SEMINAR DWAR L-ENĊIKLIKA TAL-PAPA
BENEDITTU XVI
CARITAS
IN VERITATE
IL-ĠIMGĦA, 20 TA’
NOVEMBRU 2009
Eċċellenza,
Onorevoli Kap tal-Oppożizzjoni,
Mistednin Distinti,
Sinjuri,
L-impenn għall-iżvilupp Soċjo-ekonomiku
f’Malta fid-Dawl tal-Enċiklika “Caritas
in Veritate”
A. INTRODUZZJONI
Nixtieq nirringrazzja lill-Fondazzjoni
Pro Pontifice Centesimus Annus
għall-istedina li għamluli biex
nikkummenta dwar l-ittra enċiklika tal-Papa
Benedettu XVI, Caritas in Veritate
fil-kuntest tal-iżvilupp soċjo-ekonomiku
li nixtiequ għal pajjiżna.
Qabel nagħmel dan ippermettuli nsellem
lill-Papa Ġwanni Pawlu II, il-kittieb
tal-enċiklika ċ-Centesimus Annus li tati
l-isem lill-Fondazzjoni tagħkom. Dik l-enċiklika
kienet ippubblikata fl-għeluq il-mitt
sena mill-ewwel enċiklika soċjali kbira
tad-dinja moderna, jiġifieri r-Rerum
Novarum. Minn dakinhar Papiet differenti
komplew joħorġu enċikliki u dokumenti
oħra li fihom żviluppaw it-tagħlim
soċjali tal-knisja. Jien kelli ċ-ċans
niltaqa’ mal-Papa Ġwanni Pawlu II li
kien l-ewwel Papa li żarna. Kont tħoss
il-kariżma u l-qawwa spiritwali ta’ dan
il-bniedem. F’dawn il-ġranet fakkarna
l-20 anniversarju mill-waqgħa
tal-Komuniżmu u ftakarna li dan il-Papa
kbir ta kontribut sostanzjali għal din
il-waqgħa.
Il-memorja ta’ dan il-Papa kbir tibqa’
mnaqqxa f’qalbna u fil-paġni ta’ l-istorja
tal-Ewropa.
B. IN-NIES TAL-KNISJA U N-NIES TAL-POLITIKA
Illejla ser nitkellmu dwar ix-xogħol ta’
Papa li se jżurna dalwaqt. Din hija
żjara mistennija ħafna iżda l-valur
tagħha jista joħroġ fil-beraħ jekk
ir-riflessjoni fuq it-tagħlim tiegħu
tgħinna nifhmu aħjar ir-realtà li ngħixu
fiha.
F’dinja li għada muġugħa minħabba l-kriżi
finanzjarja li ġabet riċessjoni globali
li qatt ma rajna bħalha, hu inevitabbli
– anzi hu vitali – li lkoll nieqfu
nirriflettu biex niskopru mill-ġdid
il-pedamenti tagħna bħala soċjetà
moderna li trid tipprova ssib is-soluzzjoni
għall-isfidi ġodda li tfaċċaw f’dawn l-aħħar
żminijiet. Fi kliem ieħor tfaċċat
opportunità biex nirriflettu dwar
x’għandhom ikunu l-valuri li għandhom
jiggwidawna fit-teħid tad-deċiżjonijiet
li jindirizzaw l-bżonnijiet
taż-żminijiet tal-lum.
Il-Papa Benedettu, b’din l-enċiklika
tiegħu, qed ikompli r-rikkezza tat-tradizzjoni
tal-enċikliki soċjali tal-Knisja. L-Enċiklika
“Caritas in Veritate” toħroġ b’mod ċar
kif il-Papa jara r-relazzjoni
partikulari li għandu jkun hemm bejn
ir-rwol li għandhom in-nies tal-Knisja u
dak tan-nies li qegħdin fil-politika fl-iżvilupp
soċjo-ekonomiku.
Dan il-punt jolqotni direttament u
personalment.
B’mod sempliċi din ir-relazzjoni nista’
niddeskriviha b’dan il-mod:
It-tnejn qegħdin hemm għas-servizz
tal-bnedmin iżda dan is-servizz jagħmluh
b’modi differenti minn xulxin. Ir-rwol
tan-nies tal-Knisja huwa li jipproponu
viżjoni wara li jirriflettu fuq
ir-realtà umana fid-dawl tal-tagħlim
tal-Vanġelu. Il-Papa jagħmilha ċara li
l-Knisja toffri viżjoni u mhux
soluzzjonijiet tekniċi; anzi jżid li l-Knisja
xejn ma tippretendi li tindaħal
fil-politika tal-istati individwali
(Caritas in Veritate, para 9).
Mill-banda l-oħra, ir-rwol tan-nies
tal-politika huwa li joffru viżjoni u
jsibu soluzzjonijiet tekniċi u politiċi.
L-enfasi hawnhekk hi fuq it-tliet
kelmiet: “soluzzjonijiet”, “tekniċi” u
“prattiċi”. Il-missjoni diffiċli tagħna
l-politiċi hi li nħaddmu l-arti
tal-possibbli u mhux tat-teoriji, tax-xewqat
snieħi, tal-ħolm li qatt ma jista’ jsir
realtà. Aħna nippruvaw nieħdu l-aħjar
deċiżjoni fiċ-ċirkustanzi konkreti u
fil-posibbiltajiet reali li jkollna
quddiemna. Mhux dejjem ikun possibbli
nieħdu d-deċiżjoni ideali. Kemm-il darba
nkunu rridu nimxu fuq il-prinċipju
tal-gradwalità: jiġifieri nagħmlu l-aħjar
fiċ-ċirkustanzi mingħajr ma
nippreġudikaw il-possibbiltà li ‘l
quddiem – jekk jinbidlu ċ-ċirkustanzi -
intejbu dak li jkun possibbli li jsir
illum.
Dawn ir-rwoli huma kumplimentari għal
xulxin. Minn naħa waħda l-ħidma iebsa
biex jinstabu soluzzjonijiet tekniċi
trid tkun imnebbħa minn viżjoni inkella
tkun qisha ġisem mingħajr ruh. Min-naħa
l-oħra t-tfassil tal-viżjoni jrid ikun
ankrat fir-realtà tas-sitwazzjoni
partikulari inkella tkun biss xewqa pija
bil-periklu li x’aktarx tkun irrelevanti.
Il-Papa Benedittu qagħad ħafna attent
għal dan meta kiteb din l-Enċiklika.
Fil-fatt, il-Papa ittardja b’xhur
il-ħruġ tal-Enċiklika biex, flimkien
mad-diversi esperti li ħadem magħhom,
ikun jista’ jirrifletti fuq il-kriżi
kbira ekonomika kurrenti li kienet bdiet
taħkem id-dinja u fuq il-ħafna effetti
li ħalliet anke fuq il-qasam soċjali.
Fit-tfittxija għas-soluzzjonijiet
tekniċi, kif għidt, il-politiċi jridu
jitmexxew minn viżjoni. Il-viżjoni li
jħaddan il-Gvern tiegħi hija viżjoni
ispirata mit-tagħlim soċjali nisrani
żviluppat tant tajjeb minn Bendittu XVI.
Fost il-valuri li tħaddan din il-viżjoni
insibu s-servizz tal-bniedem u l-iżvilupp
integrali tiegħu, l-għarfien tad-dinjità
ta’ kull bniedem indipendentement minn
kwalunkwe kundizzjoni jew orjentament
tiegħu, il-ħarsien tad-dritt tal-ħajja
sa’ mill-bidu nett tagħha, l-importanza
tal-familja, is-sussidjarjetà u s-solidarjetà
anke mal-ġenerazzjonijiet futuri, id-distinzjoni
bejn il-Knisja u l-istat, it-tkattir
tal-ġid komuni u r-rispett sħiħ lejn
dawk li ma jaqblux ma’ din il-viżjoni
iżda li, bħall-insara, huma membri
tal-istess stat.
C. IS-SOLUZZJONIJIET MHUMIEX FAĊLI
Is-sejbien u l-iżvilupp ta’
soluzzjonijiet tekniċi u politiċi
mhumiex faċli għax min-natura
tal-affarijiet jiġri li aktar ma nersqu
lejn id-dettalji prattiċi aktar insibu
diverġenzi leġittimi kemm bejn in-nies
li jħaddnu din il-viżjoni, kif ukoll
insibu aktar nies li għalkemm igħixu fl-istess
soċjetà jħaddmu viżjoni differenti għal
progress ta’ din is-soċjetà.
Għalhekk fost l-aktar għodod importanti
li rridu nużaw biex il-viżjoni li
nixtiequ li tmexxi s-soċjetà tagħna
nittraduċuha fil-konkret insibu d-djalogu,
it-tolleranza, ir-riflessjoni
approfondita fuq is-sitwazzjoni reali u,
fuq kollox, is-serenità li tkun ġejja
minn atteġġjament ta’ servizz leali lejn
il-ġid komuni.
Mingħajr it-tħaddim ta’ dawn l-għodod,
diffiċli li nsibu terren komuni
bejnietna u li fuqu nkunu nistgħu nibnu
ġejjieni aħjar.
D. ŻEWG PUNTI
Fid-dawl ta’ dan, illejla nixtieq naqsam
ftit ħsibijiet magħkom dwar żewġ oqsma
li bħalissa jinsabu fuq nett tal-aġenda
politika u nazzjonali. Dawn huma l-ekonomija
u l-immigrazzjoni.
1. Ekonomija u xogħol.
James Carville, l-istrateġista tal-President
Amerikan Clinton baqa’ magħruf
għall-frażi: “It’s the economy stupid”.
B’din il-frażi ried ifisser li l-ekonomija
għandha importanza fuq kollox.
Benedittu XVI jurina l-limitazzjoni ta’
din il-pożizzjoni u jagħtina viżjoni
oħra tal-ekonomija u tal-mod kif għandna
nħarsu lejha. Nitlobkom tippermettuli
nikkwota minn paragrafu 36 fejn il-Papa
jisfida b’mod dirett din il-pożizzjoni:
“L-attività ekonomika ma tistax issolvi
l-problemi soċjali kollha billi
sempliċiment tapplika l-loġika
kummerċjali. Din (l-ekonomija) jeħtieġ
li tkun diretta lejn il-kisba tal-ġid
komuni, li għalih il-komunità politika
għandha tidhol responsabbli. Għalhekk
wieħed għandu jżomm f’moħħu li meta l-azzjoni
ekonomika, meqjusa biss bħala l-magna
għall-ħolqien tal-ġid, tinfired mill-azzjoni
politika, meqjusa bħala l-mezz biex
tinkiseb il-ġustizzja permezz tar-ridistribuzzjoni,
jinħolqu żbilanċi kbar.”
Għalhekk, il-Papa jkompli li
“L-ekonomija teħtieġ l-etika biex taħdem
tajjeb – mhux kull etika iżda etika li
ċ-ċentru tagħha huwa l-bniedem.”
(Caritas in Veritate, para 45)
Fi kliem sempliċi, huwa żbaljat min
jirraġuna li “business is business” u
allura hu żbaljat min taħt din l-iskuża
falza tas-suq isuq, jaħbi l-fatt ta’
inġustizzji, riskji bla rażan,
sfruttament insensat ta’ assi ta’
ħaddieħor u rgħiba sħiħa għall-profit
mingħajr ebda rażan u mingħajr ebda
ħsieb lejn il-konsegwenzi.
Dan hu, fl-opinjoni tiegħi, x’wassal
għar-rovina li d-dinja kellha tgħaddi
minnha waqt ir-riċessjoni ta’ bħalissa.
F’din il-perspettiva l-ekonomija, minn
xjenza mibnija fuq għodda teknika ssib
sies fl-antropoloġija u allura
titrasforma ruħha f’viżjoni partikulari
tas-soċjetà. Il-Papa jkompli jtambar fuq
din il-viżjoni fejn l-ekonomija,
il-politika u l-bqija tal-ħidma umana
jkunu għas-servizz tal-bniedem.
Jgħidilna li jeħtieġ nagħrfu li
l-progress li jsir biss mil-lat
ekonomiku u politiku mhux biżżejjed
(Caritas in Veritate, para. 23):
“Jeħtieġ nagħrfu li l-progress li jsir
mil-lat ekonomiku u teknoloġiku mhux
biżżejjed. Jeħtieġ li l-iżvilupp ikun
qabel xejn veru u sħiħ. Il-ħruġ min-nuqqas
ta’ progress ekonomiku, ħaġa fiha nfisha
pożittiva, ma jsolvix il-problema
kumplessa tal-promozzjoni tal-bniedem…”
Dan ifakkarni fl-aspetti li aħna spiss
niddeskrivu b’frażijiet bħal “corporate
social responsibility”; “social market
economy”, “soċjetà inklussiva” u
frażijiet oħra bħal dawn li jirriflettu
l-ġid komuni f’ekonomija mibnija fuq
il-kunċett tas-suq ħieles.
Biex il-progress ikun veru u sħiħ,
il-bniedem irid jitpoġġa fuq quddiem
nett. F’appell li jagħmel
lill-Gvernijiet “impenjati fit-tkabbir
tal-ġid ekonomiku u soċjali tad-dinja”
l-Papa jgħid li
“l-kapital ewlieni li għandhom iħarsu u
jivvalutaw huwa l-bniedem. Il-persuna
umana fis-sħuħija tagħha. Il-bniedem
huwa l-awtur, iċ-ċentru u l-għan
tal-ħajja ekonomika-soċjali kollha.”
(Caritas in Veritate, para 25)
Il-ġid komuni jseħħ biss meta l-ekonomija,
bħall-bqija tal-attivita umana, tkun
għas-servizz tal-bniedem sħiħ u
tal-bnedmin kollha.
Għal darb oħra, l-isfida quddiemna l-politiċi
hija li nsibu s-soluzzjoni teknika kif
din il-viżjoni npoġġuha fil-prattika.
Insemmi żewġ affarijiet: waħda dwar
metodu u l-oħra dwar il-kontenut.
Nibda minn dik tal-aħħar.
L-ekonomija tkun tassew għas-servizz
tal-bniedem meta toħloq ix-xogħol li
l-Papa jikkwalifikah bil-kelma “xieraq”.
Il-Gvern f’diversi dokumenti tiegħu
jiddeskrivieh bħala “aktar xogħol u
xogħol aħjar”. Mingħajr dan it-tip ta’
xogħol id-dinjità tal-bniedem u l-kwalità
tal-ħajja li jistħoqqlu jgħix ikunu
mhedda.
Fil-kriżi ekonomika internazzjonali li
għaddejjin minnha l-Gvern għamel għażla
ċara u fundamentali favur is-salvagwardja
tax-xogħol u l-ħolqien ta’ aktar xogħol
xieraq.
Importanti huwa l-metodu li jintuża biex
l-ekonomija tkun għas-servizz tal-ġid
komuni minflok għat-tisħiħ tal-ġid
settorjali u b’konsegwenza tkun għal
akbar servizz tal-bniedem (Caritas in
Veritate, para. 7).
Metodu ewlieni li qed juża l-Gvern
immexxi minni huwa l-metodu tad-djalogu
strutturat fil-Kunsill Malti
għall-Iżvilupp Ekonomiku u Soċjali. L-esperjenza
uriet li f’dan il-Kunsill l-elementi
differenti li jirrappreżentaw is-soċjetà
tagħna jaħdmu flimkien biex il-ġid
komuni jisseddaq. F’dan il-Kunsill
tinġabar f’post wieħed rikkezza enormi
ta’ esperjenzi, expertise u fuq kollox
rieda li nimxu ‘l quddiem flimkien.
It-tfassil tal-baġit li ġie preżentat
wera kif id-djalogu bejn l-imsieħba
soċjali jasal biex iġib il-quddiem
miżuri li jsaħħu l-ekonomija b’risq
il-bniedem.
2. L-immigrazzjoni
Hemm suġġett ieħor li jsemmi l-Papa u li
jolqot mill-qrib l-iżvilupp
soċjo-ekonomiku tagħna. Anke dan is-suġġett
jippreżupponi viżjoni tas-soċjetà u
soluzzjonijiet tekniċi. Qed nirreferi
għall-problemi marbuta mal-immigrazzjoni
li l-Papa jsejħilha bħala “fenomenu
soċjali li qed isawwar l-epoka” (Caritas
in Veritate , para. 62).
Il-politika tal-Gvern tiegħi fuq dan is-suġġett
ilha mibnija fuq il-preżuppost li jsemmi
l-Papa, jiġifieri li din il-problema
tista’ tissolva biss b’kooperazzjoni
internazzjonali b’saħħitha għax l-ebda
pajjiż ma għandu jkun mistenni li jsolvi
l-problemi tal-emigrazzjoni waħdu.
Ħdimna u qed naħdmu fi ħdan l-Unjoni
Ewropea u fl-istituzzjonijiet
tal-Nazzjonijiet Uniti biex is-soluzzjoni
internazzjonali li aħna nixtiequ u li
jirreferi għalija l-Papa tinstab.
Bħal Papa, aħna dejjem sostnejna li
“kull emigrant huwa bniedem li hu mogħni
b’jeddijiet fundamentali inaljenabbli li
għandhom ikunu rrispettati minn kulħadd
u f’kull ċirkustanza.” (Caritas in
Veritate, para 62).
Jien nixxokkja ruħi meta naqra l-kummenti
li jinkitbu fil-blogs dwar dan is-suġġett.
Il-livell ta’ razziżmu, intolleranza u
animożità lejn dawn il-persuni li huma
bnedmin bħalna iżda li għandhom ħafna
problemi aktar minna huwa tal-biża. Meta
naqra dawn il-kummenti nsaqsi x’ġara
mill-valuri tal-ospitalità u l-imħabba
lejn l-imġarrba li sawru lil dan
il-pajjiż.
B’dan ma rridx nidher li qed innaqqas
mit-toqol tal-problema għall-pajjiżna.
L-għajnuna finanzjarja mill-Unjoni
Ewropea tista’ tgħinna ntaffu t-toqol
finanzjarju waqt li t-toqol soċjali
jista’ jittaffa mis-sistema edukattiva
tagħna u mis-soċjetà ċivili – fuq
quddiem nett il-Knisja - li għandhom
jgħinu lill-poplu tagħna jifhem aktar
dawn il-persuni li jiġu minn kulturi
differenti minn tagħna u jgħinhom imorru
lil hinn mill-isterjotipi li ħafna drabi
jitkattru minn nuqqas ta’ tagħrif u
mill-biżà. It-toqol ta’ din il-problema
jiżdied jekk diżgrazzjatament tinbidel
f’ballun politiku.
E. HEMM ISSUES OĦRA
Hemm issues oħra li qed niddiskutu
f’pajjiżna bħalissa u li l-Papa
Benedittu jittratta fl-Enċiklika tiegħu.
Dawn jinkludu l-familja u l-bioetika.
Dawn iż-żewġ oqsma huma fundamentali
għas-soċjetà. Il-problemi mqajma dwarhom
f’soċjetà li dejjem issir iżjed
pluralistika qed isiru aktar komplessi.
Aħna nemmnu fil-valur enormi tal-familja,
kemm għas-socjetà kif ukoll għal
individwi li jiffurmawha. Id-dmir
tagħna huwa li nħarsuha u nsaħħuha.
Nemmnu wkoll li ż-żwieġ huwa l-aħjar
pedament għall-familja. Madanakollu hawn
ir-realtà li hemm żwiġijiet li jfallu u
nies li jagħżlu li jsawru familja
mingħajr żwieġ. X’għandna nagħmlu
quddiem ir-realtà? Kif se nħarsu d-drittijiet
ta’ dawk li huma vulnerabbli f’dawn is-sitwazzjonijiet?
Nemmnu wkoll fil-protezzjoni tal-ħajja
umana f’kull mument tagħha, sa mill-bidu
nett. Mill-banda l-oħra t-teknoloġija
qed tiżviluppa u ninsabu f’sitwazzjoni
fejn kollox hu permessibbli minħabba
nuqqas ta’ provvedimenti leġislattivi.
Fil-konkret x’għandha tkun il-pożizzjoni
tagħna?
Għalhekk waqqafna l-Kumitat
tal-Parlament dwar l-prokreazzjoni
assistita.
Is-soluzzjonijiet mhux faċli iżda l-ħarba
mir-realtajiet preżenti lanqas ma hija
s-soluzzjoni.
F. APPELL LILL-FONDAZZJONI
Bdejt billi irringrazzjajt
lill-Fondazzjoni Centesimus Annus Pro
Pontefice għall-istedina li għamiltuli.
Kien tajjeb li tajtu lilna l-politiċi l-possibbiltà
li ngħidulkom x’naħsbu. Nixtieq nispiċċa
billi nagħmlilkom appell.
Jien nixtieq li fondazzjonijiet bħal
tagħkom jew kummissjonijiet oħra fi ħdan
il-Knisja jgħidu huma x’jaħsbu dwar l-impenn
għall-iżvilupp soċjo-ekonomiku f’Malta
fid-dawl ta’ din l-enċiklika. Dan isir
billi tikkummissjonaw studji tekniċi
dwar kif aspetti tas-soċjetà tagħna u l-istrutturi
ekonomiċi u soċjali tagħha jistgħu
jiddawlu minn din l-enciklika. Qed inkun
speċifiku. Mhux qed ngħid rapporti
b’opinjonijiet iżda qed nirreferi
għall-studji tekniċi u approfonditi dwar
kif l-enċiklika tista’ tkun tradotta
għas-sitwazzjoni tagħna. Naf li f’dawn
l-aħħar snin kien hemm xi
kummissjonijiet tal-Knisja li ppubblikaw
studji interessanti. Iżda naħseb li dawn
huma, kif jgħidu l-Ingliżi, few and far
between. Umilment nissuġġerixxi
lill-Knisja f’Malta biex tikkummissjona
aktar minn dawn l-istudji. Dawn l-istudji
għandhom iżewġu flimkien il-viżjoni ta’
żvilupp sħiħ tal-bniedem flimkien
mas-sitwazzjoni konkreta ta’pajjiżna.
Studji bħal dawn jipprovdu leħen
importanti għas-soċjetà tagħna u jservu
biex it-tagħlim soċjali tal-Knisja ma
jibqax donnu xi ħaġa li tinżamm sigrieta.
Il-pubblikazzjoni ta’ studji bħal dawn
ikunu ta’ servizz li l-Knisja tagħti
lis-soċjetà fl-imħabba u fil-verità.
