biex ngħidu hekk – il-problema ta’ l-omeliji ‘ta’ dwejjaq’ hi li min jagħmilhom m’hux qrib tan-nies. Hu sewwa sew mill-omelija li jitkejjel kemm hu qrib ir-ragħaj lejn il-poplu tiegħu. Jekk int fl-omelija tparla, ħa nara ftit, għal 20, 25 jew 30, 40 minuta – dawn m’humiex fantasiji, dawn jiġru fil-verità! – u titkellem dwar ħwejjeġ astratti, dwar veritajiet tal-fidi, int mhux omelija tkun tagħmel, imma tgħallem l-iskola! Din ħaġa differenti! Int m’intix qrib tan-nies. Għalhekk hi importanti l-omelija: bħala kejl, biex tkun taf tajjeb il-qassis kemm hu qrib in-nies. Naħseb li b’mod ġenerali l-omeliji tagħna m’humiex tajbin, m’humiex qed isiru fil-ġeneru letterarju omeletiku: huma konferenzi, jew huma lezzjonijiet, jew huma riflessjonijiet. Imma l-omelija – u dan staqsuh lill-professuri tat-teoloġija – l-omelija fil-Quddiesa, il-Kelma hi Alla qawwi, hi sagramentali. Għal Luteru kienet kważi sagrament: kienet ex opere operato, il-Kelma ppriedkata; għal oħrajn hi ex opere operantis, biss. Imma jien naħseb li qiegħda fin-nofs, xi ftit mit-tnejn li huma. It-teoloġija ta’ l-omelija hi xi ftit sagramentali kważi. Hi differenti milli tagħmel diskors fuq suġġett. Dik ħaġa oħra. Titlob talb, titlob studju, titlob li tkun taf lin-nies li lilhom sa tkellem, titlob li tkun qribhom. Fuq l-omelija, biex l-evanġelizzazzjoni timxi ’l quddiem, jeħtieġ nagħmlu passi kbar ’il quddiem, għax għadna lura. Hu wieħed mill-punti ta’ konverżjoni li l-Knisja għandha bżonn il-lum: tirranġa sew l-omeliji, biex in-nies tifhimhom. U, mbagħad, wara tmien minuti, l-attenzjoni tintilef. Omelija ta’ iktar minn tmien, għaxar minuti m’hix sew. Trid tkun qasira, trid tkun qawwija. Nissuġġerilkom żewġ kotba, ta’ żmieni, imma tajbin, dwar dan l-aspett ta’ l-omelija, għax jistgħu jgħinukom ħafna. L-ewwel, It-teoloġija tal-predikazzjoni, ta’ Hugo Rahner. Mhux ta’ Karl, ta’ Hugo. Hugo tista’ taqrah sew, Karl diffiċli taqrah. Dan ġojjell: Teoloġija tal-predikazzjoni. U l-ieħor hu dak ta’ Patri Domenico Grasso, li jintroduċina f’dak li hi l-omelija. Naħseb li għandu l-istess isem: Teoloġija tal-predikazzjoni. Dan ukoll jgħinkom sew. Li tkunu qrib, l-omelija… Hemm ħaġa oħra li ridt ngħid… Toħorġu, tkunu qrib, l-omelija bħala kejl ta’ kemm jien qrib tal-poplu ta’ Alla. U kategorija oħra li jien inħobb nuża hi dik tal-periferiji. Meta wieħed joħroġ, ma jridx jasal biss sa nofs il-mixja, imma jrid imur sat-tarf nett. Xi wħud jgħidu li l-evanġelizzazzjoni għandha tibda minn dawk l-aktar imbiegħda, kif kien jagħmel il-Mulej. Dan hu dak li jaħbat ma’ moħħi dwar il-mistoqsija tiegħek. Imma din ta’ l-omelija hi vera: għalija hi waħda mill-problemi li l-Knisja għandha tistudja u tikkonverti fuqha. L-omeliji, l-omeliji: m’humiex tagħlim fi skola, m’humiex konferenzi, huma ħaġa oħra. Nieħu gost nara saċerdoti li jinġabru flimkien għal sagħtejn biex iħejju l-omelija tal-Ħadd li jkun ġej, għax tinħoloq klima ta’ talb, ta’ studju, ta’ qsim ta’ fehmiet. Dan jagħmel tajjeb, jagħmel tajjeb. Tippreparaha ma’ xi ħadd ieħor, dan tajjeb ħafna.

D. – Ikun imfaħħar Ġesù Kristu! Jisimni Voicek, noqgħod fil-Kulleġġ Pontifiċju Pollakk, qed nistudja t-Teoloġija Morali. Missier, fil-ministeru presbiterali għall-qadi tal-poplu tagħna fuq l-eżempju ta’ Kristu u tal-missjoni tiegħu, x’tirrikkmandalna biex nibqgħu disposti u hienja fil-qadi tal-poplu ta’ Alla? Liema kwalitajiet umani tissuġġerilna u tirrikkmandalna nitrawmu fihom biex insiru xbieha tar-Ragħaj it-Tajjeb u ngħixu dik li int sejjaħtilha “il-mistika tal-laqgħa”?

R. – Tkellimt dwar xi affarijiet li għandna nagħmlu fit-talb, prinċipalment. Imma sa naqbad ma’ l-aħħar kelma tiegħek biex nitkellem fuq ħaġa, biex inżidha ma’ dak kollu li għidt, ma’ kull ma għidt u li jwasslu għall-mistoqsija tiegħek. “Il-mistika tal-laqgħa”, għidt int. Il-laqgħa. Il-ħila li niltaqgħu. Il-ħila li nisimgħu lill-persuni l-oħra. Il-ħila li flimkien infittxu t-triq, il-metodu, tant ħwejjeġ. Din il-laqgħa. U tfisser anki li ma nibżgħux, ma nibżgħux mill-affarijiet. Ir-ragħaj it-tajjeb ma jridx jibża’. Forsi ġo fih għandu l-biża’, imma ma jitwerwer qatt. Jaf li l-Mulej sa jgħinu. Il-laqgħa mal-persuni li int għandu jkollok il-kura pastorali tagħhom; il-laqgħa ma’ l-Isqof tiegħek. Importanti l-laqgħa ma’ l-Isqof. Importanti anki li l-Isqof iħalli lil min jiltaqa’ miegħu. Hu importanti… għax, iva, xi drabi tisma’ min jgħid: “Int dan għidthulu lill-Isqof tiegħek?”. “Iva, tlabt udjenza miegħu, imma ilni erba’ xhur li tlabtha. Għadni nistenna!”. Dan m’hux sew, le. Li tmur issib lill-Isqof u li l-Isqof iħalli lil min isibu. Id-djalogu. Imma fuq kollox irrid nitkellem fuq ħaġa: il-laqgħa bejn il-qassisin, bejnietkom. Il-ħbiberija saċerdotali: dan hu teżor, teżor li tridu tgħożżu bejnietkom. Il-ħbiberija bejnietkom. Il-ħbiberija saċerdotali. Mhux kulħadd jista’ jkun ħabib intimu. Imma kemm hi sabiħa l-ħbiberija saċerdotali! Meta l-qassisin, bħal żewġt aħwa, tliet aħwa, erbat aħwa, isiru jafu lil xulxin, jitkellmu dwar il-problemi tagħhom, il-ferħ tagħhom, ix-xewqat tagħhom, tant ħwejjeġ… Ħbiberija spiritwali. Fittxuha din, importanti. Li tkunu ħbieb. Nemmen li dan jista’ jgħinna ħafna biex ngħixu l-ħajja saċerdotali, biex ngħixu l-ħajja spiritwali, il-ħajja appostolika, il-ħajja komunitarja u anki l-ħajja intellettwali: il-ħbiberija saċerdotali. Jekk jiġi qassis u jgħidli: “Jien qatt ma kelli ħabib”, naħseb li dan il-qassis ikun tilef wieħed mill-aktar ferħ sabiħ tal-ħajja saċerdotali, il-ħbiberija saċerdotali. U dan hu li nawguralkom jien. Nawguralkom li tkunu ħbieb ma’ dawk li l-Mulej iġibilkom quddiemkom għall-ħbiberija. Nawguralkom dan fil-ħajja. Il-ħbiberija saċerdotali hi qawwa ta’ perseveranza, ta’ ferħ appostoliku, ta’ kuraġġ, anki ta’ sens ta’ umoriżmu. Hi sabiħa, sabiħa ferm! Dan hu li naħseb.

Nirringrazzjakom tal-paċenzja tagħkom! U issa nistgħu nitolbu lill-Madonna, u nitolbu l-barka…

Regina Cæli…

miġjuba mit-Taljan għall-Malti minn Francesco Pio Attard